De overheid is begonnen met proefboringen naar aardwarmte, voor de duurzame verwarming van woonwijken. Nu wordt 90 procent van alle huizen in Nederland nog verwarmd met behulp van aardgas. Een kwart van de huizen kan voor 2050 over op aardwarmte, denkt Energie Beheer Nederland (EBN), dat de proefboringen namens de overheid uitvoert.

Bij aardwarmte, ook wel geothermie genoemd, wordt op een diepte van rond de 2000 meter heet water gewonnen. De warmte wordt gebruikt voor warmtenetwerken en het water gaat weer de grond in via een tweede verbinding.

Anders dan bij gaswinning wordt de samenstelling van de bodem niet blijvend veranderd. De kans op aardbevingen is daarom gering. Een reëler gevaar is de verontreiniging van zoetwatervoorraden, die gebruikt worden voor drinkwater. Op plaatsen waar die liggen, mag niet naar aardwarmte worden geboord.

EBN brengt "de witte vlekken" in de Nederlandse bodem in kaart. In die gebieden is in het verleden nooit naar olie of gas gezocht, waardoor er nauwelijks kennis was van de samenstelling van de bodem.

De afgelopen jaren is er een eerste inventarisatie gemaakt met behulp van het zogenoemde 'seismiek schieten'. Met behulp van explosieven en meetapparatuur wordt dan een soort echo gemaakt, waardoor de verschillende lagen van de bodem zichtbaar worden.

De komende tijd wordt er op verschillende plaatsen met behulp van boortorens geboord naar heetwaterbronnen. De proefboringen moeten kennis opleveren over welke plekken in Nederland geschikt zijn om aardwarmte te gebruiken voor de verwarming van woningen en gebouwen. Het boren gebeurt nu onder meer in de buurt van Amsterdam.

In deze video zie je hoe de boring er van dichtbij uitziet.

In Den Haag worden in het zuiden van de stad al zo'n 2500 woningen verwarmd met behulp van aardwarmte. Het is de eerste plek in Nederland waar aardwarmte voor de verwarming van huizen gebruikt wordt. Het was een project van lange adem, maar inmiddels krijgen de bewoners duurzame warmte zonder dat ze een cv-ketel of een dure warmtepomp nodig hebben.

Bewoners waarvan het huis met behulp van aardwarmte wordt verwarmd, merkten daar in Den Haag niets van. De woningen waren al aangesloten op een bestaand warmtenetwerk van Eneco en het betekent alleen dat ze in plaats van een cv-ketel een compacte warmtewisselaar in de meterkast hebben.

De aanleg van warmtenetten is een kostbare langetermijninvestering. Het overleg tussen overheden en energiebedrijven loopt daardoor regelmatig vast. Het afgelopen jaar leidde de koppeling tussen de gasprijzen en de prijzen voor warmte tot onvrede bij bewoners en politici. Ook bij mensen die aangesloten waren op een warmtenetwerk ging de energierekening fors omhoog.

Minister Jetten voor Klimaat en Energie heeft in de nieuwe Warmtewet laten vastleggen dat toekomstige warmtenetten voor meer dan 50 procent in handen moeten zijn van de overheid. Gemeenten zijn dan de baas over het warmtenet en niet de commerciële energiebedrijven.

Ook heeft de minister besloten dat de koppeling tussen de gasprijs en de prijs voor warmte wordt losgelaten. EBN ziet dat als groot voordeel voor burgers die gebruik maken van een warmtenet. De prijs van aardwarmte kan in tegenstelling tot die van gas voor lange tijd worden vastgesteld. Consumenten hebben daardoor geen last meer van de extreme prijsschommelingen op de internationale gasmarkt.

Warmtenetten zorgen er ook voor dat er minder druk op het overvolle elektriciteitsnet komt. Woningen hoeven dan niet over op een elektrische warmtepomp.

De warmtewet, die begin volgend jaar door de Tweede Kamer behandeld moet worden, veroorzaakt bij energiebedrijven onrust. Zij vragen zich af of ze nog genoeg te zeggen hebben over de warmtenetwerken om grote investeringen te doen. Sommige bedrijven hebben vanwege die onzekerheid hun deelname aan de ontwikkeling van warmtenetten voorlopig stilgelegd.

In de Tweede Kamer is weinig discussie over de noodzaak van warmtenetten en aardwarmte. De discussie zal vooral gaan over de uitvoering en de rol van gemeenten en energiebedrijven. De vraag is ook hoeveel geld de overheid aan subsidie verstrekt om de kosten van de warmte voor burgers betaalbaar te houden. Het uitgangspunt zal in ieder geval zijn dat burgers niet meer gaan betalen dan ze nu gemiddeld voor gas betalen.