De Europese Unie gaat de komende drie jaar voor 700 miljard euro aan energie importeren vanuit de Verenigde Staten. Dat hebben de VS en de EU afgesproken in het handelsakkoord dat vorige week is gesloten. Volgens experts is zo'n investering onmogelijk.

De VS exporteert lng (vloeibaar aardgas), olie en kolen. Momenteel importeert de EU jaarlijks rond de 65 miljard euro aan energie uit de VS. Om de afspraken na te komen zal de EU flink meer moeten importeren. Hoe de EU dat wil, blijft een raadsel.

Volgens experts is het eerste obstakel dat de EU zelf helemaal geen energie inkoopt, dat doen de bedrijven. "In Brussel kunnen ze van alles afspreken, maar uiteindelijk zijn het commerciële bedrijven die een eigen afweging maken", vertelt Hans van Cleef, hoofd energieonderzoek bij EqoLibrium.

De EU kan wel proberen om de markt te stimuleren om energie in te kopen uit de VS, maar energiedeskundige Lucia van Geuns van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies wijst erop dat zulke afspraken regelrecht ingaan tegen het principe van de EU dat bedrijven zelf keuzes mogen maken. De EU heeft wel al gezegd dat bedrijven niet gedwongen worden om in te kopen.

Nog ruim 10 procent van het gas in de EU komt uit Rusland. De EU wil dat aandeel nog verder omlaag brengen. Amerikaans lng heeft al een deel van het Russisch gas vervangen en dat aandeel kan groeien, denkt Van Cleef. "Die ruimte is er wel, maar je komt bij lange na niet bij die miljarden die ze hebben afgesproken", zegt hij. "Daarnaast wordt de EU verder afhankelijk van de VS. Je ruilt Poetin in voor Trump. Je kunt je afvragen of dat handig is."

"Meteen na het sluiten van het akkoord ontstond er verwarring over de energie-afspraken tussen de EU en de VS. Een hard getal was een wens van Trump, want 'cijfers zijn heel belangrijk voor Trump', zegt een hoge Commissie-ambtenaar. Maar volgens de Europese Commissie is de 700 miljard euro een 'intentie' en niet een harde belofte. "We kunnen bedrijven niet dwingen."

De Commissie zegt bij bedrijven te hebben geïnformeerd hoeveel zij komende jaren in de VS willen inkopen en investeren en daar het cijfer van 700 miljard euro op te baseren. Het gaat dan niet alleen om het kopen van olie en gas, maar ook om bijvoorbeeld investeringen in kernreactoren en techniek. Concreter dan dat wil de Commissie niet worden. "Hoeveel precies aan wat wordt uitgegeven moet nog worden uitgewerkt."

Of de Amerikanen de energie-afspraak ook als een 'intentie' interpreteren is de vraag. In het 'fact sheet' dat zij over de deal publiceerden staat dat 'de EU zich nog meer zal verbinden aan de VS als energiegrootmacht door voor 700 miljard euro aan Amerikaanse energie-export te kopen tot en met 2028'.

Zo vertellen de EU en de VS ieder een eigen versie van het verhaal. Een gezamenlijk document met daarin de afspraken is er nog niet. Dat wordt komende dagen verwacht."

Ook rond de import van olie ontstaan er problemen. "De hoeveelheden waar ze nu over praten is moeilijk voor te stellen", zegt Van Geuns. Amerika exporteert voornamelijk lichte olie, waarvan benzine wordt gemaakt. De VS exporteert daarnaast maar een beperkte hoeveelheid olie, omdat ze het grootste deel zelf gebruiken. Daarnaast wil de EU juist verduurzamen en daarom zal er op termijn minder benzine nodig zijn.

Het lijkt erop dat de VS fossiele brandstoffen gebruikt als een politiek en economisch dwangmiddel in de energiekeuzes van landen, zegt Van Geuns. "Dit gaat in tegen het beleid van de EU met betrekking tot energiezekerheid en het klimaat. De EU heeft ingestemd, zonder te weten wat de details zijn."

Vanavond kwam de Europese Commissie met een verdere toelichting op de deal. Ze benadrukt daarin opnieuw dat de deal ook draait om investeringen in kernenergie en de techniek. "Maar er blijft een heel groot gat in de plannen dat ongedefinieerd is", ziet Van Cleef.

De details van de deal worden de komende maanden nog verder uitgewerkt. Hoe de Europese Commissie de 700 miljard euro denkt in te vullen, wordt dan mogelijk iets duidelijker.

Als het vullen van de gasbergingen in dit tempo doorgaat, is er genoeg gas voor een koude winter. Dat blijkt uit cijfers van de Gasunie, het overheidsbedrijf dat aardgas transporteert en opslaat.

Nederland slaat gas op in Norg, Grijpskerk, Alkmaar, Bergermeer en Zuidwending. Momenteel zitten die voor ruim 54 procent vol. Daarmee voldoet de Gasunie aan de Europese doelstelling om per 1 juli de vulgraad op 47 procent te hebben.

Dat die gasbergingen al aardig vol zitten, is niet vanzelfsprekend. In januari van dit jaar waarschuwde de Gasunie nog dat de voorraden sneller opraakten dan eerdere jaren, omdat er meer gas verbruikt werd.

Sinds de Russische inval in Oekraïne in 2022 wordt de vulgraad goed in de gaten gehouden. In dat jaar stopte de aanvoer van gasvormig Russisch gas, waar Nederland toen nog veel gebruik van maakte. Ook is Nederland vrijwel gestopt met het boren naar Gronings gas.

Door het wegvallen van Russisch en Gronings gas moet Nederland gasvormig gas inkopen op de wereldmarkt, bijvoorbeeld uit Noorwegen. Ook wordt er meer vloeibaar gas (LNG) gekocht uit de Verenigde Staten en Qatar. In de zomer van 2022 bereikte de gasprijs een piek omdat meer landen zich op die gasmarkt roerden.

Uit de laatste Gasunie-cijfers blijkt dat de nettowinst in het eerste halfjaar is gestegen, ondanks grote investeringen in de energietransitie.

Bij de bekendmaking van de cijfers doet de Gasunie een oproep om de Nederlandse voorraad gas te vergroten. Het idee is dat Nederland zich hiermee voorbereidt op een scenario waarbij het langere tijd minder makkelijk aan buitenlands gas kan komen. Het demissionaire kabinet gaf ook al aan een noodvoorraad te willen aanleggen.

Zo'n noodvoorraad moet voorkomen dat andere landen Nederland voor het blok kunnen zetten. Door bij meer verschillende landen in te kopen en door een voorraad aan te houden, wordt Nederland minder afhankelijk van één of enkele leveranciers. Voor olie bestaat zo'n strategische voorraad al.

Het moet wel echt als buffer worden gezien, zegt de Gasunie. In principe blijft deze onaangeroerd, zelfs bij een zeer strenge winter. Pas als meerdere landen stoppen met leveren, wordt de voorraad gebruikt. De benodigde bergingen om het gas op te slaan, zijn er al, zegt de Gasunie.