Wat begon als een Europese poging om bedrijven verantwoordelijk te stellen voor mensenrechten en milieuschade, is uitgegroeid tot een geopolitiek mijnenveld. De Verenigde Staten en Qatar hebben in een ongekend scherpe brief Europese leiders gewaarschuwd dat de nieuwe duurzaamheidswet de energiezekerheid en economische veerkracht van het continent in gevaar brengt. Hun boodschap: Europese idealen kunnen Europa duur komen te staan.

In de brief, gericht aan de regeringsleiders van alle EU-lidstaten en ingezien door de NOS, schrijven de Amerikaanse minister van Energie, Chris Wright, en zijn Qatarese collega Saad Sherida al-Kaabi dat de richtlijn "een existentiële bedreiging vormt voor de groei, concurrentiekracht en veerkracht van de industriële economie van de EU".

De Europese wet, die ook wel de 'antiwegkijkwet' wordt genoemd, zou bedrijven verplichten om misstanden in hun volledige productieketen aan te pakken. Volgens de VS en Qatar zou dat leiden tot "hogere energie- en grondstofprijzen" en "een afkoelend effect op investeringen en handel".

De timing van de waarschuwing is geen toeval. Sinds de Russische inval in Oekraïne is de EU voor ongeveer een vijfde van haar gas afhankelijk geworden van vloeibaar aardgas (lng) uit de VS en Qatar. Beide landen zeggen dat de Europese regels hun export en investeringsbereidheid rechtstreeks bedreigen.

"Dit komt op een kritiek moment, nu onze landen en bedrijven niet alleen willen handhaven maar de betrouwbare lng-levering aan de EU aanzienlijk willen uitbreiden", schrijven de ministers.

De waarschuwing uit Washington en Doha valt samen met politieke onrust in het Europees Parlement. Gisteren stemden Europarlementariërs onverwacht tegen een afgezwakte versie van de Europese zorgplichtwet, die officieel de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD) heet.

"De afzwakkingen van deze wet zijn onder meer gekomen na druk van Qatar en de VS. De discussie over de aanpassingen is al langer aan de gang. Linkse partijen in het Europees Parlement vinden de wet te veel afgezwakt, partijen aan de conservatieve en radicaal-rechtse kant noemen de wet juist nog veel te vergaand.

De verwachting was dat de wet het makkelijk zou gaan halen, omdat er vooraf een politiek akkoord was tussen drie centrumpartijen: de christendemocraten, de sociaaldemocraten en de liberalen. Maar er was door de radicaal-rechtse partijen gevraagd om een geheime stemming en die zorgde voor een verrassing: de wet haalde het nipt niet. Niet alle Europarlementariërs van de middenpartijen hebben zich gehouden aan de eerder gemaakte afspraken over hoe er gestemd moest worden.

Daardoor kunnen de onderhandelingen met de EU-lidstaten, die morgen zouden beginnen, niet van start gaan. Die gesprekken zijn nodig om de afgezwakte wet daadwerkelijk aan te nemen, maar dat proces loopt nu vertraging op.

Hoelang de vertraging zal duren, is nog onduidelijk. Nu het voorstel is weggestemd, kan het hele proces van onderhandelen over de afzwakkingen opnieuw beginnen. Het laat zien hoe sterk de discussie over Europese klimaat- en duurzaamheidswetgeving inmiddels gepolitiseerd is geraakt."

Qatar en de VS zullen bij de hernieuwde onderhandelingen opnieuw de kans krijgen om druk uit te oefenen op Brussel, om zo "de meest economisch schadelijke bepalingen" te schrappen. Zoals de regels die ook buiten Europa gelden, de verplichting tot klimaatplannen en de mogelijkheid dat bedrijven aansprakelijk worden gesteld voor misstanden bij hun leveranciers. Zo niet, waarschuwen ze, dan dreigt een terugslag voor handel en energievoorziening.

Maar de druk komt niet alleen van buitenaf. Ook in Europa zelf groeit de weerstand. De Duitse bondskanselier Merz en de Franse president Macron hebben al gepleit voor uitstel en tientallen Europese topmensen riepen vorige week op tot intrekking van de richtlijn. Zij vrezen dat de regels de concurrentiekracht van Europese industrieën verder zullen aantasten op een moment dat energieprijzen hoog blijven en investeerders richting de VS trekken.

Wat bedoeld was als een moreel kompas voor verantwoord ondernemen, is daarmee uitgegroeid tot een test voor Europa's geopolitieke volwassenheid. De brief van Washington en Doha legt bloot hoe de groene ambities van Brussel botsen met de belangen van zijn energie- en handelspartners en hoe idealen in de Europese besluitvorming uiteindelijk altijd langs de democratische weg worden bijgesteld.

Een megagasproject van het Franse TotalEnergies in het noorden van Mozambique staat op het punt te worden hervat. Het project ligt al vier jaar stil, na aanvallen door een jihadistische groepering. Daarbij vielen zeker 1500 doden, onder wie werknemers van het project en veel burgers.

Toch is de Nederlandse baggeraar Van Oord in die periode aan het werk geweest voor Total. Zij hebben voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd. Mocht er iets misgaan in het project, dan betaalt de Nederlandse staat de rekening.

Het gaat om de ontginning van een van de grootste gasvelden ter wereld. TotalEnergies wil een installatie voor vloeibaar gas (lng) bouwen aan de kust van de Mozambikaanse stad Palma, een investering van zo'n 20 miljard dollar.

Volgens TotalEnergies kan het project, dat in 2029 operationeel moet zijn en jaarlijks 13 miljoen ton vloeibaar aardgas zal produceren, cruciaal worden voor de wereldwijde energiemarkt.

Het bedrijf wil nu op korte termijn weer aan de slag. De herstart is omstreden. In Frankrijk loopt een gerechtelijk onderzoek naar TotalEnergies. Slachtoffers en nabestaanden hebben het bedrijf aangeklaagd voor dood door schuld en beschuldigen Total ervan niet adequaat te hebben gereageerd tijdens de aanval op Palma.

In Mozambique zelf loopt een onderzoek naar vermeende wandaden van het leger tegen burgers daarna. Er zijn ook beschuldigingen dat Mozambikaanse soldaten die de gasinstallaties moesten beschermen na de aanval burgers hebben opgepakt, gemarteld en vermoord.

De Nederlandse overheid staat garant voor Van Oords werkzaamheden in de vorm van een exportkredietverzekering. Dit doet de Staat wel vaker, als bedrijven risicovolle projecten aangaan in het buitenland. Ondernemers betalen dan een premie en mocht er iets misgaan, dan schiet de Staat te hulp.

In dit geval zou het om ruim een miljard euro gaan. De verzekering werd verstrekt door Atradius, de vaste kredietverzekeraar van de overheid.

Een deel van de verzekering staat momenteel op pauze, juist vanwege de gevaarlijke situatie in de regio. Maar het gedeelte van de verzekering dat Van Oords werkzaamheden dekt, de zogenoemde exporteurspolis, loopt nog steeds. "Van Oord houdt zich aan de voorwaarden dus we hebben geen grond om de verzekering te beëindigen", zegt een woordvoerder van het ministerie van Financiën.

De NOS heeft Van Oord de afgelopen weken meerdere malen vragen voorgelegd. Het bedrijf zegt wegens een geheimhoudingsclausule geen commentaar te willen geven.

Onder druk van de Tweede Kamer stelde minister Heinen van Financiën vorig jaar een onafhankelijk onderzoek in, dat naar eigen zeggen wordt gebruikt bij de herbeoordeling van een gedeelte van de verzekering.

Afgelopen maand bleek na Kamervragen van GroenLinks-PvdA'er Hirsch dat Van Oord voorbereidende baggerwerkzaamheden heeft mogen uitvoeren, gedekt door de verzekering van de staat.

Dat verbaast Kamerlid Hirsch. "Terwijl ons al die tijd is verteld dat het project stilligt, en terwijl het onafhankelijk onderzoek en de herbeoordeling lopen, bleek vorige maand dat al die tijd een verzekering aan Van Oord is blijven doorlopen. De Kamer is in ieder geval onvolledig geïnformeerd."

Isabelle Geuskens van Milieudefensie noemt het onbegrijpelijk dat Van Oord doorging met het project. "Van Oord is dus gewoon aan de slag gegaan voor een project dat stilligt na een bloedige terroristische aanval en in opspraak is wegens vermeende betrokkenheid bij zware mensenrechtenschendingen - met meerdere lopende onderzoeken als gevolg. En toch vindt minister Heinen dit alles 'maatschappelijk verantwoord ondernemen?'"

Ook wijst Geuskens op de schade aan de natuur. Milieudefensie werkte samen met het Britse onderzoekbureau Datadesk dat satellietbeelden van het baggerwerk analyseerde. Daarop zou te zien zijn dat Van Oord koraalriffen heeft beschadigd bij het voorbereidende baggerwerk voor een pijplijn.

Ondertussen gaan de aanvallen door in het gebied waar de werkzaamheden plaatsvinden. Sinds februari zijn er volgens Artsen zonder Grenzen 50.000 mensen op de vlucht. In een deel van de provincie heeft de organisatie de hulp op moeten schorten vanwege de onveiligheid.

Conflictonderzoeksorganisatie Acled meldt dat er de afgelopen acht jaar meer dan 6000 doden zijn gevallen door de terroristische aanvallen in de provincie. Zij waarschuwen voor meer instabiliteit en een opleving van het geweld.

Nu de nachten kouder worden, gaat in steeds meer huizen de verwarming weer aan. Het overgrote deel van de Nederlandse huizen wordt nog altijd verwarmd met aardgas. Over dat gas is er goed en slecht nieuws.

Het goede nieuws is dat er volgens de Gasunie, dat namens de overheid de gasvoorziening regelt, de komende jaren genoeg gas is om onze huizen te verwarmen. Ook als het plotseling toch een keer heel koud wordt of als er even iets minder gas wordt geleverd.

Voorwaarde is volgens de Gasunie wel dat de 'tijdelijke' lng-terminal voor vloeibaar gas in de Groningse Eemshaven ook na 1 oktober 2027 operationeel blijft. Dat staat in het jaarlijkse gasleveringszekerheid-rapport dat demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

Het slechte nieuws is dat we niet goed voorbereid zijn op een periode waarin de aanvoer van gas langdurig wordt geblokkeerd. De situatie in de wereld maakt het niet langer ondenkbaar dat er moedwillig een gaspijpleiding in de Noordzee wordt gesaboteerd. Ook kan het transport van vloeibaar gas (lng) over zee onderbroken worden door oorlogssituaties of handelsblokkades.

Nederland is sinds de sluiting van het Groningenveld grotendeels afhankelijk van de import van gas. Dat komt via pijpleidingen uit Noorwegen en via tankers uit de Verenigde Staten, Qatar en een paar andere landen. Daarnaast komt er nog gas uit de kleine velden in Nederland, voor het grootste deel uit de Noordzee.

De afgelopen jaren is de rol van lng uit de VS steeds groter geworden. De kans dat deze aanvoer langdurig stopt is niet groot, maar in het huidige tijdsgewricht ook niet ondenkbaar.

Ook een blokkade van de Straat van Hormuz door Iran als gevolg van een gewapend conflict met Israël is mogelijk. Hierdoor zou de toevoer van lng uit Qatar stil komen te liggen.

Gezien de activiteiten van Rusland op de Noordzee lijken ook de pijpleidingen tussen Noorwegen, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk kwetsbaar.

We zijn vanwege onze geschiedenis als grote aardgasproducent een doorvoerland van gas. Er is niet zo zeer een Nederlandse, maar een Europese gasmarkt. Nederland krijgt en levert gas aan het Verenigd Koninkrijk, België, Frankrijk en Duitsland. Van hieruit kan het gas weer verder Europa in.

Zo levert Shell ook vloeibaar gas via de Eemshaven aan Tsjechië, dat vanwege de oorlog in Oekraïne geen Russisch gas meer wil. Weliswaar hebben de meeste landen de import van Russisch gas gestaakt, Hongarije en Slowakije zijn nog grotendeels afhankelijk van Russisch pijpleidinggas.

De voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen heeft de Amerikaanse president Trump een volledige boycot beloofd van Russisch gas. Dat betekent dat ook Hongarije en Slowakije een andere bron moeten vinden voor hun aardgas.

De Hongaarse premier Orbán verzet zich tegen die volledige boycot van Russisch gas, maar werkt al wel aan alternatieven. Afgelopen maand sloot Hongarije een groot langjarig contract met Shell over de levering van lng dat via Kroatië geleverd gaat worden.

De volledige boycot zou ook een einde maken aan de aanvoer van Russisch vloeibaar gas in Europa, waar nog geen verbod op geldt. Een paar procent van het gas dat we in Nederland gebruiken, bestaat nog uit Russisch lng.

De afhankelijkheid van Europa van gas uit andere delen van de wereld neemt toe. De hoeveelheid gas die uit Noorse aardgasbronnen komt, zal de komende jaren afnemen. De opbrengst uit de kleine velden op de Noordzee daalt. De vraag naar aardgas daalt ondertussen veel minder hard dan eerder werd aangenomen.

De productie van lng in de VS wordt de komende jaren weliswaar enorm vergroot, maar vloeibaar gas kent een wereldmarkt. De beschikbaarheid voor Europa hangt mede af van de vraag in Azië.

Om de pieken en dalen in de vraag naar gas in evenwicht te brengen, heeft Nederland gasopslagen in Norg, Grijpskerk, Alkmaar en Bergermeer. De gasopslagen in Nederland zijn commercieel en moeten ook gas kunnen leveren aan onze buurlanden.

Op dit moment zijn de gasopslagen voor ruim 70 procent gevuld. Dat moet voor het einde van dit jaar 80 procent zijn. Mocht dat niet vanzelf gaan, dan heeft het kabinet 1,5 miljard euro gereserveerd om gas aan te kopen.

Het demissionaire kabinet heeft een intentieverklaring getekend met Tata Steel over de verduurzaming van de staalfabriek in IJmuiden. Daarmee is tussen de 4 en 6,5 miljard euro gemoeid, waarvan het Rijk twee miljard voor zijn rekening neemt, laat demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei weten.

De deal is nog niet rond, benadrukt Hermans. Het gaat om een zogeheten Joint Letter of Intent, waar jaren over onderhandeld is. Ze noemt het een belangrijke stap naar een definitief akkoord, dat ze binnen een jaar wil sluiten met Tata.

Een van de twee fabrieken op het terrein die nu nog op kolen draaien, wordt vervangen door een installatie die op aardgas gestookt wordt. Daarmee wordt ongeveer vijf megaton CO2 minder uitgestoten. Daarnaast gaat het bedrijf CO2 afvangen en ondergronds opslaan.

De overgang naar aardgas is een tussenstap, uiteindelijk moet de fabriek op biomethaangas of waterstof gaan draaien. Als het goed is, vermindert Tata daarmee uiteindelijk zijn CO2-uitstoot met veertig procent. Dat percentage moet halverwege het volgende decennium gehaald worden en is gelijk aan ongeveer vijf procent van de totale CO2-uitstoot in Nederland.

Met de moderniseringen wordt ook een flinke stap gezet in het verminderen van de uitstoot van schadelijke stoffen, fijnstof, stikstof en geluidshinder, zegt het ministerie. Daardoor worden gezondheidsrisico's voor omwonenden ook fors verkleind. Van de twee miljard euro die het Rijk wil investeren is 600 miljoen daarvoor gereserveerd.

Het doel is om de uitstoot van fijnstof, de voornaamste bron van gezondheidsrisico's, te reduceren met 35 procent. Voor lood is het doel een vermindering van 68 procent en voor stikstof 44 procent. Om dat te bewerkstelligen worden er binnen een paar jaar windschermen en overkappingen gebouwd bij de grondstofvelden op het terrein.

Hans van den Berg, de CEO van Tata Steel Nederland, spreekt van "een mooie dag". De intentieverklaring gaat wat hem betreft leiden tot "een schoon, groen en circulair staalbedrijf".

Maar er moet ook nog heel veel uitgewerkt worden, benadrukt hij. "Het is een reusachtig project. Dit is de eerste fase naar verduurzaming." Van den Berg is er blij mee. "Het gaat om de 9000 mensen die bij Tata werken. Maar ook om de regio IJmond en de mensen die bezorgd zijn en die natuurlijk ook graag perspectief willen hebben."

Minister Hermans denkt dat er voldoende waarborgen in de verklaring zitten dat de verduurzaming van Tata ook daadwerkelijk gaat gebeuren. "We hebben daar hele duidelijke afspraken over gemaakt. Er zitten allerlei constructies in om geld terug te vragen als Tata zich niet aan de afspraken houdt."

Ook als het uiteindelijke plan meer dan 6,5 miljard euro gaat kosten, blijft de bijdrage van het Rijk twee miljard, zegt Hermans. Ze heeft overlegd met de Europese Commissie, omdat ze wil voorkomen dat Brussel de investering ziet als ongeoorloofde staatssteun. "Brussel heeft gezegd dat dit onder voorwaarden kan." Volgens Hermans moet de deal nog wel beoordeeld worden: "Ze houden de verdere ontwikkelingen natuurlijk ook in de gaten."

Niet iedereen is enthousiast over de plannen. Frisse Wind vertegenwoordigt de bewoners in IJmond en bestuurder Jaap Venniker mist concrete doelen.

"Kooksfabriek 2 is eigenlijk afgeschreven en zou eerder moeten sluiten. Daar staat niets specifieks over in de plannen die vandaag zijn gepubliceerd", zegt Venniker, die woont in Wijk aan Zee. "Het is bizar dat het mag doorgaan."

Hij omschrijft het jarenlange conflict als David tegen Goliath. "Er wonen duizenden mensen hier, maar dan nog zijn wij David en zijn er twee Goliaths," zegt hij, doelend op de staalfabrikant en de overheid.

Volgens minister Hermans zijn minder uitstoot en de gezondheid van de omwonenden de grootste pluspunten van de plannen die vandaag zijn gepubliceerd. Volgens Venniker van Frisse Wind staat er niets in dat ervoor gaat zorgen dat de gezondheid van omwonenden beter beschermd wordt.

"We zitten al decennia met overlast van fijnstof, stikstof en geluid. Of daar een verbetering in komt? Het is eerst zien, dan geloven."

Het demissionaire kabinet heeft een intentieverklaring getekend met Tata Steel over de verduurzaming van de staalfabriek in IJmuiden. Daarmee is tussen de 4 en 6,5 miljard euro gemoeid, waarvan het Rijk twee miljard voor zijn rekening neemt, laat demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei weten.

De deal is nog niet rond, benadrukt Hermans. Het gaat om een zogeheten Joint Letter of Intent, waar jaren over onderhandeld is. Ze noemt het een belangrijke stap naar een definitief akkoord, dat ze binnen een jaar wil sluiten met Tata.

Een van de twee fabrieken op het terrein die nu nog op kolen draaien, wordt vervangen door een installatie die op aardgas gestookt wordt. Daarmee wordt ongeveer vijf megaton CO2 minder uitgestoten. Daarnaast gaat het bedrijf CO2 afvangen en ondergronds opslaan.

De overgang naar aardgas is een tussenstap, uiteindelijk moet de fabriek op biomethaangas of waterstof gaan draaien. Als het goed is, vermindert Tata daarmee uiteindelijk zijn CO2-uitstoot met veertig procent. Dat percentage moet halverwege het volgende decennium gehaald worden en is gelijk aan ongeveer vijf procent van de totale CO2-uitstoot in Nederland.

Met de moderniseringen wordt ook een flinke stap gezet in het verminderen van de uitstoot van schadelijke stoffen, fijnstof, stikstof en geluidshinder, zegt het ministerie. Daardoor worden gezondheidsrisico's voor omwonenden ook fors verkleind. Van de twee miljard euro die het Rijk wil investeren is 600 miljoen daarvoor gereserveerd.

Het doel is om de uitstoot van fijnstof, de voornaamste bron van gezondheidsrisico's, te reduceren met 35 procent. Voor lood is het doel een vermindering van 68 procent en voor stikstof 44 procent. Om dat te bewerkstelligen worden er binnen een paar jaar windschermen en overkappingen gebouwd bij de grondstofvelden op het terrein.

Hans van den Berg, de CEO van Tata Steel Nederland, spreekt van "een mooie dag". De intentieverklaring gaat wat hem betreft leiden tot "een schoon, groen en circulair staalbedrijf".

Maar er moet ook nog heel veel uitgewerkt worden, benadrukt hij. "Het is een reusachtig project. Dit is de eerste fase naar verduurzaming." Van den Berg is er blij mee. "Het gaat om de 9000 mensen die bij Tata werken. Maar ook om de regio IJmond en de mensen die bezorgd zijn en die natuurlijk ook graag perspectief willen hebben."

Minister Hermans denkt dat er voldoende waarborgen in de verklaring zitten dat de verduurzaming van Tata ook daadwerkelijk gaat gebeuren. "We hebben daar hele duidelijke afspraken over gemaakt. Er zitten allerlei constructies in om geld terug te vragen als Tata zich niet aan de afspraken houdt."

Ook als het uiteindelijke plan meer dan 6,5 miljard euro gaat kosten, blijft de bijdrage van het Rijk twee miljard, zegt Hermans. Ze heeft overlegd met de Europese Commissie, omdat ze wil voorkomen dat Brussel de investering ziet als ongeoorloofde staatssteun. "Brussel heeft gezegd dat dit onder voorwaarden kan." Volgens Hermans moet de deal nog wel beoordeeld worden: "Ze houden de verdere ontwikkelingen natuurlijk ook in de gaten."

Niet iedereen is enthousiast over de plannen. Frisse Wind vertegenwoordigt de bewoners in IJmond en bestuurder Jaap Venniker mist concrete doelen.

"Kooksfabriek 2 is eigenlijk afgeschreven en zou eerder moeten sluiten. Daar staat niets specifieks over in de plannen die vandaag zijn gepubliceerd", zegt Venniker, die woont in Wijk aan Zee. "Het is bizar dat het mag doorgaan."

Hij omschrijft het jarenlange conflict als David tegen Goliath. "Er wonen duizenden mensen hier, maar dan nog zijn wij David en zijn er twee Goliaths," zegt hij, doelend op de staalfabrikant en de overheid.

Volgens minister Hermans zijn minder uitstoot en de gezondheid van de omwonenden de grootste pluspunten van de plannen die vandaag zijn gepubliceerd. Volgens Venniker van Frisse Wind staat er niets in dat ervoor gaat zorgen dat de gezondheid van omwonenden beter beschermd wordt.

"We zitten al decennia met overlast van fijnstof, stikstof en geluid. Of daar een verbetering in komt? Het is eerst zien, dan geloven."

Het dagelijks leven is in augustus opnieuw duurder geworden (plus 2,8 procent) vergeleken met dezelfde maand een jaar geleden. Dat bleek vandaag uit cijfers van het CBS. En daarmee is de inflatie in Nederland nog altijd hoger dan het Europese gemiddelde. Hoe komt dat?

Het gemiddelde Europese inflatiepercentage zakt steeds verder richting de 2 procent. Dat is het streefpercentage van de Europese Centrale Bank (ECB).

Dat de inflatie in Nederland hoger is, komt volgens economen onder meer door de loonstijgingen in Nederland.

Na de Russische invasie in Oekraïne in 2022 schoot de gasprijs omhoog toen Europese landen Russisch aardgas gingen boycotten. Energie in Nederland werd fors duurder door het wegvallen van Russische importgas. De snel oplopende inflatie was voor de vakbonden aanleiding om tijdens de cao-onderhandelingen flink hogere salarissen te eisen.

Wat de inflatie ook opdrijft is de krappe arbeidsmarkt in Nederland. Om personeel te behouden en nieuwe mensen aan te trekken, bieden werkgevers hogere salarissen. "Dat betekent hogere loonkosten voor werkgevers en die kosten prijzen ze voor een deel door aan de consument", zegt Hugo Erken, econoom bij Rabobank.

In Nederland was de inflatiepiek in 2022 hoger dan in andere Europese landen. "De inhaalslag die de lonen maken was daarom ook wat hoger", zegt econoom Aggie van Huisseling van ABN AMRO. Inmiddels neemt het effect van die loongroei geleidelijk af: "In Nederland worden cao's afgesproken voor langere tijd. Dus de effecten worden steeds kleiner."

Een andere factor die meespeelt bij de hogere inflatie in Nederland zijn de huurprijzen. Die zijn hier harder gestegen dan in de rest van Europa. "De huurprijzen zijn belangrijk in de vergelijking met de rest van Europa, want die hebben een groot gewicht bij het bepalen van de inflatie", zegt ING-econoom Marcel Klok.

Bij het berekenen van de inflatie kijkt het CBS naar de prijzen van verschillende categorieën en producten.

Veel mensen ervaren de inflatie vooral als ze naar de supermarkt gaan. De voedselprijzen zijn de afgelopen maanden flink gestegen. "Sommige stijgingen worden gedreven door internationale markten, zoals met koffie en cacao", zegt Klok. De hogere prijzen voor deze producten hangen onder meer samen met een slechte oogst of een toenemende vraag.

Ook supermarkten kampen met stijgende loonkosten en die worden doorberekend aan de klanten.

En er is meer. Zo speelde de verhoging van de accijns op tabak in april 2024 een prijsopdrijvende rol. Ook andere verhogingen, zoals die van het collegegeld, stuwden de inflatie omhoog tot boven het Europese gemiddelde.

Een makkelijke oplossing om de inflatie te beteugelen is er niet. De Europese Centrale Bank kan de rente verhogen. Als ze dat doet wordt het voor banken duurder om te lenen en worden leningen voor consumenten duurder. Daardoor gaan klanten minder consumeren, waardoor de economie minder snel groeit. Het gevolg: de prijzen - en dus de inflatie - gaan omlaag. Maar het is niet waarschijnlijk dat de ECB de rente verhoogt, omdat het in andere Eurolanden al de goede kant op gaat met de inflatie.

Er moet dus gekeken worden naar andere opties, zegt Rabo-econoom Erken. Een verdere stijging van de loonkosten kun je temperen als de arbeidskrapte afneemt, maar dat is niet gemakkelijk, zegt hij. "Wat een belangrijke factor zal zijn, is als ondernemers inzetten op arbeidsbesparende maatregelen zoals robotisering om het gebrek aan arbeidskracht op te vangen", zegt Erken. "Je kan op twee manieren economisch groeien: meer mensen inzetten of mensen slimmer laten werken. Gezien de vergrijzing wordt dat laatste steeds belangrijker."