Onze democratische rechtsstaat is waardevol en gebouwd op een stevig fundament, maar vraagt permanente aandacht en onderhoud. De conclusies van de Staatscommissie rechtsstaat laten zien dat verschillende onderdelen van de democratische rechtsstaat versterkt moeten worden om het vertrouwen in de rechtsstaat hoog te houden. Daarvoor is het ook belangrijk om de positie van burgers te verstevigen. Dat staat in de kabinetsreactie op het rapport van de Staatscommissie.

De samenleving staat voor grote opgaven, die veel mensen raken. Dat vraagt iets van het Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen én de mensen die daar werken. Minister Judith Uitermark van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) presenteert daarom een actieagenda die moet zorgen voor een meer dienstbare, slagvaardige, herkenbare en democratische overheid.

Met het indienen van het ontslag van het kabinet door premier Schoof komen er nieuwe verkiezingen. Het kabinet bekijkt momenteel wat een geschikte en haalbare datum voor nieuwe verkiezingen is. De Kiesraad heeft geadviseerd de Tweede Kamerverkiezingen in ieder geval niet voor 29 oktober 2025 te organiseren. Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Uitermark zal op korte termijn een besluit nemen over een datum voor de verkiezingen.

Het kabinet wil met de nieuwe Wet op de politieke partijen het partijstelsel in onze democratische rechtsstaat verder versterken. In de wet staan regels waaraan politieke partijen zich moeten houden, bijvoorbeeld over transparantie en financiering. Ook komt ruim € 8 miljoen per jaar beschikbaar voor lokale politieke partijen. Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Judith Uitermark heeft het voorstel hiervoor naar de Tweede Kamer gestuurd.

Het aantal demonstraties waarbij demonstranten gezichtsbedekkende kleding dragen om opsporing te voorkomen of handhaving van de openbare orde moeilijk te maken, is aan het toenemen. Het is belangrijk dat demonstreren veilig en rechtvaardig kan gebeuren. Om het demonstratierecht voor iedereen goed te kunnen bewaken, moeten mensen die het demonstratierecht misbruiken of strafbare feiten plegen, kunnen worden aangepakt. Om deze mensen op te kunnen sporen en te kunnen vervolgen, moeten zij te identificeren zijn. Het gebeurt daarnaast te vaak dat personen bewust het gezicht bedekken om een demonstratie te misbruiken voor relschoppen. Dat moet stoppen, daar is het demonstratierecht te belangrijk voor. Minister Uitermark van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en minister Van Weel van Justitie en Veiligheid werken daarom aan een wetswijziging voor een landelijk verbod op gezichtsbedekkende kleding bij demonstraties.

Landelijke politieke trends, zoals versplintering van partijen en afname van vertrouwen in de politiek, werken door in het lokale en provinciale bestuur. Tegelijk heeft het decentraal bestuur een heel eigen karakter, met bijvoorbeeld veel lokale partijen en politici die een sterke band hebben met de gemeenschap. Dat blijkt uit de Staat van het Bestuur 2024, een tweejaarlijks rapport over de stand van zaken van de democratie en het openbaar bestuur in Nederland.

Een plan waardoor de buren vaker samen komen, meedoen en meebeslissen, of jongeren meer betrokken worden bij de wijk? Of een idee om de straat groener te maken, of de buurt veiliger? Vanaf vandaag kun je met deze ideeën terecht bij Loket D. Dit loket helpt de plannen verder met maximaal € 15.000 per plan per jaar. In totaal is € 1,5 miljoen beschikbaar.

In korte tijd via sociale media mensen mobiliseren: het is inmiddels een bekend verschijnsel. De Ajax-Maccabi-rel (november 2024) ligt nog vers in het geheugen. Wat kunnen we als samenleving, bedrijfsleven en overheid doen om dit soort uitwassen tegen te gaan? Daarover gaan 150 burgers met elkaar in gesprek in de burgerdialoog over online aangejaagde openbare-ordeverstoringen. Die vindt plaats in mei en juli 2025.

De ministerraad heeft ingestemd met het voorstel van minister Uitermark van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties tot benoeming van prof.dr. Judith van Erp tot lid van de Commissie van toezicht financiën politieke partijen (Ctfpp). De benoeming gaat in op 1 maart 2025.

De grondwettelijke vrijheid om te demonstreren is een fundamenteel recht en een belangrijk onderdeel van onze democratische samenleving. Ministers van Weel (Justitie en Veiligheid) en Uitermark (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) benadrukken het belang van deze vrijheid, die breed wordt gedragen in Nederland, in een brief die vandaag naar de Tweede Kamer is verzonden. Demonstraties mogen schuren, maar waar grenzen worden overschreden, stopt het begrip. Hoe waarborgen we het demonstratierecht voor iedereen als een kleine groep zich misdraagt? Het is dit dilemma dat de bewindspersonen aan de kaak stellen.

Het kabinet heeft een reactie op het rapport ‘Grip op informatie’ naar de Tweede Kamer gestuurd. Dit rapport gaat over knelpunten in de informatievoorziening tussen Kamer en kabinet. Het kabinet gaat aan de slag met de aanbevelingen, en zal hierover met de Kamer in gesprek blijven.

Vandaag heeft minister van Justitie en Veiligheid David van Weel de aftrap gegeven van een reeks gesprekken over de verschillende wijzen waarop in Nederland gedemonstreerd wordt en de rol van de overheid daarbij.

Politieke partijen moeten voortaan minstens 1 zetel hebben behaald om in aanmerking te komen voor een restzetel. Dit staat in het wetsvoorstel dat door minister Judith Uitermark van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) aan de Tweede Kamer is gestuurd. Deze restzetelverdeling geldt nu alleen voor de verkiezing van de Tweede Kamer, maar zal na de wetswijziging ook gelden voor de verkiezingen van leden van gemeenteraden, provinciale staten, waterschappen en eilandraden.

Een agenda voor vernieuwing en versterking van de democratische rechtsstaat en goed bestuur, slimme inzet van technologie voor overheidsdienstverlening en inzet op meer zelfredzaamheid voor de eilanden in het Koninkrijk. En blijvend herstel en perspectief voor Groningen en Noord-Drenthe. Met deze maatregelen zet het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de burger in het hele koninkrijk centraal.

Op dit moment kunnen alleen kiezers die vanwege een lichamelijke beperking niet zelfstandig kunnen stemmen hulp krijgen in het stemhokje. Minister De Jonge van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wil dat hulp mogelijk wordt voor iedereen die daarom vraagt. Dus ook mensen die bijvoorbeeld een verstandelijke beperking hebben, of mensen die laaggeletterd zijn. Een stembureaulid gaat deze kiezers hulp bieden. Minister Hugo de Jonge informeerde vandaag de Tweede Kamer over hoe dit wetsvoorstel eruit gaat zien.

Met de wet Versterking participatie op decentraal niveau wil het kabinet betrokkenheid van inwoners bij de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van beleid van hun gemeente, provincie, waterschap of openbaar lichaam in Caribisch Nederland versterken. Ook wordt het uitdaagrecht, als specifieke vorm van participatie, nu wettelijk verankerd. Vandaag stemde de Eerste Kamer in met het voorstel.

Zowel de gewelddadige als de sluimerende dreiging van extremisme is een probleem van iedereen en vraagt dan ook om een gezamenlijke inspanning. Er is blijvend aandacht nodig van zowel de overheid, professionals als maatschappelijke organisaties. Alleen zo kunnen we de dreiging van extremisme het hoofd bieden. Dat staat in de eerste Nationale Extremismestrategie 2024-2029 die minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid), minister De Jonge (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) en minister Van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) naar de Tweede Kamer hebben gestuurd.

Het kabinet zet een volgende stap om het Nederlandse partijstelsel robuuster te maken, en daarmee onze democratie verder te verstevigen. Regels hiervoor zijn gebundeld in de Wet op de politieke partijen, die nu voor advies naar de Raad van State wordt gestuurd.

Op dit moment stemmen we in Nederland bij verkiezingen altijd op een specifieke kandidaat van een partij. Met het wetsvoorstel 'Met één stem meer keus' komt daar een mogelijkheid bij.

Politieke partijen die meedoen aan de Tweede Kamerverkiezing zijn verplicht voorafgaand aan de verkiezingen overzichten van giften aan de partijen en aan de kandidaten en schulden van de partijen aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) te verstrekken. Deze overzichten geven een beeld van de financiën van de politieke partijen die meedoen aan de Tweede Kamerverkiezing van 22 november 2023. De overzichten zijn vandaag openbaar gemaakt op Rijksoverheid.nl.