Meer recht doen aan slachtoffers van strafbare feiten door een betere uitvoering van bestaande slachtofferrechten én versterking daarvan. Dat is het doel van de meerjarenagenda slachtofferbeleid die staatssecretaris Rechtsbescherming Teun Struycken naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

De Wet vergoeding affectieschade, die op 1 januari 2019 in werking is getreden, functioneert goed. Dat blijkt uit de evaluatie in opdracht van het WODC. Staatssecretaris Teun Struycken (Rechtsbescherming), schrijft in een brief aan de Tweede Kamer dat de wet in algemene zin voldoet aan haar doelstelling: het bieden van erkenning en genoegdoening aan naasten voor het leed dat zij ervaren als een dierbare overlijdt of ernstig en blijvend gewond raakt door toedoen van een ander. Dit kan bijvoorbeeld door een misdrijf zijn, een verkeersongeval of een medische fout. Op een aantal punten is verbetering mogelijk. Zo is in het regeerprogramma reeds opgenomen dat ook broers en zussen de mogelijkheid krijgen aanspraak te maken op vergoeding van affectieschade. Dat is in overeenstemming met een belangrijke uitkomst van de evaluatie van de wet.

Slachtoffers kunnen straks in meer gevallen aangifte doen van verkrachting en aanranding, nazaten van tot slaaf gemaakten kunnen kosteloos hun naam wijzigen en verdachten en verdachten van ernstige misdrijven moeten verplicht aanwezig zijn op de inhoudelijke zitting in hun strafzaak. Op 1 juli 2024 treden verschillende wetten in werking op het terrein van Justitie en Veiligheid. Hieronder een overzicht.

De inwerkingtreding van het onderdeel verschijningsplicht uit de Wet uitvoering slachtofferrechten (Wus) is voorlopig uitgesteld. Aanvankelijk zou de inwerkingtreding 1 januari 2023 zijn, maar door beter de gevolgen hiervan in kaart te brengen is meer tijd nodig. Begin mei 2023 moet duidelijk worden wanneer de inwerkingtreding wel gaat plaatsvinden.

Slachtoffers of nabestaanden moeten de kans hebben om een verdachte te vertellen wat het misdrijf bij hen heeft aangericht. Verdachten van ernstige zeden- en geweldsmisdrijven moeten daarom verplicht aanwezig zijn op de zitting en bij de uitspraak in hun strafzaak. Dat wordt mogelijk door de Wet uitbreiding slachtofferrechten van minister Dekker voor Rechtsbescherming, waar de Eerste Kamer vandaag mee heeft ingestemd.

Het adviesrapport van de commissie-Donner legt een stevige basis voor een toekomstig schadevergoedingsstelsel voor slachtoffers van strafbare feiten. Dat heeft minister Dekker voor Rechtsbescherming zojuist aan de Tweede Kamer laten weten. Gistermiddag overhandigde de commissie onder leiding van de heer Donner het adviesrapport “Op verhaal komen”.

Vanaf het moment dat slachtoffers van een misdrijf aangifte doen bij de politie ontvangen zij van verschillende organisaties informatie over hun zaak. Al die informatie van politie, Openbaar Ministerie (OM), Slachtofferhulp Nederland, Centraal Justitieel Incassobureau en Schadefonds Geweldsmisdrijven is vanaf vandaag voor het slachtoffer op één centrale plek te vinden. In de persoonlijke online omgeving MijnSlachtofferzaak wordt aan de hand van een tijdlijn de voortgang van de zaak getoond en kunnen slachtoffers berichten van de organisaties eenvoudig terugvinden. 

Verdachten van ernstige zeden- en geweldsmisdrijven zijn voortaan verplicht aanwezig op de zitting en bij de uitspraak in hun strafzaak. Dit zorgt ervoor dat het slachtoffer of de nabestaande gebruik kan maken van het spreekrecht in het bijzijn van de verdachte. Hierdoor wordt de verdachte geconfronteerd met de impact die het misdrijf heeft op het slachtoffer of de nabestaande. De Wet uitbreiding slachtofferrechten van minister Dekker (Rechtsbescherming) die vandaag is aangenomen door de Tweede Kamer maakt dit mogelijk.

Een tijdelijk adviescollege gaat onderzoek doen naar het schadevergoedingsstelsel voor slachtoffers van strafbare feiten. De ministerraad heeft daar op voorstel van minister Dekker voor Rechtsbescherming mee ingestemd. Het adviescollege gaat op 15 juni aan de slag.

Om slachtoffers beter te ondersteunen bij het verwerken van de schade door een misdrijf, gaat het kabinet meer bekendheid geven aan de mogelijkheden van zogenoemd herstelrecht. Herstelrecht biedt de mogelijkheid voor het slachtoffer om de verdachte of veroordeelde te confronteren met de gevolgen die een misdrijf voor hem of haar heeft gehad en voor de andere partij om verantwoordelijkheid te nemen. Om meer bekendheid hieraan te geven onder rechters en officieren van justitie komt er onder andere duidelijk informatiemateriaal, zo schrijft minister Dekker (Rechtsbescherming) in een brief aan de Tweede Kamer.

Als het aan minister Dekker (voor Rechtsbescherming) ligt, moeten verdachten van ernstige zeden- en geweldsmisdrijven die in voorlopige hechtenis zitten voortaan verplicht aanwezig zijn op de terechtzitting en bij de uitspraak. Op deze manier wordt zeker gesteld dat het slachtoffer zijn spreekrecht kan uitoefenen in het bijzijn van de verdachte. Dit draagt bij om herhaling te voorkomen en helpt de verdachte om inzicht te krijgen in de gevolgen van het misdrijf. De wetgeving die dit regelt, is vandaag ingediend bij de Tweede Kamer.

Straks moeten verdachten van ernstige zeden- en geweldsmisdrijven die in voorlopige hechtenis zitten, verplicht aanwezig zijn op de terechtzitting en bij de uitspraak. Op die manier kan een verdachte de rechter en het slachtoffer  niet langer ontlopen. Dit staat in een wetsvoorstel van minister Dekker voor Rechtsbescherming waarmee de ministerraad heeft ingestemd.