Nederland staat voor grote opgaven die vragen om keuzes gericht op de lange termijn. De kosten van vergrijzing en defensie lopen op en voor de klimaatdoelen is meer beleid nodig. Daarnaast hebben de stikstofproblematiek en de woningopgave impact op de maatschappij en economie. Dit alles vraagt om keuzes in de verdeling van welvaart tussen nu en later, zo stelt de Studiegroep Begrotingsruimte (SBR) in het rapport ‘De toekomst begint nu’.

De heer R.J.W. (Rob) Lelieveld wordt lid in buitengewone dienst in het college van de Algemene Rekenkamer. De ministerraad heeft ingestemd met het voorstel van minister Uitermark van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties om hem voor te dragen voor benoeming. Het kabinet volgt hiermee de voordracht van de Tweede Kamer.

De afgelopen jaren zijn belangrijke stappen gezet om bestaanszekerheid op Bonaire, Sint Eustatius en Saba te verbeteren. Om deze inzet voort te zetten, heeft het kabinet eind vorig jaar € 9 miljoen per jaar gereserveerd om de koopkracht van inwoners op Bonaire, Sint Eustatius en Saba extra te ondersteunen. Daarnaast trekt het kabinet structureel € 4 miljoen uit om werk voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt op de eilanden te verbeteren. Dit staat in de voorjaarsnota die het kabinet heeft gepubliceerd.

Het kabinet neemt extra maatregelen om het stelsel van arbeidsongeschiktheid te vereenvoudigen, mensen beter naar werk te begeleiden en het minimumjeugdloon te verhogen. De bezuiniging op de kinderopvang wordt geschrapt en er komt een uitvoerbaar pad naar een nieuw financieringsstelsel. Hieronder een overzicht van een aantal onderwerpen vanuit het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Te veel kinderen en gezinnen in kwetsbare situaties wachten nu te lang op passende jeugdzorg. Tegelijkertijd neemt de vraag naar en de uitgaven aan jeugdzorg het afgelopen decennia alleen maar fors toe. Dat is niet houdbaar voor de lange termijn. Als kinderen in kwetsbare situaties hulp nodig hebben, dan moet die er zijn. Daarom maakt het kabinet tussen 2025 en 2027 in totaal bijna € 3 miljard extra vrij voor jeugdzorg. Staatssecretaris Vincent Karremans (Jeugd, Preventie en Sport) neemt daarnaast stevige maatregelen om ervoor te zorgen dat de houdbaarheid van de jeugdzorg wordt verbeterd, kinderen niet onnodig in de jeugdzorg belanden en indien zorg nodig is zij de passende zorg krijgen op de juiste plek, zonder te verdwalen in een woud van trajecten.

Het kabinet stelt € 15 miljoen beschikbaar voor de renovatieplannen van Nationaal Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Dit staat in de Voorjaarsnota die vandaag naar de Tweede Kamer is gestuurd. Met de bijdrage kunnen de vernieuwingsplannen die het herinneringscentrum vorig jaar presenteerde gefaseerd van start gaan. Daarnaast zijn er ook extra miljoenen beschikbaar voor de algehele Tweede Wereldoorlogsector.

Wereldwijd lopen spanningen op. Daarom zet het kabinet in op stabiliteit en veiligheid. Zo wordt de steun aan Oekraïne voortgezet en gaat er meer geld naar Defensie. In deze tijd van hoge inflatie, kiest het kabinet ervoor om de btw-verhoging op sport, cultuur en media te schrappen en de belasting op de energierekening te verlagen. Ook komt er meer geld voor gemeenten, het verhogen van de huurtoeslag en voor het herstellen van fouten rond WIA-uitkeringen. Bij dit alles houdt het kabinet onverminderd vast aan de begrotingsregels en de financiële afspraken uit het hoofdlijnenakkoord. Alle tegenvallers en nieuwe investeringen zijn voorzien van budgettaire dekking en het begrotingstekort blijft de komende jaren binnen de grens van 3%.

Het kabinet wil dat Nederland aantrekkelijk blijft voor alle ondernemers, van de bakker op de hoek tot aan de allergrootste bedrijven. Ondernemers zijn de motor van onze economie. Zij zorgen ervoor dat we samen geld blijven verdienen, waarmee wij onder andere onze sociale voorzieningen kunnen betalen, zoals onderwijs, zorg en infrastructuur. Daar waar voorheen regelmatig werd gekeken naar het verhogen van lasten voor ondernemers, kiest dit kabinet in de Voorjaarsnota 2025 voor een evenwichtigere verdeling.

Met elkaar op de weg vooruit, dat heeft het kabinet bereikt met de medeoverheden door € 3 miljard extra te reserveren voor gemeenten in de Voorjaarsnota. De afgelopen maanden hebben het Rijk en medeoverheden intensieve gesprekken gevoerd om invulling te geven aan een gedeelde verantwoordelijkheid. Voor 2025 tot en met 2027 komt daarom in totaal circa € 3 miljard cumulatief beschikbaar voor jeugdzorg en gemeenten. Met dit geld krijgen gemeenten meer ruimte om hun taken goed uit te voeren en inwoners beter te ondersteunen.

Meerdere ministeries geven in 2024 minder geld uit dan eerder begroot. In totaal gaat het om € 3,2 miljard. Daarbij gaat het om € 2,1 miljard aan onderuitputting op de departementale begrotingen en € 1,2 miljard aan mee- en tegenvallers. De onderuitputting heeft verschillende oorzaken, zoals krapte op de arbeidsmarkt en minder uitgaven aan subsidies. De nieuwe raming van het begrotingssaldo (EMU-saldo) komt uit op -1,5% en die van de overheidsschuld op 43,9%. Dat staat in de in Najaarsnota (NJN) 2024 die minister Heinen van Financiën aan de Tweede Kamer aanbiedt.

De Rijksministerraad heeft op voordracht van Aruba ingestemd met de benoeming van de heer drs. Marion Agunbero als lid van het College Aruba financieel toezicht (CAft). De heer Agunbero volgt mr. dr. Hellen van der Wal op per 1 augustus 2024. 

Het kabinet trekt extra geld uit voor Oekraïne, decentrale overheden en Defensie. Voor militaire- en humanitaire steun aan Oekraïne komt 4,4 miljard voor de periode 2024-2026 aanvullend beschikbaar. Decentrale overheden krijgen structureel 715 miljoen vanaf 2026 om de oploop van de opschalingskorting op het Gemeente- en Provinciefonds af te schaffen, waardoor taken en middelen beter in balans zijn. Defensie ontvangt in 2028 incidenteel 500 miljoen extra voor versterking van de luchtverdediging en munitie van de eigen krijgsmacht. Deze extra uitgaven komen uit meevallers op de diverse begrotingen, met als resultaat een gedekte begroting. Het EMU-saldo komt in 2024 uit op -2,5% en in 2025 op -2,8%. De EMU-schuld komt in 2024 uit op 47,2% van het bruto binnenlands product (bbp) en in 2025 op 49,3%.

De 17e Studiegroep Begrotingsruimte adviseert in deel 1 van haar advies een koerscorrectie op de begroting voor de aankomende kabinetsperiode. De overheidsfinanciën zijn flink verslechterd door onder andere de gestegen rentelasten en een sterke stijging van de uitgaven. Geld is recent flink duurder geworden en juist dan is het belangrijk om keuzes te maken. Keuzes maken is ook nodig om doelen te bereiken; als we teveel tegelijk proberen te doen, bestaat het risico dat investeringen vertraging oplopen. Gezonde overheidsfinanciën op zowel de korte als de lange termijn zijn belangrijk voor het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen en voorkomt dat we een rekening open laten staan voor volgende generaties. De Nederlandse economische vooruitzichten zijn naar omstandigheden goed. Juist nu is het moment om buffers op te bouwen voor economisch slechtere tijden om ook toekomstige tegenslagen weer op te kunnen vangen.

De heer drs. P.J. (Pieter) Duisenberg RC wordt president van het college van de Algemene Rekenkamer. De ministerraad heeft op voorstel van minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) ingestemd om de heer Duisenberg voor benoeming als lid van het college en tevens president voor te dragen. De benoeming gaat in per 1 september 2023.

In 2022 volgden de oorlog in Oekraïne, de hoge inflatie en snel stijgende energieprijzen elkaar in hoog tempo op. Het kabinet beschermde Nederlandse huishoudens met een historisch pakket aan koopkrachtmaatregelen met onder andere de verhoging van het minimumloon, de verhoging van verschillende toeslagen en verlaging van BTW en accijnzen. Ondanks deze maatregelen stonden de overheidsfinanciën er eind 2022 beter voor dan in 2021. Het economische herstel was sterk en de Nederlandse economie groeide met 4,5%, fors hoger dan het Europese gemiddelde van 3,5%.

‘Besluit volgt op Prinsjesdag’ Het kabinet wil kwetsbare huishoudens komend jaar gericht kunnen helpen, als dat door hoge energieprijzen of inflatie nodig is. Daarom zijn mogelijkheden onderzocht om kwetsbare huishoudens in 2024 gericht te kunnen helpen. Daarbij is expliciet gekeken naar wat de mogelijkheden zijn in de uitvoering.

Het kabinet stelt voor de komende jaren ruim € 22 miljard beschikbaar om recht te doen aan het leed van de getroffen bewoners in het aardbevingsgebied. Verder maakt het kabinet € 1,3 miljard extra vrij voor de hersteloperatie Toeslagen. Dit is nodig voor compensatie, het aanpakken van schulden en de ondersteuning van gedupeerden en hun kinderen. Gemeenten en provincies krijgen vanaf 2027 € 1,3 miljard via het gemeente- en provinciefonds voor een stabiele, solide en duurzame financiële basis. Het gemeente- en provinciefonds worden vanaf 2027 geïndexeerd op basis van de ontwikkeling van het bruto binnenlands product. De kosten voor de stijgende rente worden voor € 2,5 miljard gedekt. Dit blijkt uit de Voorjaarsnota waarmee de ministerraad heeft ingestemd. Minister Kaag van Financiën heeft de Voorjaarsnota vandaag naar de Tweede Kamer gestuurd.

Het kabinet onderzoekt voor de komende jaren of en welke gerichte maatregelen kunnen worden ingezet als de energieprijzen hoog blijven. Het doel is om huishoudens die kwetsbaar zijn voor hoge energieprijzen ook na 2023 zoveel mogelijk te ondersteunen.

Vanaf komend voorjaar wordt er structureel ongeveer € 400 miljoen extra uitgetrokken voor scholen en door de overheid bekostigde culturele instellingen. Met dit geld kunnen de hogere kosten door inflatie en vooral de stijgende energierekening worden opgevangen. Dat maakt het kabinet vandaag bekend in de Najaarsnota die naar de Kamer is verstuurd. Dit is een uitzonderlijke maatregel, die is genomen omdat de daadwerkelijke inflatie in 2022 aanzienlijk hoger uitkwam dan aanvankelijk verwacht. Dit komt voornamelijk door de onverwacht hoge stijging van de energieprijzen.

Het prijsplafond en de steun aan het energie-intensieve MKB gaan komend jaar miljarden euro’s kosten. Daarnaast stijgen ook de rente-uitgaven van het Rijk. Deze kosten drukken op de Rijksbegroting. De komende maanden zoekt het kabinet hier een oplossing voor. Minister Kaag van Financien meldt dit in de Najaarsnota die zij naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.