Nederland zit midden in de klimaat- en energietransitie, op weg naar een volledig CO2-neutraal 2050. We gaan een belangrijke fase in waarin de uitvoering van de huidige plannen centraal staat. Om de klimaatdoelen in zicht te houden moeten belangrijke knelpunten snel opgelost worden. Die knelpunten zorgen er mede voor dat het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) nu inschat dat het klimaatdoel voor 2030, 55% broeikasgasreductie ten opzichte van 1990, uit zicht is.

Het kabinet heeft vandaag haar regeerprogramma gepresenteerd waarmee het vol inzet op het slagen van de energietransitie, klimaatbeleid en groene groei. Nederland moet een welvarend land blijven én we zijn verplicht om een schonere en gezondere wereld door te geven aan onze kinderen en kleinkinderen. Ook moet Nederland minder afhankelijk worden van andere landen voor de levering van onze energie en kritieke grondstoffen.

Om klimaatverandering tegen te gaan moeten Nederlandse woningen en gebouwen in 2050 aardgasvrij zijn. In de komende jaren moet er daarom veel gebeuren om zo’n 2,6 miljoen extra aansluitingen op collectieve warmtesystemen te verwezenlijken als alternatief voor gas. Met het wetsvoorstel Wet collectieve warmte (Wcw) staat de groei en verduurzaming van deze collectieve warmtesystemen centraal.

Vandaag zetten de Noordzeelanden in Den Haag een grote stap vooruit om de plannen voor windenergie op zee te bevorderen. Een gezamenlijke Actie Agenda werkt toe naar een geïntegreerd energiesysteem in 2050, een duurzame en sterke toeleveringsketen in Europa en een beter evenwicht tussen energie en natuur op de Noordzee. Eerder dit jaar spraken de Noordzeelanden en de Europese Commissie gezamenlijke ambities uit voor windenergie op de Noordzee. De Noordzee zal de grootste bron van duurzame energie in Europa worden. Voor deze gedeelde ambities is internationale samenwerking essentieel, daarom komen de Noordzeelanden dit jaar voor de tweede keer bijeen.

Voor ondernemers van hernieuwbare warmteproject die last hebben gehad van de verstoorde energiemarkt als gevolg van de oorlog in Oekraïne, heeft de overheid een tijdelijke regeling gemaakt. Via deze tijdelijke regeling kan er in totaal € 59,4 miljoen worden uitgekeerd. Deze regeling gaat open op 20 november.

Staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw) ondertekende vandaag in Duisburg drie intentieverklaringen op het gebied van waterstof. Twee met de federale Duitse overheid en een met de deelstaat Noordrijn-Westfalen. De ondertekeningen vonden plaats als onderdeel van het werkbezoek van Koning Willem-Alexander aan Noordrijn-Westfalen op 14 november. Gelijktijdig met het werkbezoek van de Koning nam onder leiding van de staatssecretaris een veertigtal Nederlandse bedrijven deel aan een economische missie over waterstof.

Vanaf woensdag 1 november 2023 kunnen provincies gebruik maken van een eenmalige uitkering voor het installeren van een zogenoemd naderingsdetectiesystemen bij bestaande windturbines op land. Een naderingsdetectiesysteem zorgt voor minder hinder van het licht van een windturbine, doordat de rode verlichting op een windturbine alleen aangaat wanneer er een vliegtuig in de buurt van de turbine is.

Het kabinet heeft vandaag de Klimaatnota 2023 gepresenteerd. Voor de eerste keer komt het klimaatdoel van 55% emissiereductie in 2030 in zicht, mits de uitwerking en uitvoering van het klimaatbeleid voortvarend doorgang vinden. Het kabinet blijft hieraan werken in zijn demissionaire periode.

Nederlandse huishoudens en bedrijven verduurzamen in record tempo en fossiele brandstoffen maken plaats voor duurzame elektriciteit. Daarmee komen de Nederlandse klimaatdoelen voor het eerst binnen bereik, maar de uitbreiding van het elektriciteitsnet kan de snel stijgende vraag naar ruimte op het net niet bijhouden. Daarom nemen het kabinet en de netbeheerders nieuwe maatregelen om te zorgen dat er in de toekomst voldoende ruimte blijft voor woningbouw, economische ontwikkeling en de verduurzaming van huishoudens, mobiliteit en bedrijven zoveel mogelijk door kan gaan. Deze maatregelen zijn gericht op het sneller uitbreiden van het stroomnet, beter benutten van de huidige ruimte op het net en het verplaatsen van de vraag naar elektriciteit buiten piekuren.

Nederland en Denemarken tekenen vandaag een akkoord om samen te werken aan transport en opslag van CO2 (CCS). Beide landen willen de industrie verduurzamen en een bijdrage leveren aan de Europese klimaatdoelstellingen door grensoverschrijdend transport van CO2 tussen havens en industrie mogelijk te maken. Dat doen Nederland en Denemarken met grensoverschrijdende projecten voor afvang, transport en opslag van CO2.

Het kabinet start een subsidieregeling voor kleinere elektrolyseprojecten voor de productie van waterstof met duurzame energie. Het bedrag van bijna € 250 miljoen moet zorgen voor 100 megawatt aan elektrolysecapaciteit. Het kabinet hoopt met dit geld 5 tot 10 kleinere projecten te helpen realiseren door het hele land, zodat meerdere bedrijven en lokale overheden ervaring op kunnen doen met elektrolyse.

Het kabinet stelt € 416 miljoen beschikbaar voor het gebruik van batterijen bij grote zonneparken op land en daken. Netbeheerder TenneT heeft daarnaast een voorstel gedaan om de transporttarieven voor batterijen aan te passen om de kosten te verlagen. Hierdoor wordt het makkelijker om batterijen in te zetten op het Nederlandse elektriciteitsnet en kunnen naar verwachting veel meer batterijen geïnstalleerd worden. Door de inzet van batterijen bij grote zonneparken op land en daken wordt ‘uitgesteld leveren’ mogelijk en kan de opgewekte duurzame elektriciteit beter benut worden. Op momenten dat er meer zonne-energie wordt opgewekt dan verbruikt, wordt elektriciteit tijdelijk opgeslagen en op momenten dat de zon niet of nauwelijks schijnt aan het stroomnet geleverd. Doordoor is er minder inzet van gas- en kolencentrales nodig tijdens die (avond)uren.

Het budget van de ISDE, de subsidieregeling voor isolatiemaatregelen, (hybride) warmtepompen, zonneboilers en aansluitingen op een warmtenet, is in verband met het grote aantal aanvragen dit jaar tussentijds met € 210 miljoen verhoogd. Daarmee is er in totaal € 560 miljoen beschikbaar in 2023. De ophoging van de subsidie is sinds 23 september 2023 beschikbaar.

Minister-president Rutte brengt dinsdag 26 september een bezoek aan Abu Dhabi, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Het bezoek staat in het teken van de brede betrekkingen tussen Nederland en de VAE en van samenwerking op het gebied van de energietransitie.

Het kabinet is voornemens om € 500 miljoen in het regionale netwerkbedrijf Stedin te investeren. Deze kapitaalstorting is op verzoek van Stedin om voldoende te kunnen blijven investeren in het elektriciteitsnet. Door de storting van eigen vermogen wordt de Nederlandse staat aandeelhouder in het bedrijf. Stedin zal hiermee een staatsdeelneming worden. De ministerraad is hier op voorstel van minister Kaag van Financiën en minister Jetten voor Klimaat en Energie mee akkoord gegaan.

Zonne-energie is schoon, goed voor de portemonnee en de leveringszekerheid. Nederland is koploper in zonne-energie binnen Europa; nog nooit was de groei van het aantal zonnepanelen zo hoog als in het afgelopen jaar. Ook komende jaren verwachten we dat die groei doorzet. Uitdagingen bij de groei van zonne-energie zijn de ruimte voor zonnepanelen in Nederland en de capaciteit op het elektriciteitsnet. Het kabinet wil daarom dat die groei van kwaliteit is en dat daarbij slim gebruik wordt gemaakt van de ruimte en van het elektriciteitsnet.

Nederland wil in 2050 klimaatneutraal zijn. Dat heeft grote gevolgen voor het toekomstige energiesysteem. Het verandert hoe we energie opwekken, transporteren, opslaan en gebruiken. En biedt economische kansen en ruimte voor nieuwe verdienmodellen. Om in 2050 een duurzaam energiesysteem te hebben, moeten we daar nu al op gaan aansturen en ons voorbereiden. De keuzes die we de komende jaren maken zijn bepalend voor 2040 en daarna. Klimaat- en energieminister Jetten heeft vandaag namens het kabinet met het Nationaal Plan Energiesysteem en Programma Energiehoofdstructuur de strategie, richtinggevende keuzes en plan voor de benodigde ruimte voor het energiesysteem van 2050 gepresenteerd.

Vanaf zaterdag 1 juli 2023 geldt er wet- en regelgeving specifiek voor aardwarmte. Tot en met vandaag is er voor aardwarmte hetzelfde stelsel als voor bijvoorbeeld gaswinning. Omdat aardwarmte anders werkt dan andere mijnbouwactiviteiten is er nu specifieke wetgeving met bijvoorbeeld een afzonderlijke vergunningsstructuur. Staatstoezicht op de Mijnen houdt toezicht en handhaaft op de veiligheid voor mens en milieu.

Energiebesparing is belangrijk om energiekosten te besparen, maakt Nederland minder afhankelijk van de import van fossiele brandstoffen en zorgt voor minder CO2-uitstoot. Veel bedrijven en instellingen zijn nu al verplicht om energiebesparende maatregelen te nemen die zich in vijf jaar of minder terugverdienen. Om het besparen van energie verder te stimuleren scherpt het kabinet de energiebesparingsplicht voor bedrijven en instellingen aan per 1 juli 2023. Daarmee vallen meer maatregelen en meer bedrijven en instellingen onder de plicht om het energiegebruik waar mogelijk te verlagen of te verduurzamen. De aanscherping is eerder aangekondigd en treedt per 1 juli in werking. Bedrijven en instellingen moeten uiterlijk op 1 december 2023 via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) rapporteren over de maatregelen.

Om te komen tot een klimaatneutraal energiesysteem en een duurzame industrie hebben Nederland en Europa grote waterstofambities. Die ambities vragen volgens ministers Micky Adriaansens (Economische Zaken en Klimaat) en Rob Jetten (Klimaat en Energie) om voortvarend beleid, gericht op zowel de aanbod- als de vraagkant van waterstof. Om de waterstofmarkt op te schalen, subsidieert het kabinet elektrolyse en wil het de industrie met subsidies en een verplichting stimuleren om vanaf 2026 steeds meer hernieuwbare waterstof te gebruiken. In het Klimaatfonds is hiervoor € 9 miljard gereserveerd.