Het lukt Nederland nog niet om de hoeveelheid grondstoffen die wordt gebruikt fors terug te dringen. Sterker nog: in 2022 was het gebruik hoger dan in 2020. Ten opzichte van 2016 is wel een daling zichtbaar, maar lang niet snel genoeg.

Nederland wil in 2050 klimaatneutraal zijn. In dit paper voor het Colloquium Vervoersplanologisch Speurwerk 2024 laten we zien dat er de afgelopen jaren stappen gezet zijn richting een klimaatneutraal mobiliteitssysteem.

Binnen veel studies van het PBL is het belangrijk om rekening te houden met de manier waarop de bevolking zich in verschillende delen van Nederland ontwikkelt. PBL-collega Willem Vermeulen deed daar de afgelopen jaren onderzoek naar.

De Meststoffenwet is in november 2024 gewijzigd. Als veehouders hun productierechten aan een ander overdragen wordt een deel van deze rechten ‘afgeroomd’.

Vanwege de snelle groei van aantallen zonnepanelen, windmolens en batterijen in elektrische auto’s, is extra aandacht nodig voor materiaalgebruik en milieudruk in zowel de productie- als de afdankfase van duurzame energietechnologie.

Het vermogen van wind- en zonneparken is het afgelopen jaar snel gegroeid. Daarmee is de verwachte stroomopwekking in 2030 door bestaande wind- en zonneparken op land 17 procent hoger dan vorig jaar: 30 TWh. Dat is een kwart van de huidige totale elektriciteitsopwekking.

Op 9 november organiseerde het PBL voor de tweede keer de Ruimtedialoog. Een middag met als thema Stad en regio in ontwikkeling en de keuze uit 16 verschillende sessies, elk als basis actueel PBL-onderzoek en een reflectie vanuit beleid of een van de andere organisaties waarmee we dit organiseerden. De bijna driehonderd bezoekers konden terugkijken op een geslaagde middag die in samenwerking met het programma Mooi Nederland! van het ministerie van BZK tot stand kwam.

Op donderdag 9 november jl. promoveerde Timo Maas, werkzaam bij het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), aan de Universiteit Wageningen (WUR). Voor zijn proefschrift 'Transforming relations between science, policy and society for sustainable futures?' deed hij onderzoek naar de relatie tussen wetenschap, beleid en maatschappij. ‘Politiek en samenleving verwachten te veel van kennisinstituten’, zegt PBL-onderzoeker Timo Maas, ‘Kennis moet geen beleid dicteren, maar politieke discussie aanjagen’.

De leefomgevingsambities van VVD, D66, GroenLinks-PvdA, ChristenUnie en Volt zoals verwoord in de verkiezingsprogramma’s voor de komende verkiezingen liggen op het eerste gezicht dichtbij elkaar. Ze willen allemaal een gezondere en duurzamere leefomgeving en de nationaal en internationaal afgesproken klimaat- en stikstofdoelen nakomen. Partijen maken echter wel fundamenteel andere keuzes om de doelen te halen. Dit heeft invloed op onze dagelijkse leefomgeving en leidt vooral op termijn tot een heel ander Nederland. Dat constateert het PBL na analyse van de programma’s van deze vijf partijen tegen de achtergrond van de grote leefomgevingsopgaven zoals klimaatverandering, de achteruitgang van de biodiversiteit en de stikstofcrisis.

Bijna alle partijen vinden het aanpakken van armoede belangrijk, net als het tegengaan van broeikasgassen en het vergroten van de bereikbaarheid. Verder zijn er vele verschillen in de verkiezingsprogramma’s die de onderzoekers van de planbureaus CPB en PBL onderzochten. Dat vertelden Pieter Hasekamp, directeur van het Centraal Planbureau, en Marko Hekkert, directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving, in de veertiende aflevering van de PBL podcast 26 minuten en 34 seconden.

Klimaatbeleid is doorgaans gebaseerd op complexe energiemodellen. In een nieuw artikel in Nature Energy worden 'modelvingerafdrukken' voorgesteld als een nieuwe methode om het gedrag van deze modellen beter te vergelijken. Met zulke snapshots van modeleigenschappen kunnen onderzoekers en beleidsmakers de resultaten van specifieke modellen beter interpreteren. Dit is vooral belangrijk wanneer resultaten van een individueel model worden gebruikt om beleidskeuzes te maken voor specifieke energietechnologieën, zeggen onderzoekers van het Planbureau voor de Leefomgeving.

Nederland ligt nog niet op koers om in 2030 alle eerder dit jaar aangescherpte Europese doelen voor energiebesparing te halen. Tegelijk stijgt door de plannen in de Voorjaarsnota Klimaat het aandeel hernieuwbare energie in het finale energieverbruik flink. Daardoor komt het eveneens aangescherpte doel voor hernieuwbare energie in zicht. Dit blijkt uit het tweede deel van de Klimaat- en Energieverkenning (KEV) 2023 over energiebesparing en hernieuwbare energie. Op Prinsjesdag bleek uit het eerste deel van de KEV dat het Nederlandse doel voor broeikasgasemissies voor het eerst in zicht is.

Hulpbronnen en watersystemen staan onder grote druk en miljoenen mensen lopen het risico te weinig, te vies of te veel water te krijgen. De risico’s nemen toe door toenemende bevolkingsgroei, economische ontwikkeling en klimaatverandering. Met wereldwijd radicaal ander beleid en inzet van de VN is de water- en klimaatproblematiek aan te pakken, zo betoogt Willem Ligtvoet, de vertrekkende waterexpert van het PBL. In deze PBL-podcast geeft hij aan wat klimaatverandering doet met ons water en waar de knop zit om het tij te keren.

Er is veel aandacht in de media voor de gezondheidseffecten van grote industrie op de omgeving, en ook weten we allemaal dat in overvolle flatwoningen in arme wijken over het algemeen minder gezonde mensen wonen. Het maakt dus uit waar je woont in Nederland. Precies daar over gaat het essay ‘Gezondheidsachterstanden: kijk ook eens naar de ruimtelijke dynamiek’ van PBL-onderzoeker Judith Hin, dat bijna uit komt. De podcast over het essay staat nu al online.

Belastingvoordeel voor het gebruik van fossiele brandstof is moeilijk te rijmen met ambitieus klimaatbeleid. De discussie over fossiele subsidies is nu vooral gericht op de hoogte van potentieel misgelopen belastinginkomsten door vrijstellingen of verlaagde tarieven van belastingen op energie. Daarbij blijft de onderliggende kernvraag onderbelicht: levert wijziging van een regeling een bijdrage aan de energietransitie en daarmee aan het klimaatbeleid? Dit concluderen PBL en CPB in een nieuwe studie die vandaag verschijnt.

Nieuwe gebouwen veranderen het landschap. Het PBL onderzocht specifiek de groei van distributiecentra en recreatiewoningen vanwege toenemende zorgen in de maatschappij hierover. Daaruit blijkt dat het aantal grote gebouwen zoals distributiecentra en kassen de afgelopen jaren met 2.500 is toegenomen. Het aantal grote distributiecentra (XL en XXL) is in deze periode, tussen 2016 en 2021, zelfs met 40 procent toegenomen. Nederland heeft inmiddels relatief gezien twee keer zoveel vierkante meters distributiecentra per inwoner als bijvoorbeeld buurland Duitsland. Er zijn ook 10.072 recreatiewoningen bijgekomen, een groei van 8,7 procent. De toename was het grootst in Zeeland en Limburg. 

Op 28 september vond het seminar De kracht van de kaart! plaats, georganiseerd door het Planbureau voor de Leefomgeving in samenwerking met de TU Delft. In een volle zaal met meer dan honderd bezoekers en voor een even groot onlinepubliek werden historische kaarten (Reinout Rutte, TU Delft), toekomstkaarten (Kersten Nabielek, PBL) en kaartonderzoek in de context van nationale ruimtelijke beleid (Elien Wierenga, ministerie van Binnenlandse Zaken) gepresenteerd en besproken.

Hoe een circulaire economie er in 2050 precies uit zal zien is nog onduidelijk. Wel is evident dat er een groeiende behoefte zal zijn aan bedrijventerreinen voor recycling en (bio)grondstofverwerking, evenals binnenstedelijke locaties voor reparatie en deeleconomie. Deze ruimtevraag is vaak nog niet gespecificeerd, terwijl concurrerende ruimteclaims van bijvoorbeeld woningbouw, energietransitie en datacenters helderder zijn. Hierdoor dreigt over enkele decennia de benodigde ruimte voor circulaire economie niet beschikbaar te zijn. Dit concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een verkennende studie die vandaag verschijnt.

Ondanks het druilerige weer verzamelden zich beleidsmakers, onderzoekers en studenten uit het hele land voor de What Works School om in gesprek te gaan over regionale verschillen.