Het kabinet kondigt vanmiddag de terugkeer van subsidie voor windparken op zee aan. Dat bevestigen bronnen aan de NOS. Volgend jaar wordt er een kleine miljard euro uitgetrokken om te voorkomen dat de bouw van windparken stilvalt. De afgelopen jaren werden grote windparken op de Noordzee zonder subsidie aanbesteed.

In het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, België en Denemarken zijn de laatste tijd aanbestedingsprocedures voor windparken op zee mislukt. Geen enkel energiebedrijf durfde de investering aan.

Dat komt omdat de bouwkosten de afgelopen jaren met dertig tot veertig procent zijn toegenomen. Bovendien is er onzekerheid over de toekomstige afname van elektriciteit door de industrie. Volgens het kabinet is er geen alternatief voor windparken op zee als het gaat om het opwekken van hele grote hoeveelheden duurzame elektriciteit.

Risico's bij vertragingen

Landelijk netbeheerder Tennet is al ver gevorderd met de aanleg van de infrastructuur voor toekomstige windparken op de Noordzee. Vertraging van de bouw van die windparken zorgt voor enorme kostenverhogingen bij Tennet. De 'gewone' subsidieregeling zoals die volgend jaar wordt toegepast is tijdelijk. Het kabinet bereidt wetgeving voor om de financiering in de toekomst gelijk te trekken met die in landen als Denemarken en het Verenigd Koninkrijk.

Het gaat dan om de zogenoemde 'contracts for difference.' Dat betekent dat bij een lage elektriciteitsprijs er subsidie verleend wordt. Bij een heel hoge elektriciteitsprijs wordt de winst van het energiebedrijf afgeroomd. Binnen een bepaalde bandbreedte doet de markt zijn werk.

Hoeveel de subsidie voor windparken op zee de belastingbetaler precies gaat kosten is onzeker. Dat hangt uiteindelijk af van de toekomstige elektriciteitsprijs waar de bouwer van de windparken mee te maken krijgt.

6 procent meer loon. Dat eist vakbond FNV voor het komende jaar bij nieuwe cao-onderhandelingen. Vandaag, traditioneel de dag voor Prinsjesdag, komt de grootste vakbond van Nederland met die nieuwe looneis.

Vorige week deed vakbond CNV dat al. Die bond gaat komend jaar 3,5 tot 5 procent eisen, waarbij ze laten meewegen hoe goed een sector of bedrijf er voor staat.

FNV wil ook dat het minimumloon verder stijgt en dat lonen in de toekomst sowieso meegroeien met de inflatie.

Meer dan inflatie

"Onze arbeidsvoorwaardenagenda en de looneis van 6 procent zijn stevig, maar de prijzen stijgen ook nog steeds en de arbeidsmarkt is krap", zegt Jacqie van Stigt, interim cao-coördinator bij de FNV, "Na jaren van stilstand is het hoog tijd dat mensen er daadwerkelijk op vooruit gaan."

De looneis van de vakbonden ligt, voor het vierde jaar op rij, dus een stuk boven de prijspeilstijgingen. In 2022, het jaar waarin Rusland Oekraïne binnenviel en de energierekening duurder werd, kon het loon de inflatie niet bijbenen, maar dat is inmiddels ingelopen. In de jaren daarna daalde de inflatie sterk. Het Centraal Planbureau verwacht dat komend jaar de inflatie verder zakt.

Die loonstijging zou voor veel Nederlanders ruim voldoende moeten zijn om de inflatie tegen te gaan, ook komend jaar, blijkt uit de gelekte Miljoenennota. Daarbij moet wel altijd gezegd worden dat het gaat om de gemiddelde stijging van de koopkracht. En in de koopkrachtcijfers wordt geen rekening gehouden met de mogelijkheid dat, bijvoorbeeld, scheiding of ontslag voor veel inkomensverlies kan zorgen.

CNV zegt dat de lonen inmiddels op peil zijn: "De inflatieschok na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne is inmiddels verwerkt". Toch eist CNV meer dan de verwachte inflatie omdat de bond verwacht dat de bedrijven ook meer winst gaan maken. Daar moeten de werknemers meer van meeprofiteren, zegt CNV.

De hoge eisen hebben gewerkt. In 2023 en 2024 stegen de lonen hard, meer dan 6 procent. Zo'n stijging was sinds begin jaren 80 niet voorgekomen. Ook voor dit lopende jaar ziet het ernaar uit dat de lonen flink omhoog gaan. Wat meehelpt is dat er veel vacatures zijn, waardoor de werknemers eisen kunnen stellen.

Loonprijsspiraal

Het gevaar bestaat dat al dat extra geld via lonen zorgt voor nog hogere prijzen. Bedrijven rekenen dan hun hoge loonkosten weer door in hun producten, die daarmee weer duurder worden. Als hogere lonen zorgen voor meer inflatie, wordt gesproken van een loon-prijsspiraal.

Sinds de looneis wordt opgeschroefd, wordt er gewaarschuwd voor een loon-prijsspiraal. Toch lijkt daar niet echt sprake van. Vorig jaar concludeerde het CPB dat de prijzen wel de lonen hebben opgestuwd, maar andersom niet.

Ook De Nederlandsche Bank (DNB) ziet vooralsnog geen aanwijzing voor een loon-prijsspiraal. DNB waarschuwde wel meermaals voor een te sterke loonstijging, maar zegt dat ook andere kosten voor veel ondernemingen zijn gestegen. Veel bedrijven kunnen hogere arbeidskosten nog wel opvangen door wat in te teren op de winst, verwacht DNB.

Meer met minder mensen

Dat neemt niet weg dat werkgevers de hogere loonkosten wel moeten verwerken. Werkgeversnetwerk AWVN noemt de loonstijging "hardnekkig". Ook werkgeversorganisatie VNO-NCW maakt zich zorgen. Met name het verhogen van het wettelijk minimumloon in de afgelopen jaren zou de andere salarissen omhoog geduwd hebben. FNV wil juist dat het minimumloon doorgroeit naar 18 euro per uur.

Daarnaast wijzen de werkgevers op het relatief hoge aantal faillissementen en de moeilijke omstandigheden waarin, bijvoorbeeld, de zware industrie zich bevindt. De industrie klaagt al langer over het vestigingsklimaat in Nederland. Naast hoge loonkosten hebben zij te maken met dure grondstoffen en hoge kosten voor energie.

Daar staat tegenover dat sommige economen juist een positief effect verwachten van hogere lonen voor de ontwikkeling van de economie. Ze wijzen de Nederlandse economie nu niet productief genoeg is: er zijn te veel mensen nodig, voor te weinig economische groei. Dat is waar politicus en voormalig ECB-voorzitter Mario Draghi vorig jaar ook voor waarschuwde voor de gehele Europese economie.

Jarenlang groeide de lonen matig, waardoor het in Nederland aantrekkelijk is om veelal met goedkope, flexibele krachten te werken. Denk daarbij aan het werk in distributiecentra, schoonmaakbedrijven, beveiliging, horeca en detailhandel, vaak via uitzendbureaus. Dit zijn doorgaans sectoren met een lage productiviteit.

Hogere lonen kunnen bedrijven ertoe dwingen hun bedrijven te moderniseren, bijvoorbeeld door automatisering en robotisering.

Zo'n 500 schilderijen, beeldhouwwerken en antiekstukken uit de collectie van levensmiddelen- en zeepfabrikant Unilever gaan vandaag onder de hamer bij het Haagse Venduehuis. Het zijn werken uit de 19de en 20ste eeuw van relatief onbekende Nederlandse en buitenlandse kunstenaars. Maar ook van grote namen als Karel Appel, Anton Pieck en Dick Bruna. De kunst hing voor een deel jarenlang op het hoofdkantoor van Unilever in Rotterdam, een ander deel stond decennia te verstoffen in de kelder.

Dat is zonde, vond het bedrijf, maar zelf ophangen lukt amper meer. De reden? Kleinere en ook moderne kantoren. "Het interieur van kantoren verandert. Het zijn kantoortuinen zonder muren, of met wanden van glas", ziet kunstexpert Dolf Heyselbergs van het veilinghuis.

Met minder bedrijfsmuren om kunst aan op te hangen, krijgt de veilingmeester steeds vaker kunst aangeboden van bedrijven die het ooit kochten om hun kantoren mee op te fleuren. "Vaak kleine bedrijfscollecties. Maar zo'n grote als deze, dat is echt uniek."

Belangstellenden op de kijkdag afgelopen week komen niet direct om te kopen, maar uit nieuwsgierigheid. "Ik liep toevallig langs", zegt een buurtbewoner voor een schilderij van Dick Bruna. "Die is wel heel mooi. Wie weet."

"Een buitenkansje. Dit krijgt een ereplaats in de kamer", glundert een echtpaar dat al heeft geboden op een bronzen sculptuur van beeldhouwer Thomas Junghans uit 1956. "Het is nog mooier dan ik mij kon voorstellen. Ik ben er helemaal kapot van."

De richtprijzen voor biedingen lopen erg uiteen in de collectie. Er zijn werken die enkele tienduizenden euro's waard zijn, andere werken enkele duizenden euro's. Maar er is ook genoeg te vinden voor 150 tot 200 euro. Het duurste stuk uit de collectie, een beeld van beeldhouwer Wessel Couzijn dat voor het oude hoofdkantoor aan de Weena staat, is geschonken aan de stad Rotterdam. Dat kon ook niet anders, klinkt het in het Haagse veilinghuis. "Het beeld weegt meer dan 200.000 kilo", zegt een medewerker.

Opbrengst

Verwacht wordt dat de veiling enkele tonnen zal opleveren, al is dat nog een voorzichtige schatting. Enkele jaren terug leverde een soortgelijke collectie van het failliete bedrijf Imtech ruim een miljoen euro op.

De opbrengst houdt Unilever niet zelf. "We steken het niet in eigen zak", benadrukt woordvoerder Willemijn Storimans. "Unilever zit al een hele tijd in Rotterdam. We willen daarom lokaal iets doen, voor stichtingen die echt praktische hulp bieden. De opbrengst gaat door drieën, naar drie stichtingen die Rotterdamse kinderen helpen met schoolmaaltijden, onderwijs en medische zorg voor daklozen: Stichting Niet Graag een Lege Maag, Stichting Campus Nederland en Stichting Lekker Geven."

Zes aquarellen die Anton Pieck voor Unilever-merk Calvé maakte, zijn gedoneerd aan het Anton Pieck Museum in Hattem.

Unilever zat om verschillende redenen met de sinds de jaren 60 opgebouwde collectie kunst in de maag. Niet alleen verhuisde het hoofdkantoor van het concern enkele jaren terug naar Londen, de Nederlandse divisie ging in Rotterdam in een kleiner onderkomen werken. "Daarin hebben we meer flexibele werkplekken, ook omdat we meer thuiswerken", zegt Storimans.

En dus kwam er nog meer kunst uit de collectie terecht in de opslag. Daarom besloot Unilever het nu te veilen: " We stonden voor de keuze: verhuizen we alles mee, of geven we de collectie een nieuw leven? We hebben liever dat kunstliefhebbers en verzamelaars ervan kunnen genieten dan dat het uit het zicht staat."

Meer bedrijven met kunst en minder muren

In de jaren 60 begonnen veel grote bedrijven in Nederland met het aankopen van kunst. Veelal om kantoren aan te kleden, hoewel een aantal bedrijven ook jonge kunstenaars wilde ondersteunen.

AkzoNobel bezit inmiddels ongeveer 2200 werken, laat directeur Hester Alberdingk Thijm van de AkzoNobel Art Foundation weten. Ook de verffabrikant heeft steeds meer open kantoren, maar zegt nog altijd wel genoeg "wanden en plekken" te hebben om kunst een plek te geven. "Wij hebben in ons gebouw aan de Zuidas in Amsterdam een open en publiek toegankelijke Art Space voor tentoonstellingen."

Ook ABN Amro organiseert exposities in het hoofdkantoor aan de Zuidas. De bank sloot de afgelopen decennia een flink aantal kantoren, en mede daardoor belandde een groot deel van de ongeveer 6000 kunstwerken in de opslag. ABN Amro wil de collectie wel graag laten zien aan de buitenwereld. "Werken worden uitgeleend aan musea in binnen- en buitenland, en getoond in tentoonstellingen binnen en buiten de bank", licht een woordvoerder toe.

Waar AkzoNobel de kunst "in principe niet" wil verkopen, is ABN Amro juist begonnen met het verkleinen van de collectie. Dat komt omdat die twee keer zo groot werd door de fusie met Fortis Nederland tijdens de kredietcrisis: "De opbrengst van de geveilde stukken wordt mede gebuikt voor het actualiseren van de collectie en het aankopen van werk van aanstormend talent."

Martha Hoogland, bedrijfsleider bij een industriële spuiterij in Zaandam, was naarstig op zoek naar personeel. "Het belangrijkste is motivatie. De rest leren we ze hier wel." Sinds kort heeft ze twee asielzoekers in dienst.

"Nederlands is de voertaal op de werkvloer en ik was eerst wel bang voor een taalbarrière", zegt Hoogland. Maar hoewel de twee nieuwe werknemers pas ongeveer een jaar in Nederland zijn, spreken ze al een aardig woordje Nederlands. Als een van hen iets niet begrijpt, vinden ze wel een weg met Engels en Arabisch. "Het gaat heel erg goed eigenlijk."

Het verhaal van het poedercoatingbedrijf staat niet op zichzelf. Steeds vaker vinden asielzoekers werk. In het eerste half jaar van 2023 werden er ruim 700 werkvergunningen verstrekt; in diezelfde periode dit jaar zijn dat er zo'n 9500, blijkt uit cijfers van uitkeringsinstantie UWV.

Deel van de verklaring is dat werkgevers en asielzoekers elkaar steeds beter weten te vinden. Het UWV, het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zijn eerder dit jaar een proef begonnen om bewoners van asielzoekerscentra aan werkgevers te koppelen. Om personeelstekorten aan te pakken, maar ook om de integratie te versnellen.

Naast taalbarrières hebben asielzoekers en werkgevers te maken met onzekerheid over de lengte van een asielprocedure en eventuele overplaatsing naar een andere opvanglocatie. Het idee van de proef is dat de gevolgen van die onzekerheid verkleind kunnen worden of zelfs worden weggenomen.

Een van de belemmeringen is eind 2023 al weggenomen. Tot die tijd mochten asielzoekers zes maanden na het indienen van een asielaanvraag bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) aan het werk, voor maximaal 24 weken per jaar. Maar de Raad van State zette daar een streep door, omdat die regel in strijd is met de Europese Opvangrichtlijn. Sindsdien mogen asielzoekers het hele jaar door werken.

Dit kan met een zogenoemde tewerkstellingsvergunning. Een werkgever vraagt een dergelijke vergunning aan voor een werknemer die van buiten de Europees Economische Ruimte komt. Sinds de uitspraak van de hoogste bestuursrechter is de vergunning veel vaker verleend.

In plaats van een arbeidsmigrant

Met name in Amsterdam en omgeving komen asielzoekers vaker aan een baan. Zij gaan doorgaans aan de slag in de horeca, de schoonmaak of via een uitzendbureau, bijvoorbeeld in de landbouw of in een distributiecentrum.

Een goede ontwikkeling, vindt Jaco Dagevos, onderzoeker bij het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). "Doordat asielzoekers het hele jaar door mogen werken is het voor werkgevers aantrekkelijker om hen aan te nemen. In plaats van arbeidsmigranten naar Nederland halen, kiezen werkgevers nu misschien makkelijker voor een asielzoeker."

Dit sluit aan op de aanbevelingen van een onderzoek over arbeidsmigratie, dat in juli verscheen. Hierin adviseren verschillende ministeries om het talent van asielzoekers die al in Nederland zijn beter te benutten om zo het aantal arbeidsmigranten terug te dringen. De opstellers waarschuwen dat het toenemende aantal arbeidsmigranten de druk op de toch al krappe woningmarkt en andere sociale voorzieningen verhoogt.

Onzekerheid en werkgeluk

De grootste winst vormt wat Dagevos betreft de mentale gezondheid van asielzoekers. "Jarenlang in een asielzoekerscentrum wachten is uitzichtloos. Door te werken leer je ook alvast de Nederlandse taal en cultuur kennen. Dat helpt bij het integreren als je eenmaal statushouder bent."

Asielzoeker Mohamad Mowakket vindt afleiding in het coatingwerk. Hij maakt zich geregeld zorgen over zijn familie die nog steeds in Syrië is. "Als ik aan hen denk dan drukken de angst en onzekerheid zwaar op mijn borst." Voordat hij hierheen vluchtte, had hij zijn eigen verffabriek. "Ik voel me thuis in de spuiterij."

Zijn collega Adeel Haider studeerde computerwetenschappen en werkte als bruidsfotograaf in Pakistan. Maar tien maanden geleden vluchtte hij naar Nederland. Hij stapte naar het UWV, omdat hij wilde werken. Zo werd hij gekoppeld aan het poedercoatingbedrijf. "Van mijn collega's leer ik coatingvaardigheden en de Nederlandse taal."

Beide mannen aan het werk bij de spuiterij:

De toekomst van Haider en Mowakket is onzeker. Ze zijn nog in afwachting van de beoordeling van hun asielaanvraag. Maar dat is voor Hoogland geen reden om geen asielzoekers aan te nemen. "Zekerheden heb je nooit. Ieder personeelslid kan een andere baan zoeken en vertrekken."

Arbeidsmigrant en asielzoeker: wat is het verschil?

Migratie is een brede term die wordt gebruikt wanneer een persoon naar een andere plek verhuist. Iemand die in het buitenland gaat werken, wordt een arbeidsmigrant genoemd. Buitenlandse werknemers met hogere inkomens worden ook wel expats of kennismigrant genoemd.

Een asielzoeker is iemand die een land ontvlucht omdat die persoon het daar niet meer als veilig ervaart. Dit kan bijvoorbeeld om een politieke reden zijn, door natuurgeweld of vanwege een oorlog die woedt. Een asielzoeker kan in Nederland bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) asiel aanvragen. Wanneer die persoon wordt erkend als vluchteling krijgt diegene een verblijfsvergunning. Dan spreken we van een statushouder.

De kredietstatus van Frankrijk wordt verlaagd van AA- naar A+. Dat is het oordeel van een van de grootste kredietbeoordelaars, Fitch. Dat is een trede lager. Fitch is het eerste ratingbureau dat zijn oordeel over de kredietwaardigheid van de Franse staat publiceert sinds de politieke crisis in het land.

Door de lagere beoordeling kan het lenen van geld voor de Franse overheid duurder worden. Overheden kunnen staatsobligaties uitgeven om zo geld te lenen voor grote investeringen of andere uitgaven. Dit worden ook wel schuldpapieren genoemd. Landen met een hoge staatsschuld en een lage kredietwaardigheid betalen een hogere rente. Zij zijn dus duurder uit als ze geld lenen.

De rentelasten voor de Franse overheid zijn de afgelopen vijf jaar verdubbeld. Het Franse begrotingstekort is met 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) het hoogste binnen de eurozone en ruim boven de EU-norm van 3 procent. Ook de staatsschuld van Frankrijk is hoog; alleen Italië en Griekenland hebben een hogere schuld.

Hoge risico's, hoge rente

Ratingbureaus zoals Fitch beoordelen hoe groot het risico is dat kredietverstrekkers hun geld dat zij hebben uitgeleend aan landen of bedrijven terugkrijgen en ook op tijd. Zij baseren deze voorspelling op onder andere de hoogte van de schulden en op de manier waarop de schuldenlast wordt verminderd.

Hoe groter de kans dat er wordt terugbetaald, hoe lager de rente. Daarvoor geven de bureaus een rapportcijfer. Een triple AAA-status is de hoogste beoordeling. Dan is het risico voor investeerders om geld te verliezen het kleinst. Voor landen die hun financiën dus goed op orde hebben is het makkelijker om geld te lenen. Zij hebben op de geldmarkten een hogere kredietwaardigheid.

Maar Frankrijk kampt al een hele poos met een begrotingstekort en sinds enkele dagen verkeert het land ook nog eens in een diepe politieke crisis. Zo werd dinsdag de vijfde premier in minder dan twee jaar tijd benoemd.

Dit gebeurde nadat de vorige premier werd afgezet. Die wilde een miljardenbezuiniging doorvoeren om het hoge begrotingstekort terug te dringen. Maar toen hij daar geen steun voor kreeg, verloor hij een vertrouwensstemming.

Na een aantal aanpassingen stuurt het kabinet het wetsvoorstel voor een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) voor zzp'ers naar de Raad van State voor advies. Organisaties en zelfstandigen zijn gematigd positief.

De Belastingdienst en uitkeringsinstantie UWV uitten eerder kritiek. In het nieuwe voorstel ontvangen verzekerden niet na één, maar na twee jaar arbeidsongeschiktheid een uitkering, waardoor de kosten lager liggen. Een zelfstandige betaalt daardoor straks maximaal 171 euro bruto per maand aan de AOV.

Acceptabel

"We waren eerst tegen, nu vinden we het voorstel acceptabel", zegt voorzitter Cristel van de Ven van Vereniging Zelfstandigen Nederland. Ze noemt het goed dat de wachttijd van twee jaar de verzekering fors goedkoper maakt, maar ze staat ook niet te juichen.

"Het is een beetje kiezen tussen twee kwaden", zegt Van de Ven. "Verzekeren is nooit leuk, zeker als het verplicht is. De meerderheid van de leden is nog altijd niet blij, maar een deel zit hier weer enorm op te wachten omdat ze nu geen verzekering kunnen krijgen."

Het UWV verzette zich vorige zomer fel tegen het wetsvoorstel. Nu zijn veel van de bezwaren volgens een woordvoerder weggenomen. Vooral omdat er door een langere wachttijd minder keuringsartsen nodig zijn. "Technisch gezien denken we dat de wet zo uitvoerbaar is, maar er moet wel genoeg capaciteit bij de artsen zijn. We hopen dat een nieuw kabinet daarmee aan de slag kan."

'Leven kan anders lopen'

Volgens het huidige demissionaire kabinet is driekwart van de zelfstandigen nu niet verzekerd omdat zij de kosten vaak te hoog vinden. Een verplichte AOV zou er volgens demissionair minister Paul van Sociale Zaken en Werkgelegenheid voor zorgen dat zzp'ers meer zekerheid krijgen bij ziekte.

Daar is Henk van der Schaft, bestuurder bij FNV Zelfstandigen, het mee eens. "Deze verzekering is er niet voor niks. Juist omdat je ziekte niet in de hand hebt is het goed. Het is geen vetpot, maar wel goed dat het zo betaalbaarder wordt."

Een paar jaar geleden vertelde zelfstandige Paul Schimmel wat er gebeurde toen hij onverzekerd een ongeluk kreeg:

Die zekerheid voor alle zelfstandigen vindt ook zzp'er Willemijn (achternaam bekend bij de redactie) een goed idee. Ze werkt al ruim twintig jaar als zelfstandige en verzekerde zich toen ze daarmee begon. Ze was ontzettend blij met die keuze toen ze hoorde dat ze borstkanker had. "Je hoopt dat je het nooit nodig hebt, maar het leven kan anders lopen."

Risico's van ondernemerschap

Dat verhaal herkent Linda Rosink. Zij werd in 2015 ziek en bleef dat anderhalf jaar. Ze kon destijds terugvallen op haar broodfonds, een collectieve voorziening van zelfstandigen voor arbeidsongeschiktheid. "Het ondernemerschap brengt altijd risico's met zich mee en je ziek melden is ingewikkeld."

Toch staat ze dubbel tegenover een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering. "Toen ik zag hoe duur het zou worden, vond ik het helemaal niet ideaal. Maar ik vind het zeker verstandig dat er iets geregeld wordt voor zzp'ers."

Ook Willemijn begrijpt dat veel zzp'ers zich niet verzekeren door die hoge kosten. "Het is wel een diepte-investering. Ik ben blij dat ik een verzekering had, maar ik zat ook vrijwel nooit zonder werk dus had er de financiële ruimte voor. Het zijn namelijk aanzienlijke bedragen."

'Focus op beter worden'

Volgens Willemijn is het beter om verzekerd te zijn, om te veel stress bij ziekte te voorkomen. "Ik heb geleerd dat stress een heel bepalende factor is bij het beter worden. Heel veel dingen moeten worden aangepast als je niet bent verzekerd en die stress wil je dan niet hebben."

Van der Schaft van FNV denkt dat zzp'ers zich gesteund kunnen voelen door een verzekering. "Ziekte overkomt je en dit vormt enige bescherming tegen bijvoorbeeld het 'opeten' van je eigen huis."

Broodfonds

Tegelijkertijd denkt Van de Ven van Vereniging Zelfstandigen Nederland dat een broodfonds nodig blijft. "Je moet goed kijken of je goed uitkomt met die basisverzekering. Dit soort initiatieven voor de eerste twee jaar zijn al goed, en kunnen nu blijven bestaan."

Willemijn combineerde een broodfonds met haar arbeidsongeschiktheidsverzekering om de eerste twee jaar te overbruggen. Ze denkt dat dat het beste werkt om je in te dekken tegen risico's. "Ik kan niet in andermans portemonnee kijken. Voor mij bracht het broodfonds een fantastische oplossing."

Daar is Rosink het ook mee eens. Ze vindt het belangrijk dat er ruimte blijft voor keuzes. "Het voorstel geeft gelukkig ruimte voor ondernemers om nog hun eigen oplossing te verzinnen. Ik denk dat het goed is niet naïef te zijn over arbeidsongeschiktheid."

Het demissionaire kabinet steekt bijna een half miljard euro extra in de techindustrie. Dat staat in de stukken van Prinsjesdag, melden bronnen aan de NOS. Het kabinet vindt het strategisch belangrijk om te investeren in bedrijven die zich bezighouden met hoogwaardige technologie. Op dit moment speelt Nederland een belangrijke rol in deze sector, en dat moet zo blijven, is de redenering.

Er gaat 230 miljoen euro naar de halfgeleiders-industrie, in die sector worden computerchips gemaakt. Het geld daarvoor wordt in een Europees fonds gestoken. Dat fonds heet een IPCEI, Important Project of Common European Interest, en het geld dat daarin gestoken wordt zal dan terugvloeien naar projecten in Nederland, is de afspraak.

De chip-industrie is volop in beweging. Er komen allerlei nieuwe toepassingen van halfgeleiders en Nederland mag de boot niet missen, vindt het kabinet. Ook moeten we niet afhankelijk worden van andere landen als China voor technologie.

Start-ups laten doorgroeien

Er gaat ook 200 miljoen euro naar het ondersteunen van nieuwe bedrijven in de techindustrie. Met het geld moeten bedrijven geholpen worden die de startup-fase willen ontgroeien. De miljoenen worden gestopt in het European Tech Champions Initiative (ETCI) en ook dit geld moet via dat fonds terugvloeien naar Nederlandse projecten. De ontwikkeling van 'start-ups' naar 'scale-ups' loopt in Europa achter bij de VS, vooral door een tekort aan kapitaal.

De 430 miljoen in totaal wordt betaald vanuit de begroting van Economische Zaken. Het komt voor een groot deel uit het Nationaal Groeifonds dat niet al zijn geld uitgegeven heeft. Het Groeifonds is bedoeld om overheidsgeld te investeren in duurzame initiatieven van bedrijven. Het fonds startte in 2020 met twintig miljard euro in kas.

Na 20 jaar voorbereiding is het Nederlandse bedrijf Avantium begonnen met de productie van bioplastic in de haven van Delfzijl. De chemische fabriek is inmiddels gedeeltelijk opgestart. Begin volgend jaar moeten de zogenoemde 'PEF-flesjes' voor de verpakking van vruchtensappen in de schappen van de supermarkt liggen.

Uit bijvoorbeeld de resten van landbouwproducten of houtsnippers worden industriële suikers gehaald. Deze fructosesiroop wordt in de fabriek in Delfzijl omgezet in het basismateriaal voor bioplastic (PEF). Deze PEF wordt geleverd aan bedrijven die het gebruiken als alternatief voor plastic uit olie. Het gaat onder meer om Albert Heijn, het cosmeticamerk Dior en bierbrouwer Carlsberg.

Zodra bewezen is dat de fabriek de beloofde kwaliteit stabiel kan leveren, moet het concept verkocht worden aan nog veel grotere chemische fabrieken. Op dat moment wordt PEF wereldwijd een serieus alternatief voor het traditionele plastic. Naarmate het gebruik van aardolie vanwege klimaatbeleid vermindert, neemt de vraag naar PEF toe, verwacht Avantium.

De fabriek werd al in oktober vorig jaar officieel geopend door Koningin Máxima. Toch was het daarna nog even de vraag of Avantium de eindstreep zou halen. Vanwege een aantal constructiefouten bij de bouw is de oplevering drie maanden uitgesteld.

Hierdoor kwam Avantium in financiële problemen. Banken, investeerders en uiteindelijk ook de overheid moesten vorige week over de brug komen met een nieuwe kapitaalinjectie. Dit om te voorkomen dat de fabriek al zou omvallen nog voor de productie echt is gestart.

Er worden ook extra aandelen uitgeven waardoor de waarde van die aandelen is verminderd. Sinds de beursgang in 2017 is het aandeel Avantium gedaald van 63 euro naar negen euro.

Bestuursvoorzitter Tom van Aken gaat ervan uit dat financiële problemen nu opgelost zijn en verwacht in 2027 winst te kunnen maken. "Het was ontzettend intensief en spannend om er voor te zorgen dat je alle partijen meekrijgt om vertrouwen te houden in dit project."

Vlak naast het Chemiepark in Delfzijl, waar Avantium begon in een oude brandweerkazerne, staat inmiddels een forse fabriek. Die ziet er op het oog uit als een traditionele petrochemische fabriek met grote opslagtanks die verbonden worden met een groot aantal buizen. De basis voor de productie is nu fructosesiroop afkomstig van tarwe uit Frankrijk. "In de toekomst verwachten we dit soort siroop te kunnen maken van textielafval of houtsnippers," vertelt Van Aken.

Dat het twintig jaar geduurd heeft voor de productie kan beginnen, is volgens Van Aken niet raar. "Dit is de eerste keer dat een startup een nieuw plastic naar de markt brengt. Dat gebeurde in het verleden alleen door hele grote bedrijven."

Er is eerder bioplastic gefabriceerd, maar die kan volgens Van Aken niet tippen aan de kwaliteit van plastic uit olie. "Het mooie van dit project is dat we een product maken dat superieur is ten opzichte van plastics uit aardolie." Zo blijven volgens Van Aken vruchtensappen in PEF-flesjes langer houdbaar dan in PET-flesjes uit aardolie.

De duurzaamheid van PEF zit volgens Avantium niet alleen in het feit dat er geen aardolie aan te pas komt. Uit een eerste onderzoek blijkt volgens het bedrijf ook dat PEF in het milieu iets minder slecht afbreekt dan traditioneel plastic. Toch moeten ook de flesjes van Avantium, net als die van plastic uit aardolie, gerecycled worden. Ook omdat er maar een beperkte hoeveelheid biomassa beschikbaar is.

Biomassa is in de nabije toekomst niet alleen nodig voor biochemie en vervanging voor allerlei materialen die nu van plastic uit olie gemaakt worden. Het wordt ook gebruikt als vervanging of voor het bijmengen van bijvoorbeeld diesel en kerosine om de lucht- en scheepvaart te verduurzamen.

"Het eerste dat we moeten doen is zorgen dat er genoeg voedsel is," zegt Van Aken. "Mijn mening is dat je daarna die biogrondstoffen inzet om materialen te maken. Materialen kunnen lang gebruikt en gerecycled worden dus uiteindelijk is dat een veel beter gebruik dan energietoepassing."

PostNL gaat binnenkort weer pakketten vervoeren naar de VS. Alle zakelijke zendingen kunnen weer verstuurd worden en cadeaupakketten van een consument naar een consument tot 100 dollar.

Hiermee stopte het postbedrijf eind augustus. Het besluit om tijdelijk te stoppen met de verzending kwam door onduidelijkheid vanuit de Amerikaanse douane. De wetgeving voor het versturen van pakketten is toen veranderd.

PostNL zegt dat de verzending vanaf "half september" weer wordt hervat, maar een specifieke datum wil het bedrijf niet noemen.

Vrijstelling invoerrechten vervallen

De tijdelijke stop had te maken met de vrijstelling van invoerrechten op pakketten. Deze vrijstelling, voor pakketten met een waarde tot 800 dollar, kwam te vervallen. Volgens de Amerikaanse overheid werd die namelijk misbruikt om de importheffingen te ontduiken en drugs binnen te smokkelen.

Volgens PostNL is er tot nu toe niet meer duidelijkheid gekomen, maar hervatten ze wel weer deels de verzendingen, voor consumentenpakketten dus tot een maximum van 100 dollar. Zendingen tot dat bedrag blijven namelijk vrijgesteld van invoerrechten.

PostNL-klanten zijn geïnformeerd over de nieuwe manier van verzenden. "Er wordt op dit moment gewerkt aan een oplossing die binnenkort beschikbaar komt", zegt directeur Cross Border Solutions bij PostNL.

Briefpost vanuit Nederland naar de VS was wel nog mogelijk.

De koopkracht van huishoudens in Nederland is vorig jaar fors toegenomen. Dat kwam vooral doordat de lonen flink stegen. Het doorsnee huishouden zag de koopkracht in 2024 met 3,6 procent stijgen. En dat is de grootste stijging sinds 2001, zegt het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Niet iedereen profiteerde. Er waren ook huishoudens van wie de koopkracht daalde. Werknemers zagen hun koopkracht het sterkst stijgen, de gemiddelde werknemer met 5,3 procent.

De prijzen stegen vorig jaar flink: de inflatie was 3,1 procent. Maar daartegenover stond een gemiddelde cao-loonstijging van 6,8 procent. Werkenden profiteerden bovendien van een aantal belastingaanpassingen. Ook veranderden sommige mensen van baan en gingen meer verdienen.

De koopkracht van het doorsnee huishouden met een bijstandsuitkering steeg veel minder, met maar 0,2 procent. Mensen met een uitkering kregen in 2023 nog een energietoeslag van 1300 euro vanwege de hoge energieprijzen. Maar in 2024 was die toeslag er niet meer. Dat hun koopkracht ondanks het wegvallen van de energietoeslag nog wel steeg, hebben ze te danken aan de verhoging van uitkeringen en de verruiming van de huurtoeslag en het kindgebondenbudget.

De koopkracht van zelfstandigen steeg met 3,1 procent. Maatregelen zoals de verlaging van de zelfstandigenaftrek drukten hun koopkrachtstijging. Gepensioneerden zagen een plus van 1,8 procent. Dat was de eerste koopkrachtstijging voor gepensioneerden na drie jaar koopkrachtdaling op rij.

Dankzij een spectaculaire stijging van het aandeel Oracle is medeoprichter Larry Ellison Elon Musk voorbij gestreefd als rijkste persoon op aarde. Het is voor het eerst dat Ellison de rijkste persoon is. Hij werd vandaag meer dan 100 miljard dollar rijker, nadat het aandeel Oracle met ruim 40 procent steeg na goede kwartaalcijfers.

Ellison bezit als mede-oprichter 41 procent van alle aandelen Oracle. Hij heeft nu een vermogen van zo'n 393 miljard dollar en dat is meer dan de 385 miljard dollar van Tesla-baas Elon Musk.

Oracle levert allerlei software aan bedrijven, zoals voor databases, personeelsmanagement en het onderhouden van klantrelaties. Het bedrijf werd in 1977 in Californië opgericht door Ellison en twee compagnons en kreeg in 1982 de naam Oracle. De 81-jarige Ellison staat nog steeds aan het hoofd van het bedrijf.

Ellison is een stuk onbekender dan Musk. Ter vergelijking, Musk heeft ruim 225 miljoen volgers op X, het sociale medium dat hij een paar jaar geleden kocht. Ellison heeft er 168.000.

Eiland gekocht

Een van de dingen waarmee hij in het nieuws kwam was zijn aankoop van het Hawaïaanse eiland Lanai. Dat is het op vijf na grootste van die eilandengroep. In 2012 betaalde hij 300 miljoen dollar voor 98 procent van de grond op het eiland. Hij is er onder meer eigenaar van een luxe hotel voor superrijken. Verder heeft hij een jacht van de Nederlandse jachtenbouwer Feadship. Dat schip, de Mushashi, is 88 meter lang en 'slechts' het op 113 na grootste jacht ter wereld.

Ellison trouwde zes keer. Zijn meest recente huwelijk was vorig jaar met de 47 jaar jongere Jolin Zhu.

De Amerikaanse president Trump heeft een bestuurder van de federale centrale bank (de Fed) onterecht ontslagen, heeft een rechter in de VS bepaald. Dat betekent dat Lisa Cook mag aanblijven. Wel moet ze de pogingen van de president om haar te ontslaan aanvechten.

Trump ontsloeg Cook vorige maand nadat hij haar had beschuldigd van mogelijke hypotheekfraude voordat ze bestuurder werd. Maar de rechter concludeert dus dat daar geen grond voor was. Ook zou de manier waarop ze is ontslagen haar recht op een eerlijk proces hebben geschonden.

Het ministerie van Justitie gaat naar verwachting snel in beroep tegen de uitspraak. Het Amerikaanse Hooggerechtshof zal vermoedelijk het laatste woord in de ontslagzaak hebben.

In 2022 werd de Fed-bestuurder aangesteld door president Joe Biden. Cook is de eerste zwarte vrouw ooit in het bestuur van de centrale bank.

Renteverlaging

Volgende week stemt de centrale bank over een renteverlaging. Die rente is nu 4,25 tot 4,5 procent, maar Trump wil al lange tijd dat die fors omlaag gaat, met 2 procentpunt. De Fed verlaagt de rente deze maand waarschijnlijk met 0,25 procentpunt, is de verwachting op de financiële markten. Het idee is dat de prijsstijgingen in de VS daardoor worden afgeremd.

Het beschermen van stabiele prijzen is een van de taken van Fed. De koepel legt nadruk op de lange termijn, terwijl Trump de rente juist fors wil verlagen om de economie snel te stimuleren.

Door het besluit van de rechter kan Cook alsnog meedoen aan de stemming over de renteverlaging.

Grondpersoneel van KLM heeft vanochtend voor twee uur het werk neergelegd. Door de staking zijn zo'n 27.000 reizigers geraakt. Tussen 08.00 uur en 10.00 uur staakten onder anderen mensen die bagage in- en uitladen, vliegtuigen verslepen en reizigers te woord staan.

Volgens een verslaggever die ter plaatse was, leken de vertragingen mee te vallen.

Vakbonden FNV en CNV steunden de staking, omdat ze ontevreden zijn over het cao-akkoord dat drie andere, kleinere vakbonden sloten. FNV is vooral ontevreden over de loonsverhoging die in het akkoord is afgesproken, maar de vakbond wil ook dat er een betere regeling voor zwaar werk komt, en meer vaste banen voor het grondpersoneel.

Ook CNV-bestuurder Souleiman Amallah had het liever anders gezien. "KLM had deze staking al 10 maanden geleden kunnen voorkomen, nu staan we hier en dat is helaas ten koste van de passagiers en de operatie, maar het is belangrijk dat er eerlijke verdeling is tussen piloten, cabinepersoneel en het grondpersoneel."

Impact

Die 14.000 grondmedewerkers op Schiphol zijn verantwoordelijk voor het laden en lossen van bagage en vracht, het verslepen van vliegtuigen, de beveiliging. Ook helpen ze passagiers op de luchthaven of werken ze bij de technische controle. Zonder dat personeel kunnen er geen vliegtuigen vertrekken of landen.

"We zorgen er met zijn allen voor dat het vliegtuig de lucht in gaat. Als de piloot niet aan boord is, vliegen we niet en ook niet als wij er geen kerosine in doen," zegt een van de stakers.

Grondpersoneel wil ook volgende week woensdag tussen 8.00 uur en 10.00 uur het werkneerleggen. Volgens KLM is de impact van de staking dan ook groot.

De luchtvaartmaatschappij bereidt volgens een woordvoerder een logistieke puzzel voor, die meerdere dagen in beslag kan nemen: "Allereerst werken we er hard aan om alle passagiers om te boeken, zodat ze zo snel mogelijk alsnog op hun bestemming aankomen", aldus KLM. "Daarbij komt ook de beschikbaarheid van onze collega's die op de vluchten werken en bijvoorbeeld de toestellen zelf."

Door rechter verboden

Die impact op het vliegverkeer was de reden waarom de rechter twee keer eerder een stokje stak voor de stakingen. De vakbonden wilden in juni 24 uur het werk neerleggen en begin juli 8 uur. KLM stapte naar de rechter en die zette daar een streep door.

Volgens de rechter zou de actie te ingrijpend zijn door alle veiligheidsproblemen die op Schiphol kunnen ontstaan. De geplande staking viel namelijk in de drukke vakantieperiode en zat dicht op de NAVO-top in Den Haag. Volgens FNV hebben Schiphol en KLM ditmaal wel voldoende tijd gehad om voorbereidingen te treffen.

Novo Nordisk, de maker van de afslankmiddelen Ozempic en Wegovy, gaat 9000 banen schrappen. De farmaceut heeft al langere tijd veel last van Amerikaanse concurrentie.

"De markt is in ontwikkeling, vooral op het gebied van obesitas is het competitiever geworden en de consument heeft meer invloed gekregen", staat in een persbericht van Novo Nordisk. Het bedrijf is daarom bezig met een "transformatie om het bedrijf te stroomlijnen en sneller besluiten te kunnen nemen".

De Deense farmaceut was vorig jaar het grootste beursgenoteerde bedrijf van Europa. Het bestaat al ruim honderd jaar, maar maakte recent een explosieve groei door vanwege de populariteit van het middel Ozempic, en later en Wegovy.

Ozempic is een medicijn voor diabetes, maar raakte vooral in zwang omdat het de eetlust remt en zo helpt bij afvallen. Wegovy is op de markt gebracht als afslankmiddel. Novo Nordisk kon de grote vraag amper bijbenen.

Vorig jaar was de beurswaarde van Novo Nordisk hoger dan het Deense bruto binnenlands product (bbp). De medicijnmaker zorgde eigenhandig voor een groei van 1,7 procent van de Deense economie.

Concurrentie

Dat het bergafwaarts ging met het bedrijf was al langer bekend. Concurrerende farmaceuten in de VS kwamen snel met afslankmiddelen die leken op die van Novo Nordisk, maar goedkoper en effectiever waren. Het Deense bedrijf spande daar zeker 130 rechtszaken tegen aan. Ook waarschuwde Novo Nordisk voor een tekort aan grondstoffen.

In juli gaf het bedrijf een winstwaarschuwing, waarna de aandelen in het bedrijf op de beurs 70 miljard dollar minder waard werden. Er werd een nieuwe topman aangesteld en in augustus stelde het bedrijf een vacaturestop in.

5000 ontslagen in Denemarken

Er werken momenteel ruim 78.000 mensen bij Novo Nordisk, in 80 verschillende landen. In Denemarken zullen 5000 banen verdwijnen, de rest van de ontslagen valt in andere landen. In Nederland is ook een vestiging, waar ongeveer 170 mensen werken. Of zij ook getroffen worden is niet bekend.

Novo Nordisk verwacht met deze ontslagronde 1,2 miljard dollar te besparen in 2026. Het bedrijf zegt zich te gaan richten op "groeikansen" op het gebied van diabetes en obesitas. Daarmee wordt waarschijnlijk een nieuwe afslankpil bedoeld, die nog wacht op goedkeuring voor de Amerikaanse markt. De huidige afslankmiddelen moeten worden toegediend via injecties.

Claimorganisaties en Volkswagen hebben voor Nederland een schikking bereikt over de 'dieselgate' uit 2015. Dat jaar werd bekend dat dieselauto's van de Volkswagen-groep 'sjoemelsoftware' hadden, die de uitstoot te laag voorstelde. Naar verwachting worden eigenaren van meer dan 100.000 voertuigen in Nederland gecompenseerd.

Ze krijgen tussen de 300 en 2500 euro. De hoogte van het bedrag is afhankelijk van het aantal eigenaren dat zich aanmeldt voor de vergoeding. Ook het model van de auto, het tijdstip waarop de auto is gekocht en of het gekochte voertuig nieuw of tweedehands was, speelt mee bij de bepaling van de hoogte van de vergoeding.

Gedupeerde eigenaren kunnen zich tot 10 december 2025 via de website dieselakkoord.nl. melden. Ze moeten kunnen aantonen dat zij een voertuig hebben of hadden met een EA189-dieselmotor, waarbij de software was geïnstalleerd.

De 'sjoemelsoftware' kon herkennen of een auto werd getest op uitstoot, en deze op het moment van testen beperken. Onder normale omstandigheden op de weg lagen die waarden hoger, dus leken de auto's schoner dan ze waren.

De schikking geldt voor alle dieselauto's van de Volkswagen Groep die waren uitgerust met sjoemelsoftware. Dat waren diesel van de merken Volkswagen, Audi, Seat en Skoda, die op de markt zijn gebracht van 2008 tot en met 2015.

Rechtszaken

Met de schikking komt er een eind aan rechtszaken die de claimorganisaties Stichting Car Claim, de Volkswagen Group Diesel Efficiency Stichting (VGDES) en de Stichting Diesel Emissions Justice hadden aangespannen tegen de Volkswagen-groep. Die eerste twee belangengroepen werkten samen met de Consumentenbond.

VGDES had vier rechtszaken aangespannen, en alle vier gewonnen. Volkswagen spande daarop een hoger beroep aan, dat met de schikking nu van de baan is. Ook Stichting Car Claim won al een rechtszaak namens 150.000 getroffen dieseleigenaren. Ook die zaak liep nog in hoger beroep.

België

In België werd er eerder dit jaar een akkoord bereikt tussen de Volkswagen-groep en claimorganisatie Testaankoop. Daar kregen zo'n 320.000 mensen een vergoeding van vijf procent van de aankoopprijs. Wie zijn auto al had doorverkocht kreeg vijf procent van het verschil tussen de aankoopprijs en de doorverkoopprijs.

De bewuste motoren zaten in modellen van Volkswagen, Audi, Skoda en Seat. Miljoenen auto's werden in de afgelopen jaren teruggeroepen. Volkswagen moest ook al miljarden euro's betalen aan schadevergoedingen, boetes en hersteloperaties.

Na het emissieschandaal bij Volkswagen bleek dat ook andere autofabrikanten de Europese wetgeving probeerden te omzeilen. Ook tegen die concerns lopen claims.

Een wasmachine, smartphone, koffieapparaat of waterkoker die het na twee jaar niet meer doet. Hoewel een verkoper dan moet aanbieden het product te laten maken, gebeurt dit in de praktijk vaak niet. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) kreeg hier in de eerste helft van dit jaar 3500 meldingen over, bijna net zoveel als heel vorig jaar. Toen waren het er 3900.

Waar die stijging door wordt veroorzaakt, weet de ACM niet. De opvallende stijging is wel reden om vandaag een publiekscampagne te beginnen. De belangrijkste klacht die bij de toezichthouder binnenkomt is dat consumenten te horen krijgen dat ze na twee jaar geen recht hebben op garantie.

De ACM ziet dit bevestigd worden in eigen onderzoek; bijna 40 procent van de ondervraagden denkt dit. Ruim 35 procent van de mensen vindt dat gebruik maken van de garantie te veel gedoe is.

Twee jaar

Anders dan veel mensen denken is de garantie vaak langer dan twee jaar na aankoop geldig. De wettelijke garantie betekent dat een product moet meegaan zolang je dat redelijkerwijs mag verwachten. In Nederland is hier geen vaste termijn voor.

Gaat je aankoop te snel kapot en is het niet je eigen schuld, dan moet de verkoper het product kosteloos repareren, vervangen of vergoeden. Eventuele kosten die hierbij kunnen komen, voor onderzoek of verzending van het product, zijn ook voor de verkoper.

"De wet schrijft niet per product voor wat de garantietermijn is", legt bestuurslid Martijn Ridderbos van de ACM uit. "Dat moet je als consument deels zelf uitvinden. Over het algemeen mag je van duurdere producten verwachten dat er een langere garantietermijn is."

Ongemak

Een andere reden voor consumenten om niet naar de garantie te vragen, is ongemak. Bijna 40 procent van de ondervraagden voelt dat ongemak bij klagen. Onterecht, zegt Ridderbos, die er ook op wijst dat het benutten van je garantie niet alleen gunstig is voor je portemonnee, maar ook voor het milieu, want de producten worden hergebruikt.

De meeste meldingen die binnenkwamen gingen over de sectoren consumentenelektronica en witgoed. Bedrijven uit die branches hebben in juli een waarschuwingsbrief van de ACM gehad. Vanwege het lopende onderzoek kan de ACM niet zeggen om welke bedrijven het gaat. "In het najaar gaan we op basis van signalen kijken of er iets is gebeurd en dan nemen we eventueel maatregelen", zegt Ridderbos.

De ACM hoopt consumenten via een publiekscampagne duidelijk te maken wat hun rechten zijn. De toezichthouder opent hiervoor een pop-upwinkel op Utrecht Centraal. Bezoekers kunnen leren hoe het zit met de garantie op bijvoorbeeld hun koelkast, tv of stofzuiger.

Verder kun je er leren hoe je het gesprek moet aangaan met de verkoper, bijvoorbeeld als je een beroep wilt doen op een langere garantietermijn. "Je moet er vanuit gaan dat de wettelijke garantietermijn langer dan twee jaar is en je door de verkoper dus niet met een kluitje het riet in laten sturen", geeft Ridderbos mee als tip.

Nederland en Europa moeten veel meer handel en samenwerking aangaan met de landen in opkomst van het mondiale Zuiden. Dat is het dringende advies van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) dat vandaag wordt gepresenteerd.

Nederland en Europa zouden anders wel eens de boot kunnen gaan missen, zegt AIV-voorzitter Bert Koenders. Zijn raad is het hoogste adviesorgaan voor buitenlandse beleid voor regering en parlement. "Wij zien dat het allemaal een beetje te passief blijft. Dat we in de afwachtende sfeer zitten en veel van die landen wel belangrijk vinden, maar eigenlijk als het ons toevallig zo uitkomt. Zo werkt het niet meer."

Honderddertig landen

Eerst werden het ontwikkelingslanden of derdewereldlanden genoemd, maar nu dus het Monidale of mondiale Zuiden. Een bonte verzameling van zo'n honderddertig landen in vooral Latijns-Amerika, Afrika en Azië. Maar liefst tachtig procent van de wereldbevolking woont er en de landen zijn goed voor meer dan veertig procent van wat er wereldwijd wordt verdiend.

Vooral voortgestuwd door China en India steeg het aandeel van het mondiale Zuiden in de wereldeconomie fors. Ten koste van het rijke mondiale Noorden. "Naar verwachting zal de komende vijf jaar voor het eerst in drie eeuwen de handel tussen Zuid en Zuid gelijk zijn aan die van Noord en Noord. Het evenwicht op geopolitiek vlak in de wereld is veranderd", zegt Rebeca Grynspan, secretaris-generaal voor handel en ontwikkeling bij de Verenigde Naties (UNCTAD) tegen Nieuwsuur.

India en China zetten zich in de veranderende wereldorde graag neer als de leiders van dat mondiale Zuiden. "Het geopolitieke spel wordt daar nu gespeeld. We zagen het vorige week in China met India. En dat is nog lang niet uitgekristalliseerd", zegt Koenders. "Dat spel is bezig en Europa kan en mag voor zijn eigen toekomst niet afwezig blijven."

Koloniale verleden

De Adviesraad vindt dat Nederland dan ook een andere bril moet opzetten. Maar Nederland sloot de afgelopen jaren al meerdere ambassades in het mondiale Zuiden. En ook de huidige regering wil nog eens vijf ambassades sluiten: in Bujumbura (Burundi), Havana (Cuba), Juba (Zuid-Soedan), Tripoli (Libië) en Yangon (Myanmar).

Terwijl de adviesraad de ambassades juist ziet als een middel om de banden aan te halen. "Je moet ze zeker niet sluiten. Heel erg onverstandig", zegt Koenders. "Penny wise, pound foolish - verkeerde zuinigheid - zou ik willen zeggen."

Maar meer ambassades of niet. De adviesraad ziet dat ook ons koloniale verleden de relaties met landen van het mondiale Zuiden in de weg zit. "Vroeger ging de handel bijvoorbeeld over grondstoffen uit Afrika die naar Europa gingen en daar werden bewerkt", zegt Salima Abdelhak, de ambassadeur van het Noord-Afrikaanse Algerije tegen Nieuwsuur. "Die producten kwamen daarna weer bij ons terug om te worden verkocht. Dat willen we niet meer, we willen dat Afrika zijn eigen grondstoffen bewerkt."

Solidair met Gaza

Uit het mondiale Zuiden klinkt ook steeds meer kritiek op het Noorden. Het verwijt is dat er wordt gemeten met twee maten, ziet ook de AIV. Bijvoorbeeld wel snel harde sancties voor Rusland vanwege de inval in Oekraïne, maar niet voor Israël vanwege de oorlog in Gaza.

"Er is inderdaad sprake van dubbele standaarden. Dat wordt door eigenlijk het grootste gedeelte van de wereld zo gezien", zegt Koeners. "Een hele slechte zaak." Ambassadeur Abdelhak verduidelijkt: "Wij zijn allemaal zoals Gaza. Wij zijn allemaal gekoloniseerd. Het is normaal dat we solidair zijn met Gaza."

Toekomst

Om beter een vuist te kunnen maken, adviseert de adviesraad meer macht voor het mondiale Zuiden in belangrijke organisaties als het Internationaal Monetair Fonds en de Verenigde Naties. Zo is de Costaricaanse secretaris-generaal voor handel Grynspan één van de belangrijkste kandidaten om volgende jaar de nieuwe secretaris-generaal van de VN te worden. "Dat zou een grote eer zijn", zegt ze.

Koenders vindt dat met de verkiezingen in aantocht het in Nederland óók over de wereld moet gaan. "Je ziet wel zorgen over de ongewisheid van de wereld en de onveiligheid. Maar het is belangrijk dat iedereen ook begrijpt dat met de grilligheid van de Verenigde Staten en de onbestemdheid van China, we onszelf ook echt moeten bezighouden met de rest van de wereld. Voor onze eigen toekomst. Om er zeker van te zijn dat we de manier waarop we leven ook kunnen behouden."

Rusland en China

De invloed van Rusland en China in het mondiale Zuiden groeit volgens AIV hard. "Onder andere in grondstofrijke landen en fragiele staten. In het geval van China loopt dit vooral via handel en investeringen, terwijl Rusland zich met name manifesteert in conflictgebieden, onder andere door levering van militaire diensten", staat in het adviesrapport.

De Amsterdamse beurs wordt voor het eerst sinds 1989 uitgebreid. Aan de AEX worden eind deze maand vijf nieuwe bedrijven toegevoegd, waarmee de index groeit naar dertig bedrijven. Beursbeheerder Euronext zegt dat het de AEX met deze uitbreiding aantrekkelijker wil maken.

Bedrijven die promoveren naar de AEX zijn JDE Peet's (het moederbedrijf van Douwe Egberts en Pickwick), postkluisjesaanbieder InPost en investeringsmaatschappij CVC Capital Partners. Ook Just Eat Takeway, de eigenaar van Thuisbezorgd, en vastgoedinvesteerder WDP gaan naar de AEX.

Al deze bedrijven zaten in de zogenoemde MidKap, de index voor middelgrote beursfondsen. Doordat deze bedrijven doorschuiven naar de AEX, komen er vijf plekjes vrij in de MidKap. Metaalbedrijf AMG, flitshandelaar Flow Traders, investeerder HAL, marketingbureau Havas en farmaceut Pharming Group nemen die plekken in.

Nieuwe naam

Deze vijf bedrijven zaten weer in de zogeheten smallcap, waar de kleinere beursfondsen onderdeel van zijn. Euronext heeft besloten om die niet uit te breiden. De smallcapindex wordt verkleind van 25 naar 20 fondsen. Ook krijgt deze index een nieuwe naam: AMS Next 20.

Het is de eerste keer sinds 1989 dat de Amsterdamse beurs uitbreidt. De voorloper van de Amsterdamse beurs heette de EOE-index die in 1983 werd gelanceerd met dertien fondsen.

De wijzigingen gaan in op maandag 22 september.

KLM heeft voor morgen ruim honderd vluchten geschrapt vanwege een staking van het grondpersoneel. Daardoor worden zeker 27.000 reizigers geraakt, laat de luchtvaartmaatschappij weten. KLM verwacht ook dat er vertragingen zullen zijn. En die kunnen twee tot drie dagen na de staking doorwerken.

"Alle passagiers die geraakt worden, zullen we zo snel mogelijk omboeken naar de eerstvolgende beschikbare vlucht", zegt een woordvoerder. Het gaat vooral om vluchten binnen Europa.

Het werk wordt morgenochtend tussen 08:00 en 10:00 uur neergelegd. Het gaat om onder anderen mensen die bagage in- en uitladen, vliegtuigen verslepen en reizigers te woord staan. De werkonderbreking werd vorige week aangekondigd. Vakbonden FNV en CNV zijn niet tevreden met een cao-akkoord dat KLM heeft gesloten met drie andere, kleinere vakbonden.

FNV is vooral ontevreden over de loonsverhoging die in het akkoord is afgesproken. Ook wil de vakbond dat er een betere regeling komt voor zwaar werk en meer vaste banen.

"Grondpersoneel voelt zich soms een tweederangsmedewerker", laat een woordvoerder weten. Die wijst op de toekenning van bonussen voor de top van KLM, terwijl het grondpersoneel achterblijft.

Volgende week woensdag volgt een werkonderbreking van vier uur.

De komende tijd bouwt de Nederlandse staat het belang in ABN Amro verder af. Dat maakte demissionair minister van Financiën, Eelco Heinen, vandaag bekend. De bedoeling is dat het belang van de staat van 30,5 procent wordt teruggebracht naar ongeveer 20 procent.

De staat bouwt sinds 2015 geleidelijk zijn aandeel in de bank af. In 2008 werd ABN Amro tijdens de kredietcrisis voor 16,8 miljard euro genationaliseerd. De aandelenverkoop leverde intussen bijna 12 miljard euro op. ABN Amro werd tijdens de kredietcrisis genationaliseerd om te voorkomen dat de bank zou omvallen.

Demissionair minister Heinen schrijft in een Kamerbrief dat de opbrengst van de verkoop van de certificaten gebruikt zal worden om de staatsschuld terug te dringen. Het geld is niet bedoeld om gaten in de begroting te vullen.

Als het belang van de overheid kleiner wordt krijgt de bank meer eigen zeggenschap. Als de staat minder dan een derde van de aandelen heeft, wat afgelopen tijd dus al het geval was, hoeft de bank bijvoorbeeld geen toestemming meer te vragen om extra aandelen uit te geven. Ook hoeft de stichting die ABN Amro tegen vijandige overnames kan beschermen niet langer het stemadvies van de minister op te volgen.

Pas als het staatsbelang onder de 10 procent zakt verliest de overheid het recht om bestuursleden goed te keuren.