Chipmachinefabrikant ASML steekt 1,3 miljard euro in Mistral AI. Het Franse bedrijf ontwikkelt kunstmatige intelligentie die moet concurreren met snel opkomende Chinese versies als DeepSeek en Amerikaanse zoals ChatGPT en Gemini. Door de investering van ASML kan Mistral AI versneld doorgroeien.

Mistral AI wordt gezien als hét Europese alternatief om toepassingen met buitenlandse kunstmatige intelligentie te creëren. Het in 2023 opgerichte bedrijf bouwt AI-technologie die andere bedrijven weer kunnen gebruiken, zoals de chatbot Le Chat.

ASML denkt zelf ook te kunnen groeien door de innovaties die Mistral AI ontwikkelt. "Deze unieke samenwerking tussen een fabrikant van halfgeleiderapparatuur en een toonaangevend AI-bedrijf zal unieke competenties samenbrengen", zo stelt het bedrijf uit Veldhoven in een persbericht. Zo zou ASML bij Mistral kennis kunnen opdoen om zijn chipmachines beter te maken en nog snellere ai-chips te produceren.

Door de investering krijgt ASML een belang van 11 procent in Mistral, waardoor het de grootse aandeelhouder wordt. Daarmee krijgt het ook een stoel in een adviescommissie. Financieel directeur Roger Dassen zal hierin plaatsnemen.

De familievete over de opvolging binnen Rupert Murdochs media-imperium is ten einde. Zoon Lachlan houdt de leiding, terwijl drie andere kinderen van Rupert Murdoch een enorm geldbedrag ontvangen voor hun aandelen en daarmee afstand nemen.

Volgens ingewijden die The New York Times sprak, krijgen de drie kinderen ieder zo'n 1,1 miljard dollar voor hun deel (omgerekend ruim 935 miljoen euro). De stichting die in het leven was geroepen, waarin het belang van Murdoch werd ondergebracht, houdt daarmee op te bestaan.

Conservatieve koers voortgezet

Doordat de vete ten einde is, kan de conservatieve koers die vader Rupert aanhield worden voortgezet. De 54-jarige Lachlan was in de ogen van zijn vader de gedroomde opvolger omdat hij de conservatieve ideeën van zijn vader deelt. Zijn oudere zussen Prudence en Elisabeth en zijn jongere broer James gelden als meer progressief. De vier zijn de oudste kinderen van Rupert.

Ruim 25 jaar geleden werd een stichting in het leven geroepen en werd afgesproken dat de oudste vier kinderen van de mediamagnaat hier gezamenlijk de zeggenschap over zouden krijgen na zijn dood. Zoon Lachlan ontpopte zich door zijn conservatieve ideeën in de ogen van zijn vader steeds meer tot de ideale opvolger. Uit gelekte documenten bleek dat Murdoch vreesde dat een gezamenlijke leiding van vier kinderen zou leiden tot onenigheid, waardoor de waarde van zijn imperium zou dalen.

Fox News

De 94-jarige Rupert Murdoch geldt als een van de machtigste mannen in de mediawereld. Hij bezit de bedrijven News Corp en Fox, waar mediakanalen onder vallen als Fox News, The Times en The Wall Street Journal. Er komt een nieuwe stichting met een meerderheidsbelang in News Corp en Fox die onder zeggenschap staat van zoon Lachlan en zijn twee jongere zussen Grace en Chloe.

Met de huidige deal verandert er in principe weinig voor de nabije toekomst. In 2023 kondigde Rupert Murdoch aan met pensioen te gaan en nam Lachlan de dagelijkse leiding over van al de bedrijven van zijn vader. Maar nu is wel duidelijk dat Lachlan daar ook lange tijd de leiding over blijft houden. De nieuw opgerichte stichting houdt op te bestaan in 2050, waardoor hij in ieder geval tot dan aan de macht kan blijven.

Gesloten deuren

De overeenkomst volgt na een rechtszaak die zich vorig jaar in de Verenigde Staten achter gesloten deuren afspeelde. Murdoch en Lachlan wilden zonder overleg de voorwaarden van de stichting aanpassen, wat tegen het zere been was van Prudence, Elisabeth en James. Hoewel de rechtszaak aanvankelijk niet leidde tot een overeenstemming, is die er nu wel gekomen.

De in Australië geboren Rupert Murdoch nam na de dood van zijn vader Keith in 1952 een kleine krant in Adelaide over. Daarna nam hij in de jaren 50 en 60 meerdere kranten over in zijn geboorteland en Nieuw-Zeeland, waarna hij zijn zakelijk imperium uitbreidde naar het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Hoewel hij aanvankelijk vooral oog had voor kranten en tabloids, breidde zijn interesse uit naar televisiezenders. Het leidde in de Verenigde Staten tot de lancering van Fox News, dat een uitgesproken rechts geluid in het Amerikaanse medialandschap bracht.

De familieperikelen van de Murchochs vormden de inspiratie voor de succesvolle tv-serie Succession. De met meerdere Golden Globes en Emmy's bekroonde serie was tussen 2018 en 2023 op televisie te zien. De serie volgde de fictieve familie Roy, die onder leiding stond door vader Logan, gespeeld door Brian Cox en de strijd om de macht over zijn media-imperium Waystar RoyCo.

In de la, in de kast of onder het bed. Grote kans dat je daar nog een oude smartphone vindt. Naar schatting liggen er bijna 27 miljoen oude toestellen bij Nederlanders thuis, blijkt uit Europees onderzoek van Fraunhofer Austria, in opdracht van Refurbed. Dat terwijl deze apparaten nog waardevolle grondstoffen bevatten.

In totaal liggen er in Europa 642 miljoen ongebruikte smartphones, waarvan maar een tiende wordt gerecycled. De meeste mensen bewaren een telefoon als reserve of laten hem liggen als ze hem niet willen repareren. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek bleek november vorig jaar dat maar 14 procent van de Nederlanders hun oude smartphone inlevert voor recycling. Meer dan de helft bewaart het apparaat thuis.

Volgens woordvoerder Sharda Balgobind van Refurbed laten veel mensen hun oude telefoon ten onrechte liggen uit angst voor hun privacy. "Ze zijn bang dat de data die ze erop hebben staan niet veilig zijn en daarom leveren ze hem niet in. Maar als je er niets meer mee doet, ligt zo'n smartphone alleen maar te verstoffen, terwijl er nog heel veel mee kan." Wel is het verstandig om de telefoon terug te zetten naar fabrieksinstellingen.

Miljoenen euro's aan (edel)metalen

In die oude smartphones zitten verschillende grondstoffen met veel waarde, zoals goud, tin en kobalt. Hoewel er in elke telefoon maar een klein beetje van die materialen zit, loopt de totale hoeveelheid flink op doordat er zo veel telefoons bij huishoudens opgeslagen liggen.

Het Oostenrijkse onderzoeksinstituut rekende uit dat de totale materiaalwaarde van Nederlandse oude telefoons neerkomt op zo'n 44,5 miljoen euro. In heel Europa zelfs op 1,1 miljard euro: "Je hebt dan ineens toegang tot een onverwachte goudmijn. Van al dat goud kun je heel veel trouwringen produceren", zegt Balgobind.

Volgens het bedrijf kun je telefoons die ouder dan drie jaar zijn het beste naar een recyclepunt brengen. Telefoons die jonger zijn, kunnen worden opgeknapt en weer worden verkocht: "Het is goed dat dit soort grondstoffen weer terugkomen in de keten. Om meer te gaan recyclen, heb je de consument nodig."

Het personeelstekort in de zorg was al nijpend en het is de afgelopen maanden alleen maar erger geworden, doordat er minder zzp'ers worden ingezet. Roosters zijn nog moeilijker rond te krijgen, werknemers draaien overuren en het ziekteverzuim is hoog. Uit een rondgang van vakbond CNV blijkt dat meer dan de helft van de ruim 500 ondervraagde zorgmedewerkers deze hogere werkdruk ervaart. Ook zorgmedewerkers met wie de NOS sprak, bevestigen dit.

"Het is nog nooit zo schrijnend geweest als nu", vertelt een zorgmedewerker die in een verpleeghuis werkt. De medewerkers willen anoniem blijven omdat ze geen problemen willen met hun werkgever. "Soms kan ik nauwelijks goede zorg leveren."

Aan de NOS vertellen medewerkers dat sommige cliënten tijden in hun eigen ontlasting zitten, het uren duurt voordat ze 's ochtends uit bed geholpen kunnen worden of dat douchebeurten of blaasspoelingen soms overgeslagen worden. "Daar ben je dan oud voor geworden, voor een halve dag in een poepluier liggen."

Roostergaten

Sinds januari handhaaft de Belastingdienst actiever op schijnzelfstandigen, oftewel op zzp'ers die eigenlijk werknemer zijn. Die zijn er veel in de zorg, denkt men, bijvoorbeeld omdat personeel in die sector meestal in vaste diensten werkt en dus niet zelf de werktijden mag bepalen.

Zorgorganisaties probeerden de afgelopen maanden om de zzp'ers in dienst te krijgen, maar de meeste zaten hier niet op te wachten. De streefdatum om helemaal met freelancers te stoppen, schoof een deel van de zorginstellingen dan ook steeds door. 1 april werd 1 juli en ondertussen zingt de datum 1 oktober rond.

In de zomer werd pijnlijk duidelijk dat het voor een deel van de zorginstellingen niet haalbaar was om te stoppen met zzp'ers en hebben zij toch weer freelancers ingezet om de gaten in het rooster op te vullen. "Een zomer zoals deze had ik nog niet meegemaakt", vertelt Richard Spraakman die al vijftien jaar in de ouderenzorg werkt.

Bij WZH Prinsenhof in Leidschendam, waar hij locatiemanager is, vulden ze voorheen 300 à 400 diensten per maand met zzp'ers. Nu lossen ze het vooral intern op. "We proberen elkaar overeind te houden, maar soms merk je ook dat iemand er gewoon doorheen zit door de werkdruk."

De zorginstelling probeert alternatieven in het leven te roepen om werken in loondienst aantrekkelijker te maken, zoals een flexpool waarbij medewerkers op verschillende locaties kunnen werken. Dat is een populair initiatief bij zorgorganisaties.

Groepsdruk

Zorgmedewerkers bij verschillende instellingen vertellen de NOS dat ze geregeld met minder mensen een dienst draaien, soms mist zelfs de helft of staan ze alleen. Zo vertelt iemand dat ze vorig jaar standaard met acht mensen een nachtdienst draaiden en nu nog maar met vier. "Als je pech hebt, meldt iemand zich nog ziek en moet er iemand van de dienst ervoor blijven om een dubbele dienst te draaien. Je kan de mensen niet alleen laten." Ook worden mensen weleens gevraagd voor medische handelingen waarvoor ze niet bevoegd zijn, zegt een medewerker in de gehandicaptenzorg.

Medewerkers worden ook buiten werktijd continu gevraagd om bij te springen. Iemand vertelt dat ze soms weken van 46 uur maakt, terwijl ze een contract heeft voor 20. "Vanmorgen was er weer een appje met een overzicht van alle open diensten. Of iedereen even wil meedenken en reageren. Je kan je meldingen wel uitzetten, maar er komt ook een bepaalde groepsdruk bij kijken."

Er worden ook wel uitzendkrachten ingezet, maar die zijn duurder en komen ook weleens niet opdagen, vertellen meerdere mensen. En er zit ook een voordeel aan de verdwenen zzp'ers, zegt een zorgmedewerker: cliënten hebben met minder verschillende gezichten te maken. "Maar dat betekent wel dat je met minder mensen bent."

Ondanks alles spreken de zorgmedewerkers nog altijd opvallend lovend over hun werk. "Het is ook niet allemaal kommer en kwel. Het werk is gewoon prachtig." Alleen vinden de medewerkers het jammer dat nu vaker de gesprekjes met cliënten erbij inschieten. "Dat is de reden waarom ik de zorg ben ingegaan."

Verhaal delen?

Wil je ook een verhaal over dit onderwerp delen? Dat kan door te mailen naar oproep@nos.nl. Mails worden in vertrouwen behandeld.

Ruim 120 gemeenten slijpen de messen om nog iets terug te zien van het geld van Groupcard. Dit bedrijf dat lokale cadeau- en stadspassen uitgaf ging een maand geleden failliet. Gedupeerde gemeenten komen later deze week bij elkaar, waar wordt besloten of zij gezamenlijk het bedrijf aanklagen en de oud-directeur persoonlijk aansprakelijk gaan stellen.

Dat blijkt uit een rondgang van de NOS onder een deel van de getroffen gemeenten. De gemeente Den Bosch laat weten dat de eigenaar van Groupcard aansprakelijk wordt gesteld voor de schade. Het bedrijf bewaarde het geld dat gemeenten op hun stadspassen en cadeaukaarten hadden geplaatst apart bij een stichting.

Maar vrij snel na het faillissement bleek de rekening van deze Stichting Derdengelden Groupcard leeg. De curator meldde dat het geld vermoedelijk is overgemaakt naar het bedrijf Groupcard, om de verliezen te kunnen betalen.

'Onvoorstelbaar'

Den Bosch had nog voor ruim 211.000 euro bij de stichting van Groupcard staan. Met dat geld konden minima uit de gemeente een nieuwe wasmachine of koelkast kopen die minder energie gebruikt. De gemeente noemt het "onvoorstelbaar" hoe de kaartproducent is omgegaan met maatschappelijk geld.

"We stellen de eigenaar van de bv aansprakelijk, waarschijnlijk op grond van een onrechtmatige daad", meldt de gemeente. "Wij nemen samen met anderen gemeenten de nodige juridische stappen om de persoon of personen die dit hebben gedaan aan te pakken."

Een van de gemeenten die aanhaken bij de rechtsgang is Urk. Ook deze gemeente had een zogenoemde witgoedactie lopen via Groupcard, voor 250 Urker minima. Voor 23 van deze inwoners stond nog 26.000 euro bij de stichting, zegt een woordvoerder. Dat geld is kwijt. "Urk heeft bij de curator de claim ingediend en doet met het initiatief van gemeente Den Bosch mee", laat de gemeente weten.

Bergen op Zoom heeft inmiddels ook een advocaat ingeschakeld. De gemeente wil "ruim vier ton" terug van Groupcard. Dat geld was bestemd voor een Doe-Het-Zelf-kaart, waarmee inwoners isolatiemateriaal voor hun woning konden kopen. Bergen op Zoom overweegt zich bij een gezamenlijke rechtsgang van gemeenten aan te sluiten.

Bijna miljoen weg

De gemeente Helmond is met bijna een miljoen euro een van de grootste gemeentelijke slachtoffers van het gerommel met geld bij Groupcard. De ruim 923.000 euro die zoek is, was eveneens voor een witgoed- en isolatieregeling voor minima. "Samen met enkele andere gemeenten hebben wij een advocaat ingeschakeld die de bestuurder persoonlijk aansprakelijk zal stellen voor de schade", zegt een woordvoerder van de gemeente Helmond.

In Dordrecht wil de gemeente zo'n 100.000 euro terug die de stichting van Groupcard bewaarde. Ook hier was het geld bedoeld voor isolatie en zuiniger koelkasten voor minder bedeelde inwoners. De gemeente broedt nog op welke manier het stappen onderneemt: "Wellicht gezamenlijk met andere gemeenten."

Groningen eist voor een cadeaukaart om oude koelkasten te vervangen nog 90.000 euro van Groupcard terug. Voor Harderwijk gaat het om ongeveer 80.000 euro en Hilversum mist 7500 euro van een pas voor vrijwilligers. Andere gemeenten, zoals Venlo, Stein en Zevenaar, zijn nog bezig met het in kaart brengen van de financiële schade.

Stadspas

Nog los van de cadeaukaarten, werken bij gemeenten die samenwerkten met Groupcard ook de lokale stadspassen niet meer. Zo'n pas is vaak bedoeld om minima korting te geven voor sport- en andere recreatieve activiteiten in de gemeente. Het probleem wordt vaak tijdelijk opgelost door de korting te geven op vertoon van de pas, bijvoorbeeld voor de bijna 17.000 inwoners uit Groningen met de Stadjerspas. In de tussentijd wordt gezocht naar een nieuwe aanbieder die de stadspassen kan uitgeven.

Via de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) praten ruim 120 gedupeerde gemeenten volgende week over de situatie. En welke vervolgstappen zij tegen wie en op welke manier nemen. De gemeenten die de NOS sprak hinten erop dit gezamenlijk te gaan doen.

Veel getroffen gemeenten zoeken ook nog een antwoord op de vraag hoe het zo kon misgaan. Groupcard bleek niet over een vergunning voor het uitgeven van cadeaukaarten te beschikken, bevestigde toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) bij het faillissement aan de NOS. Bronnen meldden dat DNB al een onderzoek naar Groupcard was begonnen, omdat het bedrijf wel een vergunning had moeten hebben.

In antwoord op vragen uit de gemeenteraad van Den Bosch of dit niet vooraf gecontroleerd had moeten worden, schrijft de gemeente: "We gaan samen met anderen gemeenten uitzoeken wat er mis is gegaan en hoe we in het vervolg het risico hierop kunnen verkleinen."

Veel gemeenten blijven sinds de coronacrisis terughoudend met het korten op de bijstand. Dat blijkt uit cijfers die de NOS heeft opgevraagd bij de tien grootste gemeenten van Nederland.

Een uitkering kan een of meer maanden worden verlaagd als de gemeente vindt dat iemand zich niet aan afspraken houdt. Zo'n strafkorting is bedoeld om mensen in de juiste richting te duwen, maar kan hen ook verder in de geldproblemen brengen.

Vóór de coronacrisis werden jaarlijks in de tien grote gemeenten ruim 6500 strafkortingen opgelegd, maar in coronajaar 2020 halveerde dat aantal. Die mildere aanpak lijkt nu structureel te zijn geworden. Ook in 2024 werden er jaarlijks zo'n 3000 strafkortingen opgelegd.

Er zijn verschillende redenen om de bijstand van iemand te verlagen. In de meeste gevallen heeft het te maken met werk. Mensen doen bijvoorbeeld niet mee aan onderzoeken om passend werk te vinden of solliciteren te weinig. Of ze werken zwart wat bij, terwijl dat niet mag. Volgens de wet moeten gemeenten de bijstand soms ook korten als iemand te snel geld uitgeeft of juist te veel spaart.

Afgelopen jaren legde de overheid meer nadruk op "de menselijke maat" bij de toepassing van de Participatiewet. Die wet werd in 2015 aangenomen met het idee om mensen in de bijstand weer aan het werk te krijgen. Maar nieuw werk vinden blijkt niet voor iedereen goed haalbaar. Denk aan mensen met een verstandelijke of lichamelijke beperking. Of aan mensen die net gescheiden zijn of te maken hebben gehad met huiselijk geweld, een depressie of dakloosheid.

De overheid is inmiddels tot inkeer gekomen. "We hebben de afgelopen jaren gezien dat de Participatiewet niet voor iedereen werkt zoals dit zou moeten", concludeerde het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid eind 2023.

Begrip

Er is de laatste jaren ook meer begrip voor mensen met geldproblemen, ziet voorlichtingsbureau Nibud. "Voorheen heerste vaak het beeld dat het vooral de eigen schuld van mensen was." Maar volgens de organisatie hebben onder meer de corona- en energiecrisis dat idee veranderd.

Ook het toeslagenschandaal, waarbij mensen onterecht als fraudeur werden bestempeld, speelt een belangrijke rol in die omslag. Tienduizenden ouders werden gedupeerd, nadat de overheid ten onrechte had geconcludeerd dat ze hun toeslagen moesten terugbetalen.

Een nieuwe kijk op schulden is nu dus mogelijk ook terug te zien in het aantal strafkortingen dat gemeenten opleggen. De daling van 2020 kan nog uitgelegd worden door de vele bijstandstrajecten die stil kwamen te liggen. Maar vanaf 2022, ten tijde van de energiecrisis, zal waarschijnlijk ook hebben meegespeeld dat de overheid coulanter omgaat met mensen die vaak onbedoeld een foutje maken, denkt het Nibud. "Er wordt meer uitgegaan van vertrouwen, in plaats van wantrouwen."

Tegelijk zijn er grote verschillen tussen gemeenten, omdat er geen concrete landelijke richtlijn is.

Verschillende strafkortingen

Iemand kan volledig gekort worden op de bijstand, 100 procent dus, maar veel vaker gaat het om een kleiner percentage. Iemand krijgt dan bijvoorbeeld een maand lang maar 70 procent van de bijstandsuitkering. Sommige gemeenten kiezen ervoor om zo'n straf uit te spreiden over meerdere maanden.

"In plaats van 30 procent korting in één maand wordt de bijstand dan drie maanden gekort met 10 procent", laat de gemeente Amsterdam weten. Het doel is om mensen "de goede richting" in te sturen, zonder dat ze meteen in geldnood komen.

Tilburg heeft een vergelijkbare regeling en laat ook weten dat de verlaging tussentijds stopgezet kan worden "als de betreffende inwoner alsnog de gemaakte afspraken nakomt."

Meer waarschuwingen

Een gemeente kan ook een waarschuwing geven. De uitkering wordt dan niet echt verlaagd, maar de strafkorting wordt wel geregistreerd. Tot 2022 was zo'n 15 procent van alle strafkortingen een waarschuwing. Een jaar later ligt dat percentage rond de 30, een verdubbeling dus.

Dat komt vooral door Amsterdam waar het aantal waarschuwingen zelfs vertienvoudigde: van zo'n 30 waarschuwingen per jaar naar zo'n 300 vanaf 2023. Het aantal daadwerkelijke bijstandsverlagingen van de gemeente is afgenomen. Amsterdam geeft "bestaanszekerheid" als een reden om vaker een waarschuwing te geven in plaats van een boete.

Koplopers

De meeste strafkortingen worden opgelegd in Rotterdam en Den Haag. Maar bij deze gemeenten is het aantal strafkortingen ook het hardst afgenomen. Ook Nijmegen, Almere en Breda zijn voorzichtiger geworden met het opleggen van maatregelen sinds corona.

Bij de overige vijf onderzochte gemeenten is het corona-effect minder zichtbaar. Zij zijn ook wel minder strafkortingen gaan opleggen, maar de daling is lang niet zo groot als in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag.

Verantwoording

Dit artikel is gebaseerd op de recentste cijfers van de tien grootste gemeenten van Nederland. Dat zijn Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Eindhoven, Groningen, Tilburg, Almere, Breda en Nijmegen.

De cijfers over strafkortingen uit voorgaande jaren kunnen met terugwerkende kracht worden aangepast, bijvoorbeeld omdat iemand een besluit van de gemeente succesvol heeft aangevochten.

Meer dan de helft van de mensen maakte zich het afgelopen jaar geen zorgen over hun financiële toekomst en bijna 80 procent was tevreden over hun geldzaken. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Inkomen, leeftijd en geslacht bepalen in hoeverre mensen zich zorgen maken en tevredenheid zijn of niet. Zo was meer dan een derde van de mensen in de laagste inkomensgroepen (38 procent) het meest ongerust over hun financiële toekomst. Het CBS zag dat hoe meer inkomen er was, hoe minder zorgen er waren.

Ouders van eenoudergezinnen waren het minst vaak tevreden. Volgens het CBS heeft dat ook te maken met hun doorgaans lagere inkomen.

Huurders die huurtoeslag ontvingen, maakten zich het vaakst zorgen (37 procent). Huiseigenaren waren dan weer minder somber (21 procent). Ook hier hebben huurders volgens het CBS gemiddeld een lager inkomen en huiseigenaren gemiddeld een hoger inkomen.

Het aantal mensen dat zich grote zorgen maakte over hun financiële toekomst nam in 2022 flink toe. Vooral de oorlog in Oekraïne en de hoge inflatie waren daarvan de oorzaak.

Maar inmiddels krabbelt die tevredenheid toch weer op. Dat komt volgens CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen doordat mensen meer geld te besteden hebben: "De cao-lonen gingen hard omhoog, net zoals het minimumloon. Daardoor gingen de meeste mensen met betaalde banen er weer op vooruit, en dat zie je nu terug in deze cijfers."

Toch blijft het consumentenvertrouwen erg laag, zegt Van Mulligen: "En dat is best gek, want we geven veel geld uit. Mensen kopen meer spullen en zijn dus meer tevreden over hun financiën, maar dat vertrouwen groeit niet."

Toekomst

De financiële tevredenheid voor aankomende jaren is volgens Van Mulligen lastig te voorspellen. Dat komt onder meer door de economische onzekerheid die is ontstaan door de handelsoorlog na het aantreden van de Amerikaanse president Trump.

"We weten dat er onzekerheid is en dat is meestal geen goed nieuws", zegt Van Mulligen. Toch wijst hij erop dat de economie nog groeit, er nog geen grote werkloosheid is en de lonen nog blijven stijgen.

Filmstudio Warner Bros. klaagt AI-plaatjesmaker Midjourney aan voor copyrightschending. Gebruikers kunnen makkelijk afbeeldingen en filmpjes genereren met beroemde superhelden en tekenfilmfiguren waar Warner Bros. het alleenrecht over heeft.

Warner Bros. laat zien dat met Midjourney een gebruiker in een oogwenk een afbeelding tevoorschijn kan toveren met beroemde cartoonfiguren. "Als een gebruiker Midjourney een simpele opdracht geeft voor een plaatje van Superman in een bepaald scenario of actie, genereert Midjourney een downloadbare afbeelding van hoge kwaliteit van het Superman-karakter waar Warner Bros. copyright op heeft."

"Superman, Batman, Wonder Woman, Bugs Bunny, and Scooby-Doo. Dit zijn enkele van de meest populaire en kostbare fictionele karakters ooit bedacht", sommen advocaten op in de aanklacht. "Zij (en vele andere) zijn eigendom van Warner Bros. Discovery. Dat betekent dat volgens de copyrightwet alleen Warner Bros. Discovery ze mag reproduceren."

150.000 dollar voor elk plaatje

In de aanklacht heeft Warner Bros. verschillende van dit soort voorbeelden opgenomen, van Superman en de Flash tot Tweety en Rick and Morty. "Zelfs een algemene opdracht als 'klassieke strijd tussen superhelden uit een comic' komt uit op karakters met copyright." Warner Bros. eist tot 150.000 dollar schadevergoeding per overtreding.

Midjourney heeft nog niet gereageerd op de claim. In juni klaagden Disney en Universal Midjourney om dezelfde reden al aan. Het bedrijf reageerde toen dat de AI alleen is getraind op publiekelijk beschikbare plaatjes en gebruikers een eigen verantwoordelijkheid hebben om rechten niet te schenden.

Schikking

De nieuwe procedure tegen Midjourney komt op de dag dat een ander AI-bedrijf, Anthropic, voor 1,5 miljard dollar schikte met een groep auteurs. Anthropic had illegaal gedownloade boeken van die schrijvers gebruikt om zijn AI te trainen, waardoor er dus geen royalty's over de gebruikte werken waren betaald.

Deze zaak wordt gezien als een mogelijk een kantelpunt in de strijd over inbreuken op het auteursrecht tussen met AI-bedrijven en journalisten, artiesten, fotografen en andere makers van originele content.

PostNL wil af van de wettelijke verplichting om post te bezorgen, maar demissionair minister Karremans weigert daarmee in te stemmen. Karremans spreekt van een juridisch spelletje. De vraag is: wie trekt er aan het langste eind?

Vanochtend werd bekend dat PostNL een rechtszaak over subsidie had verloren. Het bedrijf was naar de rechter gestapt om zo van het ministerie van Economische Zaken een subsidie van 30 miljoen euro af te dwingen. De kosten voor de postbezorging blijven maar stijgen, terwijl de hoeveelheid post sinds 2009 met 70 procent is gedaald, zegt PostNL.

De rechter oordeelde dat de situatie niet zo dringend is dat het kabinet financiële steun moet geven.

De uitspraak van de rechter was voor PostNL weer aanleiding om de minister te vragen de wettelijke bezorgplicht af te schaffen (de zogenoemde Universele Postdienst UPD). Maar de minister voelt daar dus niets voor.

Verlieslatend

Een gemakkelijke oplossing is er niet, zeggen de bonden. "Iedereen wil de krenten eruit pikken, maar niet de plichten", zegt Gerard van Rijn van de Bond van Post Personeel (BVPP). PostNL lijdt verlies op de bezorging van brieven, de pakketjesafdeling is winstgevend.

CNV-bestuurder Rob Koster noemt het voorstel van PostNL om de wettelijke bezorgplicht te schrappen dramatisch maar voorspelbaar. "Het is het gevolg van jarenlange politieke onwil om verantwoordelijkheid te nemen voor de publieke dienst. De overheid bestelt een publieke dienst, maar weigert te betalen."

Voormalig minister Beljaarts van Economische Zaken besloot eerder dat PostNL per 1 juli volgend jaar maximaal 48 uur de tijd krijgt om een brief te bezorgen in plaats van 24 uur, zoals nu nog het geval is. Maar volgens PostNL is dat niet voldoende om de financiële malaise op te lossen. Minister Karremans houdt vast aan deze afspraak en aan voortzetting van de bezorgplicht, schrijft hij aan de Tweede Kamer.

Maarten Pieter Schinkel, hoogleraar Economie aan de Universiteit van Amsterdam, pleit ervoor dat het hele postsysteem op de schop gaat. "Het brievennetwerk moet worden losgeknipt en vervolgens door de overheid worden aanbesteed, samen met UPD. Dat kan landelijk of regionaal en PostNL hoeft dan niet te bieden", zegt hij.

Dit kan volgens Schinkel worden vergeleken met hoe het spoor in Nederland is geregeld: ProRail is de beheerder van het spoor en de NS en regionale vervoerders mogen via een aanbesteding het spoor gebruiken. In zo'n soort scenario komt de infrastructuur (brievenbussen, de sorteermachines en de busjes) rond de post in overheidshanden en kan de uitvoering aanbesteed worden aan PostNL of een andere partij als DHL of UPS.

Volgens Schinkel is het wel essentieel dat de wettelijke eisen afgezwakt worden, want anders is het voor geen enkele partij erg aantrekkelijk om de bezorging van brieven over te nemen. Maar ook met lagere eisen kan het nodig zijn dat er vanuit de overheid financiële steun komt, zegt hij. Volgens Schinkel is het voordeel daarvan dat het bedrijf dat voor de postbezorging de minste subsidie nodig heeft, de aanbesteding wint. Al met al vindt hij dat de postwet terug naar de tekentafel moet.

Vakbondsbestuurder Van Rijn van de BVPP wil ook naar een ander systeem. Hij wil aan de wettelijke eisen sleutelen. PostNL moet nu 95 procent van de post binnen 24 uur bezorgen. "Je zou dat plafond ietsje lager kunnen leggen en dan voor elke procent dat ze boven de norm presteren een vergoeding geven. Dat is een heel ander systeem. Op die manier stimuleer je ook de kwaliteit", zegt Van Rijn.

De vakbonden roepen op om snel overleg in te plannen. Ze willen dat PostNL, de overheid en de bonden gezamenlijk in overleg gaan. PostNL laat weten zich te beraden op vervolgstappen.

Het wordt voorlopig duurder voor Nederlandse bedrijven om hun varkensvlees te verkopen aan China. Het land maakte bekend een tijdelijk importtarief op Europese varkensproducten te gaan heffen, van tussen de 15,6 en 62,4 procent.

Deze aankondiging is de voorlopige conclusie van een onderzoek dat China vorig jaar startte naar mogelijke dumping van varkensvlees op hun markt, dus dat er vanuit de Europese Unie veel goedkoop vlees zou worden aangeboden op de Chinese markt.

'Negatieve effecten'

De Centrale Organisatie voor de Vleessector (COV), een branchevereniging voor bedrijven in de vleessector, zegt "geschrokken" te zijn door het nieuws. "Deze heffingen hebben negatieve effecten op de afzet van Nederlands varkensvlees in China", laat de vereniging weten op hun website.

Ook de Nederlandse vleesverwerker Vion, die volgens de nieuwe regels ruim 30 procent importbelasting moet betalen, wordt geraakt. Het bedrijf wil tegenover de NOS niet te reageren en sluit zich aan bij het statement van de brancheorganisatie.

Volgens branchevereniging COV gaat het grootste deel van de Nederlandse export naar andere landen in de EU. Ongeveer 15 procent ging in 2021 naar landen in Azië.

Alternatieven

Dat beeld bevestigt Robert Hoste, senior econoom varkensproductie aan de Wageningen University & Research. Er is wel een verschil tussen 'gewoon' vlees zoals karbonades en hamlappen en andere delen van een varken, zegt hij. Dan gaat het over de kop, poten en staart. "Die eerste categorie kan naar vele andere bestemmingen, maar die tweede wordt bijna alleen maar in Azië gegeten."

Die delen van het dier leverden de EU volgens de econoom vorig jaar een exportwaarde van 1,2 miljard euro op. Er zijn wel andere landen zoals de Filipijnen en Zuid-Korea waar die producten ook worden gegeten, maar China is een grote afnemer van zulke producten. "Varkensvlees is enorm belangrijk voor China."

Naast het zoeken naar andere afzetmarkten hebben verwerkers van vlees ook andere manieren om hun producten te verkopen. Zo kunnen de ingewanden nog als diervoeding worden verkocht. Reuzel en vet worden in sommige sectoren als smeermiddel ingezet. Hoste: "Maar die afzetkanalen zijn nu al in gebruik. De laatste optie is vernietigen, maar dat kost een producent vooral geld."

China kan behalve uit EU-landen als Spanje en Nederland ook varkensproducten halen uit de Verenigde Staten en Brazilië, twee grote producenten. Maar China heeft nu zelf een overschot aan varkens, zodanig dat er beleid is om het aantal moederdieren te verminderen.

Reactie EU: alle noodzakelijke stappen zetten

Het buitenlandse aanbod aan varkensvlees van de EU is volgens econoom Hoste voor China goedkoper dan het binnenlandse, omdat de Chinezen een hoge kostprijs hebben. "Dus andere landen kunnen het wat goedkoper aanbieden. Maar dat is geen dumping. Dumping gaat over verkoop onder de kostprijs om een markt te veroveren. Maar dat speelt hier niet."

Een woordvoerder van de EU laat weten dat de Europese Commissie "zijn vraagtekens zet bij het onderzoek". Volgens de Commissie zou het Chinese onderzoek op onvoldoende data zijn gebaseerd en kloppen deze heffingen niet met de regels van de Wereldhandelsorganisatie.

De Commissie zal "alle noodzakelijke stappen" zetten om de Europese vleesproducenten te beschermen tegen de heffingen.

De Chinese heffingen gaan in op 10 september.

Het grondpersoneel van KLM legt woensdag het werk neer. Vakbonden CNV en FNV hebben een staking aangekondigd omdat ze boos zijn over het cao-akkoord dat KLM heeft gesloten met kleinere vakbonden. Woensdag 10 september van 08.00 tot 10.00 uur gaat het personeel staken en een week later volgt een nieuwe staking die vier uur duurt.

In juni liep het ultimatum dat de bonden hadden gesteld af. Ze wilden toen ook al staken, maar de rechter zette daar toen een streep door. Volgens de rechtbank zou een staking leiden tot veiligheidsrisico's. De geplande staking was in de vakantieperiode en dicht op de NAVO-top in Den Haag.

FNV-bestuurder John van Dorland verwacht niet dat KLM opnieuw naar de rechter stapt. De vakbonden hebben een veiligheidsoverleg gehad met Schiphol en KLM. "Ze hebben tijd genoeg om voorbereidingen te treffen. De medewerkers blijven bij Schiphol, dus bij calamiteiten kunnen ze terug naar werk", vertelt Van Dorland.

Langer wachten

Of reizigers er veel last van gaan krijgen, is nog niet duidelijk. "Vluchten gaan aankomen en mensen moeten misschien wat langer wachten. Het zal effect hebben, maar hoe groot het effect is, moeten we afwachten", zegt Van Dorland. KLM laat in een reactie weten dat ze bezig zijn de gevolgen van de staking in kaart te brengen.

De bonden eisen koopkrachtbehoud, een zwaarwerkregeling voor alle zware beroepen en meer vaste banen. KLM zegt teleurgesteld te zijn vanwege de aangekondigde staking. "Er ligt een goed onderhandelingsresultaat op tafel. FNV en CNV zijn uitgenodigd om zich daarbij aan te sluiten", laat een woordvoerder weten.

PostNL wil af van de wettelijke verplichtingen om de post te bezorgen. Daarmee reageert het bedrijf op een uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb). Dat oordeelde vanochtend dat de overheid PostNL geen subsidievoorschot van 30 miljoen euro hoeft te betalen.

PostNL had het kabinet daarom gevraagd, omdat het bedrijf verlies lijdt op de brievenbezorging. De kosten stijgen structureel en de hoeveelheid post is met 70 procent gedaald sinds 2009. De postbezorging is daarom niet meer rendabel, zegt PostNL, maar omdat het een wettelijke taak is, kan het bedrijf er niet zomaar mee stoppen.

Het kabinet weigerde financiële steun te geven, waarop PostNL naar de rechter stapte. Volgens de voorzieningenrechter is niet gebleken "dat de financiële situatie van PostNL zo nijpend is", dat het kabinet moet overgaan tot financiële steun. Er kan volgens de rechter ook worden gekozen voor andere maatregelen, zoals versobering van de postvoorziening.

'Onhoudbare situatie'

Volgens PostNL is er nu een "onhoudbare situatie" ontstaan, omdat het verplicht is om vijf dagen per week de post op te halen uit ruim 10.000 brievenbussen en daarvan 95 procent binnen een werkdag te bezorgen. Het bedrijf heeft demissionair minister Karremans van Economische Zaken verzocht om binnen twee maanden te reageren.

PostNL vraagt in totaal om 68 miljoen euro aan overheidssteun. In deze uitspraak ging het om een voorschot van twee keer 15 miljoen euro, voor dit jaar en volgend jaar.

De rechter begrijpt de zorgen van PostNL wel, maar zegt dat het aan de minister en de wetgever is om passende maatregelen te nemen. Zo heeft minister Karremans versoepeling van de regels aangekondigd, maar volgens PostNL blijft een passende oplossing al jaren uit.

Reactie minister

Minister Karremans is niet van plan om de wettelijke verplichting bij PostNL te laten vallen. "De postdienst is belangrijk voor rouwkaarten bijvoorbeeld. Ik ga Nederlanders niet de dupe laten worden van een machtsstrijd tussen PostNL en mij", zegt hij. "PostNL zou het niet moeten laten hangen op 15 miljoen en ze hebben ook niet kunnen aantonen dat het zo nijpend is."

Volgens de minister zijn er andere oplossingen mogelijk: "Ik heb altijd gezegd dat het kabinet maatregelen kan nemen om de deadlines te verruimen. Ik heb al aangekondigd dat te willen doen en op die koers zit ik nog steeds."

Karremans besloot eerder al dat PostNL per 1 juli 2026 brievenbuspost niet langer binnen 24 uur hoeft te bezorgen, maar binnen 48 uur. PostNL zei toen al dat de verruiming van de bezorgtijd niet genoeg is om het bedrijf uit de financiële problemen te helpen.

De prijs voor een huurwoning is in juli dit jaar gestegen met gemiddeld 4,9 procent, meldt het CBS op basis van nieuwe cijfers. De stijging is lager dan een jaar geleden. Toen stegen de prijzen met 5,4 procent, de grootste gemiddelde huurverhoging in 30 jaar tijd.

Dit jaar vallen de cijfers niet veel lager uit. Met name de huurprijzen van de sociale huurwoningen in het bezit van woningcorporaties zijn hard gestegen. De corporaties hebben ongeveer twee derde van die huurwoningen in handen. Daar gaat het dit jaar om een gemiddelde prijsstijging van 5,1 procent.

Sociale huurwoningen van overige verhuurders stegen iets minder hard, met ongeveer 4,7 procent.

Vrije sector

In de vrije huursector stegen de huren minder hard dan in de sociale huursector. Daar gaat het om een stijging van 4,4 procent. Ook dat is lager dan vorig jaar, toen de vrije sectorhuur nog met 5 procent steeg.

Of een huurwoning wordt aangemerkt als sociale huurwoning of vrije sectorwoning hangt onder andere af van de prijs van de woning. Bij de start van een huurcontract moet worden bekeken hoeveel punten de woning waard is. Op basis daarvan wordt een huurprijs vastgesteld.

Komt de prijs boven de 1185 euro uit dan wordt de woning aangemerkt als vrije sector-woning. Woningen onder de 900 euro worden aangemerkt als sociale huurwoning. Als de waarde daartussen valt, wordt het huis aangemerkt als middenhuurwoning.

Huurbevriezing

Dit jaar was er sprake van dat er een huurbevriezing zou komen. De toenmalige coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB sprak af dat de huren van sociale huurwoningen in juli dit jaar en volgend jaar niet omhoog zouden gaan.

Dat leverde verzet op van de woningcorporaties. Door misgelopen huurinkomsten, zouden zij minder woningen kunnen bouwen, was hun verweer. De corporaties stapten naar de rechter om de huurbevriezing aan te vechten.

Na de val van het kabinet trok demissionair minister Keijzer de huurbevriezing in en konden de huren in de sociale sector worden verhoogd.

In Duitsland wordt vandaag de krachtigste supercomputer van Europa gepresenteerd: Jupiter. De computer kan vele honderden biljarden (vijftien nullen) berekeningen per seconde uitvoeren. Dat is vergelijkbaar met bijna een miljoen moderne smartphones, volgens het onderzoekscentrum waar Jupiter staat.

Jupiter is de op drie na krachtigste supercomputer ter wereld. In de Verenigde Staten staan drie computers die volgens een internationale standaard in staat zijn om meer dan een 1000 biljard berekeningen per seconde uit te voeren. Jupiter moet die snelheid later ook kunnen halen.

Kunstmatige intelligentie en onderzoek

Het Belgische bedrijf Textgain heeft de afgelopen maanden al gebruikgemaakt van Jupiter, vertelt directeur Guy De Pauw aan de NOS. "Om te testen of alles werkt, mogen we proefdraaien met 300.000 uur rekenkracht." Omdat Jupiter bestaat uit meerdere computers die tegelijk werken, heeft de supercomputer daar niet ook echt zoveel uur voor nodig. Grote berekeningen zijn daardoor veel sneller klaar. "We hebben nu ongeveer de helft gebruikt", zegt De Pauw.

Textgain ontwikkelt computerprogramma's om in alle officiële Europese talen scheldwoorden, dreigementen en andere haatdragende berichten op het internet te herkennen. "Een AI-programma kan dat niet vanzelf: dat moet je hem leren aan de hand van voorbeelden en instructies." Dat proces heet het trainen van AI.

"De basis maken we op Lumi, een supercomputer in Finland. De uren rekenkracht die we voor Jupiter hebben gekregen, gebruiken we om ons AI-programma bij te trainen. Daarmee maken we kleinere variaties. Bijvoorbeeld gericht op één specifieke taak, zoals het herkennen van doodsbedreigingen."

Rekenkracht van supercomputers

Supercomputers zijn niet zomaar een-op-een met elkaar te vergelijken, omdat de snelheid afhangt van het soort berekening. Een klimaatberekening is bijvoorbeeld anders dan het ontwikkelen van een AI-toepassing.

De internationale organisatie TOP500 ontwikkelde een standaard om toch een indruk te krijgen van de krachtigste computers ter wereld. Dat wordt uitgedrukt in hoeveel biljard berekeningen per seconde (petaFLOPS) de computer kan uitvoeren.

Dit soort supercomputers is vooral interessant voor wetenschappelijke berekeningen en de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie, zegt Jannis Teunissen, onderzoeker bij het Centrum Wiskunde & Informatica (CWI) in Amsterdam.

"Veel onderzoekers in Nederland hebben baat bij meer rekenkracht", zegt Teunissen. "Met meer rekenkracht kun je bijvoorbeeld een grotere simulatie uitvoeren of meer details meenemen in je berekening, bijvoorbeeld als je het weer op lokaal niveau goed wil voorspellen."

"Meestal is het niet zo dat je met meer rekenkracht 'opeens' een nieuw probleem kunt oplossen. Maar een stap groter of nauwkeuriger kan wel maken dat de uitkomst nuttig is. Stel dat je wil berekenen hoe de luchtstroom langs een Formule 1-auto beweegt. Met meer details wordt zo'n simulatie nauwkeuriger en betrouwbaarder, wat kan helpen om de auto zo te ontwerpen dat hij sneller gaat."

'Laten zien dat we dit in Europa kunnen'

Voor Textgain is er naast de rekenkracht nog een voordeel. "Het onderzoekscentrum van Jupiter kent de computer van binnen en buiten. Zij kunnen dus ook meekijken naar onze code en de instellingen, waardoor we uiteindelijk minder uren rekenkracht nodig hebben. Ons AI-programma is daardoor uiteindelijk sneller 'klaar'. Al zal het nooit helemaal af zijn, we zullen het moeten blijven bijtrainen."

Waarom maakt Textgain geen gebruik van supercomputers in de VS, die nog krachtiger zijn? "Dat is ook een beetje principe", zegt De Pauw. "Ik vind het belangrijk dat we ook in Europa plekken hebben om dit soort AI-programma's te ontwikkelen. Dat we laten zien dat we dit ook in Europa kunnen bouwen en niet afhankelijk zijn van de Amerikanen."

Nederland heeft ook een supercomputer: Snellius. Die is alleen bedoeld voor niet-commercieel gebruik, zoals onderzoek. Snellius heeft volgens de laatste TOP500-meting een kracht van bijna 25 petaFLOPS, maar kan in theorie bijna 38 petaFLOPs halen.

Dit jaar ging NOS op 3 daar op bezoek, zie deze video:

Het aantal vrouwen in bestuursposities van beursgenoteerde bedrijven is dit jaar opnieuw toegenomen. Er werden 37 vrouwelijke bestuurders en commissarissen benoemd. Dat is 38 procent van het totaal aantal nieuwbenoemde bestuurders en commissarissen. Vorig jaar was dat nog 33 procent, blijkt uit de jaarlijkse Female Board Index.

De index houdt de percentages vrouwelijke bestuurders en commissarissen van de 82 Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen bij. Hoogleraar Mijntje Lückerath is de samensteller van deze lijst.

Met opnieuw een jaar van groei, ziet ze een trend. "Ik denk dat de groei gestaag doorzet met name bij de vrouwelijke bestuurders. Die hadden vorig jaar een topjaar met het aantal benoemingen, dat zet dit jaar door. En bij de vrouwelijke commissarissen ging het al veel langer goed." Van de 34 nieuwe bestuurders zijn er 9 vrouw, van de 63 nieuwe commissarissen zijn het er 28.

Volgens de hoogleraar heeft dat verschil te maken met het aanbod. Bestuurders geven dagelijks leiding aan een bedrijf en dat betekent dat ze vaak vanuit het bedrijf doorgroeien naar een bestuurdersrol. "De vijver waaruit je kan vissen voor nieuwe bestuurders is daarom ook kleiner", zegt Lückerath. Bij commissarissen die toezicht houden, kan een bedrijf ook iemand van buiten zoeken.

Wettelijk minimum

Sinds 1 januari 2022 geldt er een wettelijk quotum voor de raden van commissarissen bij beursgenoteerde bedrijven. Een derde moet vrouw zijn en een derde man. Van de 82 bedrijven in de lijst voldoen er 70 aan deze norm.

Er zit wel een onduidelijkheid in de wet. "In de wet staat dat zolang je niet voldoet aan die 33 procent vrouwen in de Raad van Commissarissen, de volgende benoeming een vrouw moet zijn. Daar is geen onduidelijkheid over", zegt Lückerath. "De onduidelijkheid zit 'm erin dat als je wel voldoet aan die 33 procent vrouwen in de RvC, mag je dan daarna een man benoemen, zelfs als je dan onder die 33 procent uitkomt?"

De hoogleraar ziet dat sommige bedrijven het zekere voor het onzekere nemen en iemand pas laten aftreden na de aandeelhoudersvergadering, zodat op die vergadering het percentage sowieso nog goed is. "Bedrijven die dat niet doen, nemen een groot risico, want dat kan betekenen dat die benoeming nietig is." Daarom is zij van mening dat er naar een oplossing moet worden gezocht om die onduidelijkheid weg te nemen.

Nu zijn er 17 bedrijven met minimaal een derde vrouwen in zowel de raad van commissarissen als in de raad van bestuur. Met 60 procent, het hoogste aandeel vrouwen in de gecombineerde raden, staat Wolters Kluwer samen met technologiebedrijf Hydratec op de gedeelde eerste plaats. ABN AMRO staat met 53 procent op de derde plaats.

Diversiteitsbeleid Trump

ASML en Philips hebben dit jaar de regels om diversiteit te bevorderen aangepast. Dat hebben ze gedaan vanwege een Amerikaanse wet van president Trump die bedrijven dwingt te stoppen met inclusie en diversiteit. De wet geldt voor bedrijven die opdrachten doen voor de Amerikaanse overheid. In andere landen blijft het ongewijzigd, benadrukken ASML en Philips.

Lückerath ziet het nieuwe beleid van Trump niet terug in de cijfers. "Ik denk dat een heleboel bedrijven zelf gemotiveerd zijn om die percentages omhoog te krijgen."

Toch ziet ze ook dat bedrijven die veel overheidsopdrachten hebben in Amerika wel worden geraakt en "in formele zin" terugkrabbelen met hun diversiteitsbeleid. Volgens haar zal het in de praktijk wel meevallen. "De weg op het gebied van diversiteit is nou eenmaal ingezet, zowel op het gebied van man-vrouwverdeling als bij alle andere vormen van diversiteit."

Een verlovingsring met een diamant die is gemaakt in een fabriek komt steeds vaker voor. De diamanten zijn niet natuurlijk, maar wel echt en steeds goedkoper. Gaat de synthetische diamant de natuurlijke vervangen? Deskundigen zetten er hun vraagtekens bij.

"Een natuurlijke diamant is miljoenen jaren geleden in de aarde gevormd met precies de juiste druk en temperatuur, waardoor het koolstof is omgezet tot diamantkristallen", zegt juwelier Paul Cieremans uit Den Haag. Dat maakt deze glimmende edelsteen zeldzaam en daar betaal je ook voor.

De prijs begint vanaf 5000 of 6000 euro per karaat, weet Cieremans: "Maar voor een kunstmatige diamant betaal je in een winkel vanaf 300 of 400 euro per karaat."

Een veel besproken lab-grown diamant van Zeeman past in dat plaatje, volgens Cieremans. De budget retailer verkoopt een hanger van tussen de 0,10 en 0,12 karaat voor 30 euro. De winkel wil met "de ronde, briljant geslepen diamant en een uitzonderlijke helderheid" de edelsteen toegankelijker maken voor een breed publiek, vermeldt de website.

Twintig procent marktaandeel

Zo'n tien tot vijftien jaar geleden zag je nog nauwelijks synthetische diamanten. Inmiddels hebben de technieken om kunstmatige edelstenen te produceren een enorme vlucht genomen, ziet Hanco Zwaan, edelstenendeskundige van Laboratorium Naturalis. "Hierdoor zakken de prijzen en wordt het product almaar populairder."

Inmiddels komt zo'n 20 procent van alle verkochte diamanten uit een fabriek, vermeldt de Federatie Goud en Zilver, de branchevereniging voor ondernemers in onder andere edelstenen.

Het verschil met een natuurlijke diamant kun je met het blote oog haast niet zien. Daar wordt steeds vaker misbruik van gemaakt, signaleert Cieremans: "Mensen proberen synthetische diamanten te verkopen als zijnde echte. Een natuurlijke diamant krijgt vaak een certificaat. Dat nummer wordt heel klein in de steen gelaserd, maar dat gebeurt ook steeds vaker bij synthetische."

Cieremans kan diamanten testen op echtheid, maar als hij het niet met zekerheid kan zeggen, stuurt hij de stenen naar een lab.

Kost veel energie

In zo'n lab controleert Zwaan diamanten op echtheid. "Synthetische diamanten hebben dezelfde hardheid en chemische eigenschappen als natuurlijke diamanten", zegt Zwaan. De stenen zijn binnen enkele weken cosmetisch 'gegroeid', onder hoge druk en hoge temperatuur in gigantische fabriekshallen, meestal in India of China. "Dat kost sloten met energie", zegt Zwaan.

Het is daarom niet vanzelfsprekend dat synthetische diamanten duurzamer of ethisch verantwoord zijn, beweert Zwaan. "Veel juwelenhuizen beweren dat lab-grown duurzamer en eerlijker is, maar het is afhankelijk van waar de stenen vandaan komen. Het kan wel waar zijn, maar dan wil ik een onderbouwing zien. Anders vraag ik me af: in hoeverre is er sprake van greenwashing?"

Bovendien moeten diamantmijnen zich steeds vaker aan allerlei strenge voorschriften houden om het delven netjes te doen, meent Zwaan. "Die mijnen zorgen bovendien voor een enorme werkgelegenheid in landen waar dat hard nodig is."

Chemische reacties

De steen die bij Zeeman te koop is, is gemaakt volgens de CVD-methode (Chemical Vapor Deposition). Hierbij wordt gebruik gemaakt van een gas waarbij allerlei chemische reacties plaatsvinden. Een andere veelgebruikte methode kost volgens Zeeman meer energie.

Juwelier Cieremans blijft alleen natuurlijke diamanten verkopen. Hij gaat ervanuit dat de synthetische diamant de natuurlijke ook niet gaat vervangen, maar dat beide stenen naast elkaar zullen blijven bestaan. "Maar dat hoop ik natuurlijk ook heel erg."

Een straatje erbij werd geopperd als een van de oplossingen voor de woningnood. ABN AMRO ziet een variant erop: een laagje erbij. Optoppen, zoals dat heet, heeft volgens onderzoek van de bank veel potentie en die wordt bij lange na nog niet volledig benut.

Uit eerder onderzoek van Stec Groep bleek dat er door optoppen tot 2030 zeker 100.000 extra woningen bijgebouwd kunnen worden. 67.000 daarvan kunnen op complexen van woningcorporaties worden gebouwd.

Optoppen houdt in dat er een extra laag op een appartementencomplex wordt gezet. De nieuwe woningen worden vaak van tevoren al gebouwd in de fabriek en dan op het dak van het complex gehesen.

Volgens ABN AMRO kan dat vooral in de steden een oplossing zijn. "Daar waar een gebouw uit meerdere woonlagen staat, kan het", vertelt vastgoedspecialist Claire van Staaij. "In de Randstad heb je veel naoorlogse wijken waar complexen met platte daken staan, dat maakt het makkelijker om te toppen."

Unaniem besluit

Na de oorlog zijn veel van dezelfde types appartementencomplexen gebouwd, vertelt Bram Hertzberger van Creative City Solutions. "In die periode hadden ze minder inzicht in hoe zwaar zo'n constructie was. Ze hebben toen met flinke overcapaciteit gebouwd. De constructie werd extra stevig gemaakt en voor het optoppen kunnen we daar nu profijt van hebben."

Volgens Van Staaij wordt optoppen pas echt interessant als er 25 extra woningen kunnen worden gebouwd. "Door het concept door te ontwikkelen kun je het in de toekomst ook met minder extra woningen interessant maken", zegt ze. Zo kunnen projecten en woningen worden gestandaardiseerd, waardoor optoppen voor ontwikkelaars makkelijker wordt.

Om zo'n verbouwing te realiseren moeten ze wel de eigenaar overtuigen, vaak een woningcorporatie of een vereniging van eigenaren (vve). Een vve overtuigen kan best ingewikkeld zijn, want niemand staat te springen om zijn of haar woning te veranderen in een bouwplaats.

Daar komt nog bij dat zo'n ingrijpende verbouwing vaak door alle bewoners moet worden goedgekeurd.

"Ik heb van nog geen enkele vve gehoord: laten we vanuit maatschappelijk belang een extra verdieping erop zetten", vertelt Hesly Bentvelsen van De OpToppers, een projectontwikkelaar gespecialiseerd in het bouwen op daken. Daarom zetten ze in op verduurzaming, want dat kan voor vve's behoorlijk duur zijn.

Om de kosten te drukken kunnen vve's de winst uit het bouwen van extra appartementen gebruiken om het hele complex te verduurzamen. Ook zonder die financiële prikkel wordt optoppen en verduurzamen gecombineerd, zodat een complex niet twee keer in de steigers moet staan.

Parkeernorm

Er zijn ook andere hobbels. Zo staan gemeenten niet altijd te springen. Met name de parkeernorm in de buurt kan een obstakel zijn bij het krijgen van groen licht voor het plaatsen van nieuwe appartementen.

Als de gemeente vasthoudt aan de parkeernorm, moet de ontwikkelaar soms tot extra parkeerplaatsen zien te komen, maar bij bestaande gebouwen is dat vaak moeilijk. "Als je er 44 woningen bovenop zet, moet je gemiddeld 66 extra parkeerplaatsen realiseren", vertelt Van Staaij van ABN AMRO.

Ingrijpend project

Ondanks die hobbels zien ontwikkelaars veel potentie in het optoppen. "Je haalt echt je voordeel uit deze manier van bouwen", vertelt Hertzberger. Doordat de woningen van tevoren zijn gemaakt, duurt het bouwen op locatie vaak maar enkele maanden. "Het ingewikkeldst zijn vaak de aanpassingen aan het gebouw, zoals het doortrekken van een trappengang of ventilatie", aldus Bentvelsen.

Steven Wayenberg van Vereniging Eigen Huis noemt optoppen "een interessante kans". "Combineer je optoppen met verduurzaming, dan sla je twee vliegen in één klap: het gebouw is opgeknapt en toekomstbestendiger."

Tegelijkertijd gaat het om een ingrijpend project, aldus Wayenberg. "Dit regel je niet even met een paar vrijwilligers, daar zijn professionele partijen voor nodig. Ook het financiële risico mag niet eenzijdig bij de bewoners terechtkomen, want dan haakt iedereen snel af."

Voormalig software-ondernemer Pieter Vos is aangehouden door de fiscale opsporingsdienst FIOD op verdenking van valsheid in geschrifte. Dat meldt NRC.

Vos wordt ervan verdacht dat hij drie jaar geleden bij de verkoop van aandelen in zijn bedrijf Rodeo Software valse informatie heeft verschaft. Hij zou een veel rooskleuriger beeld van de financiën en het klantenbestand hebben geschetst. Ondertussen spendeerde hij geld van investeerders aan grote personeelsfeesten, verschillende luxe auto's en een huis aan het Museumplein in Amsterdam.

Volgens het Openbaar Ministerie werd het onderzoek naar Vos gestart naar aanleiding van "een aangifte, een onderzoek op basis van openbare bronnen en het faillissementsverslag van de curator".

De rechter veroordeelde hem eerder dit jaar al vanwege onder meer het vervalsen van bankafschriften en het verzinnen van klantcontracten.

Google-contract

Het in 2016 opgerichte Rodeo Software werd lang gezien als een van de succesvolste start-ups van Nederland. Volgens de voormalige topman had zijn bedrijf, dat software voor projectmanagement ontwikkelde, op het hoogtepunt een jaaromzet van 56 miljoen euro. Dat zou mede te danken zijn aan een belangrijke klant: de Amerikaanse techreus Google.

Het contract met Google bestond helemaal niet, bleek eind vorig jaar na onderzoek van NRC. Ook had het bedrijf veel minder klanten dan Vos beweerde en was de omzet geen 56 miljoen euro, maar slechts 250.000 euro.

Voor externen was lange tijd niet te controleren hoe het bedrijf er werkelijk voor stond, omdat Vos als enige toegang had tot de bankrekeningen van Rodeo. Toen de voorzitter van de raad van commissarissen vorig jaar het bedrog uiteindelijk ontdekte, werd het bedrijf failliet verklaard.

Rechtszaken

Het Amerikaanse investeringsfonds PSG Equity investeerde in 2022 op basis van Vos' verzonnen cijfers 63 miljoen euro in het techbedrijf. Na het faillissement van Rodeo deed PSG aangifte tegen Vos wegens misleiding bij de aandelenverkoop. In juni veroordeelde de rechter Vos tot het terugbetalen van de 63 miljoen aan PSG.

In een andere rechtszaak dit jaar werd de voormalige Rodeo-topman veroordeeld tot het terugbetalen van 1 miljoen euro aan een andere ondernemer. Die had aan Vos een privélening voor dat bedrag verstrekt, maar het geld nooit teruggekregen.

Na verhoor door de FIOD is Vos weer vrijgelaten. De FIOD wil de naam van de aangehouden persoon tegenover de NOS niet bevestigen.

Google hoeft zijn internetbrowser Chrome niet af te stoten. Dat heeft een rechter in de Verenigde Staten besloten. Een gedwongen verkoop van de populaire webbrowser was een optie in een rechtszaak over machtsmisbruik met de Google-zoekmachine, maar de rechtbank vindt dit te ver gaan.

De Amerikaanse rechter oordeelde vorig jaar dat Google zijn machtspositie heeft misbruikt. Het bedrijf betaalde miljarden dollars om de standaard zoekmachine te zijn op smartphones. Concurrerende zoekmachines, zoals Bing van Microsoft, kregen zo geen kans.

Om dit recht te zetten wilde de Amerikaanse justitie dat Google zijn internetbrowser Chrome zou verkopen. Maar de rechter vindt nu dat de openbaar aanklager met dat verzoek "te ver" is gegaan.

Google heeft Chrome namelijk niet gebruikt om zijn macht te misbruiken, merkt de rechter op. Bovendien is onzeker hoe de verkoop zou uitwerken. "De rechtbank is gevraagd om in een glazen bol te kijken en in de toekomst te kijken", aldus de rechter, en de verkoop zou "ongelofelijk rommelig" kunnen uitpakken.

Gegevens aan concurrenten geven

De rechter vindt dat Google bepaalde gegevens over zijn zoekresultaten, en hoe mensen daarop reageren, moet delen met concurrenten. Vooral kleinere zoekmachines kunnen met de gegevens beter worden, concludeert de rechter.

Met deze informatie zouden deze zoekmachines ook beter kunnen concurreren met Google. Volgens de rechter is dat een passende maatregel, omdat Google door zijn misbruik heeft kunnen groeien en kon profiteren van de zoekgegevens.

Daarnaast zegt de rechter dat Google makers van Android-smartphones niet langer mag verplichten om de Google-zoekmachine op hun telefoons te zetten als zij ook appwinkel Play Store willen installeren, om apps te downloaden.

Dit was namelijk één van de manieren waarop Google zijn machtspositie had misbruikt. De appwinkel is cruciaal voor smartphones, omdat mensen daarmee eenvoudig apps kunnen vinden en downloaden. Telefoonmakers hadden door de verplichting geen andere keuze dan de Google-zoekmachine te installeren.

Zaak mogelijk naar Hooggerechtshof

Hoewel de dreiging Chrome kwijt te raken van tafel is, is Google niet blij met andere maatregelen die de rechter passend vindt.

"We maken ons zorgen over de impact van deze vereisten op onze gebruikers en hun privacy", schrijft het bedrijf in een verklaring. Google en de Amerikaanse justitie zeggen het oordeel nog nader te bestuderen. Ondertussen kijkt ook justitie naar vervolgstappen.

Mogelijk wordt de zaak tot op het hoogste niveau uitgevochten: het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten. Als de zaak in beroep gaat, duurt het waarschijnlijk nog jaren tot een definitieve beslissing.

Het toerisme in Nederland is zo goed als terug op het niveau van voor de coronapandemie. Het aandeel van toerisme in de Nederlandse economie keerde vorig jaar terug naar 4 procent.

Daarbij gaven toeristen vorig jaar een record uit aan een vakantie in Nederland, zo blijkt uit nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Vorig jaar gaven Nederlandse en buitenlandse toeristen in Nederland 111,2 miljard euro uit. Dat is bijna 6 miljard euro meer dan in 2023. Het gaat om het bedrag dat toeristen voor, tijdens en na hun reis of verblijf in Nederland uitgaven. Het CBS heeft de bestedingen gecorrigeerd voor de prijsstijgingen door de inflatie.

Traditioneel gaven Nederlandse toeristen het meest uit. Dat was vorig jaar met ruim 67 miljard euro ongeveer twee derde. Wel nemen de uitgaven van buitenlandse toeristen sneller toe. Deze groep neemt meer dan de helft de toename van bijna 6 miljard euro voor zijn rekening.

Piek

In 2019 kwam het aandeel van toerisme op de Nederlandse economie op een piek van 4,3 procent. Door de lockdowns tijdens de uitbraak van het coronavirus kelderde dat in 2020 naar iets meer dan 2 procent. Vorig jaar tikte het aandeel van toerisme op de economie de grens van 4 procent weer aan.

Dat komt mede omdat de toegevoegde waarde, de kosten versus de opbrengsten, sterker toeneemt dan de totale economie. Vooral de horeca, luchtvaart, reisbureaus en reisbemiddeling profiteren van de toeristen. Vorig jaar hadden 458.000 mensen in Nederland een baan in de toerismesector.

Steeds meer Nederlanders gaan op vakantie in eigen land, becijferde de ANWB eerder dit jaar. Dat wordt wel steeds duurder: