"Hé Danny, we hebben je per ongeluk uitgenodigd voor de zomerborrel. Dit is volgens de regels niet toegestaan. Vat het niet persoonlijk op, want jouw persoonlijkheid en gezelschap hadden we er graag bij gehad :)"

Bij het bedrijf waar Danny de Rooij al meerdere opdrachten als freelance dataconsultant uitvoerde, is hij plots niet meer welkom bij de zomerborrel. "Wat is dit nou?" dacht hij.

Zo'n borrel, maar ook het teamuitje, een kerstpakket, een werkmail of bedrijfskleding zijn allemaal zaken waardoor iemand onderdeel kan zijn van een bedrijf of organisatie. Het zijn ook werkomstandigheden waar de Belastingdienst naar kijkt bij de handhaving van de wet op schijnzelfstandigen, oftewel zzp'ers die zich gedragen als werknemers en dus eigenlijk in loondienst moeten.

Alle werkomstandigheden relevant

Om schijnzelfstandigheid zo veel mogelijk uit te sluiten, vragen opdrachtgevers zich in toenemende mate af of bovengenoemde zaken nog wel kunnen. Ook juristen merken dat deze vraagstukken de laatste maanden flink leven. "We zien in de praktijk dat veel bedrijven het nog niet op de rit hebben", vertelt advocaat Joost van Ladesteijn. "Echt alle werkomstandigheden zijn namelijk relevant voor de beoordeling."

Deze omstandigheden vallen onder het zogeheten 'inbeddingscriterium'. Dat is een van de negen criteria die zijn voortgekomen uit het Deliveroo-arrest, een zaak die belangrijke jurisprudentie opleverde over waar zzp'ers aan moeten voldoen om geen schijnzelfstandige te zijn.

Veel onduidelijkheid

Sinds januari handhaaft de Belastingdienst actiever op schijnzelfstandigheid, maar velen vinden de regels daarover onduidelijk. De NOS sprak met juristen over wat nou wel en wat niet mag op het gebied van 'inbedding'. Op zichzelf is het gaan naar een borrel of het hebben van een bedrijfsmail niet genoeg om een freelancer als schijnzelfstandige te bestempelen. Dit is namelijk maar een relatief klein onderdeel van de negen criteria, leggen de juristen uit.

Het sleutelwoord bij de beoordeling van de arbeidsrelatie is gezag: er mag geen sprake zijn van een gezagsverhouding tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. "Een opdrachtgever mag een bepaald doel of resultaat van je verlangen, maar geen controle uitoefenen over hoe je daar komt", legt arbeidsjurist Bastiaan van Rossum uit.

De Belastingdienst onderschrijft dat het bij de beoordeling om het totaalplaatje gaat. "Alle omstandigheden zijn van belang. De 'inbedding' is dus niet doorslaggevend. De totale afweging bepaalt pas of er sprake is van een arbeidsovereenkomst of niet."

Stel dat je als opdrachtgever zzp'ers hebt die niet aan alle criteria voldoen, dan zou het gaan naar een borrel of het hebben van een bedrijfsmail wel net de druppel kunnen zijn die de emmer doet overlopen, aldus de juristen. "Als je alles waterdicht wil houden, moet je deze dingen vermijden", zegt Van Rossum. Maar door hier te rigide mee om te gaan, kan je zzp'ers ook afschrikken, vervolgt hij. "Ik vind wel dat opdrachtgevers een beetje doorslaan door te zeggen dat een zzp'er niet naar een borrel mag komen. Dat kan prima, zolang deelname vrijwillig is. Het gaat om het totaalplaatje."

Verschil met werknemer

Het is een beetje laaghangend fruit, zegt ook arbeidsrechtadvocaat Hendarin Mouselli. "Dit zijn gemakkelijke punten om aan te tonen dat er een verschil is, maar je moet niet denken dat je er als opdrachtgever bent door iemand niet op een borrel uit te nodigen. Het kan zeker bijdragen aan de arbeidsbeoordeling, maar je moet je er niet op blind staren."

Van Rossum heeft wel enkele ideeën over hoe je binnen het inbeddingscriterium duidelijk kan maken dat een zzp'er geen werknemer is. Dat zou bijvoorbeeld kunnen door in de handtekening van de bedrijfsmail te zetten dat diegene freelancer is, de zzp'er het eigen logo op zijn kleding te laten dragen of die zelf te laten betalen bij een borrel of uitje.

Freelancer De Rooij nam het zijn opdrachtgever niet kwalijk dat hij niet meer welkom was op de borrel. "Ik denk dat het een overdreven reactie is, maar zij hebben gewoon te dealen met bepaalde regelgeving. Ik vond het wel jammer, want je werkt toch veel met elkaar samen, dus op sociaal vlak is het fijn om daarbij te kunnen zijn." Hij kon er ook wel om lachen: "Levensgevaarlijk om met mij een bitterbal te eten."

Je Facebook- of Instagram-account wordt geblokkeerd, zonder uitleg waarom. Of je wil de klantenservice van een webwinkel bellen, maar kunt alleen maar chatten met een robot. Het zijn in de communicatie met online bedrijven niet alleen veel voorkomende irritaties, maar het mag ook niet van de wet.

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) liet onderzoek doen naar de problemen die mensen ervaren met online diensten. De organisatie houdt toezicht op een nieuwe Europese wet die regelt dat deze diensten betrouwbaar zijn: de Digital Services Act, in het Nederlands vertaald als digitaledienstenwet.

Het vaakst geven mensen aan dat het niet lukt om in contact te komen met een bedrijf. Bijvoorbeeld omdat mensen alleen 'in gesprek' kunnen met een chatrobot of een computerstem als telefonist. Volgens de wet moeten bedrijven altijd de optie aanbieden om met een mens in contact te komen.

Account geblokkeerd, reclame niet duidelijk

Mensen geven in het onderzoek ook aan dat hun account zonder duidelijke reden wordt geblokkeerd. Of dat van reclame in de Google-zoekmachine of tussen de berichten op Facebook, Instagram en LinkedIn niet duidelijk is dat het om een advertentie gaat. Een woordvoerder van de ACM bevestigt dat: "We zien in de praktijk dat dit niet altijd het geval is."

De Europese wet geldt voor allerlei grote en kleine internetbedrijven. Dan gaat het niet alleen om sociale media zoals Facebook, Instagram, TikTok en Snapchat. Maar bijvoorbeeld ook om diensten om je bestanden online op te slaan als Google Drive, Microsoft OneDrive en Apple iCloud.

Oproep

Heb jij contact gezocht met een bedrijf, maar kon dat alleen via een chatrobot of een telefoonrobot? Of werd je account bij een online dienst zonder uitleg geblokkeerd? En wil je daarover vertellen? Stuur een bericht naar oproep@nos.nl om je ervaring te delen.

De grootste online diensten staan onder Europees toezicht uit Brussel. Het gaat onder meer om die van grote Amerikaanse techbedrijven als Apple, Google en Microsoft en de Chinese webshops AliExpress, Shein en Temu.

De Autoriteit Consument & Markt houdt toezicht op andere bedrijven, zoals Marktplaats, Thuisbezorgd en webwinkel Bol. De regels gelden soms ook voor kleinere online winkels, bijvoorbeeld als mensen een recensie kunnen achterlaten.

Toezichthouder verzamelt meldingen

De ACM zegt dat mensen die een probleem ervaren met de communicatie van een online dienst, eerst moeten proberen om het samen met het bedrijf op lossen. "Dat is heel belangrijk", zegt Edwin van Houten, directeur consumenten bij de toezichthouder. "Zij zijn zelf verantwoordelijk voor een zorgvuldige klachtenafhandeling."

"Als dat niet lukt, of niet naar tevredenheid, meld het dan ook bij de Autoriteit Consument & Markt. Op basis van alle signalen die wij binnenkrijgen, kunnen wij bepalen wat de platforms zijn waar wij mee aan de slag moeten."

De ACM ontving vorig jaar ruim 250 klachten die gingen over de Digital Services Act. Een deel daarvan stuurde de organisatie door naar toezichthouders in het buitenland. Dat gebeurde wanneer het (Europese) hoofdkantoor van de betreffende online dienst niet in Nederland zit.

Honderd klachten gingen over online diensten in Nederland waar de ACM wél toezicht op houdt. Hoewel de klachten vorig jaar binnenkwamen, kan de toezichthouder pas sinds afgelopen februari handhaven. Voor die tijd was de ACM nog niet officieel benoemd als toezichthouder.

De ACM wil niet zeggen of er op dit moment onderzoeken lopen over mogelijke overtredingen van de wet.

De Amerikaanse president Trump heeft bestuurder Lisa Cook van het stelsel van centrale banken ontslagen. Volgens hem is die stap geoorloofd omdat zij documenten zou hebben vervalst om een gunstige hypotheek te krijgen. Cook spreekt de beschuldigingen tegen.

Cook is de eerste zwarte vrouw in het bestuur van de Federal Reserve. Vorige week dreigde Trump al met haar ontslag, als ze niet uit eigen beweging zou opstappen. Daarop zei ze dat ze zich niet liet wegpesten. Het ministerie van Justitie is een onderzoek begonnen naar de beschuldigingen tegen Cook.

Volgens de president staat hij in zijn recht bij het ontslaan van Fed-bestuurders, maar dat kan volgens de wet alleen als er een gegronde reden voor is. Daarbij kan het bijvoorbeeld gaan om een veroordeling voor een misdrijf, schrijft The New York Times.

Rechtszaak

Cook is nog nergens voor aangeklaagd, laat staan veroordeeld. Het ontslag zal dan ook naar alle waarschijnlijkheid leiden tot een rechtszaak, schrijft persbureau AP. Cook zou gedurende de zaak op haar plek kunnen blijven zitten. Haar termijn loopt tot 2038.

Trump verkeert al maanden op voet van oorlog met de Fed, met name met voorzitter Jerome Powell. De president eist dat hij de rente flink verlaagt, maar daarvan wilde Powell lange tijd niets weten.

Vrijdag liet hij doorschemeren inmiddels open te staan voor een kleine renteverlaging. Amerikaanse media zien in het ontslag van Cook een poging van Trump om de macht te grijpen bij een financieel instituut waarvan de onafhankelijkheid wereldwijd als cruciaal wordt gezien.

De vier grootste Amerikaanse vermogensbeheerders BlackRock, Vanguard, State Street en Fidelity hebben ruim 10 procent van de Nederlandse beursgenoteerde bedrijven in beheer. Dat blijkt uit onderzoek van SOMO, een stichting die multinationals onder de loep neemt. Het onderzoek is gepubliceerd in economenblad ESB. Het Amerikaanse aandeel kan van invloed zijn op duurzaamheidsdoelen van Nederlandse bedrijven nu in de VS op klimaatgebied een andere wind waait, zegt SOMO.

Meer dan twee jaar geleden concludeerde de NOS al dat Nederlandse beursgenoteerde bedrijven in steeds grotere mate in handen van Amerikaanse vermogensbeheerders kwamen. SOMO concludeert op basis van data dat in 2005 de herkomst van vermogensbeheerders voor het grootste deel nog Nederlands was. Inmiddels is dat nog maar 0,9 procent, tegen bijvoorbeeld bijna 12 procent Amerikaans.

In de VS ligt de focus van beleggers veel sterker op het halen van een maximaal rendement. Maatschappelijke opvattingen mogen het rendement niet in de weg staan, is daar het idee, en het bestaan van klimaatverandering staat er ter discussie. In Europa werkt het voor bedrijven andersom: klimaatwetgeving dwingt bedrijven om duurzame keuzes te maken.

Wat doen vermogensbeheerders?

Vermogensbeheerders investeren geld van anderen, zoals particulieren, pensioenfondsen of verzekeraars, en krijgen daar een vergoeding voor.

Aandeelhouders stemmen over resoluties die van invloed zijn op de koers van een bedrijf. Daar zitten ook milieu- en duurzaamheidsresoluties tussen. Vermogensbeheerders kunnen in opdracht van hun klanten stemmen.

Sinds het aantreden van president Trump gaat het klimaatbeleid in de VS in rap tempo door de shredder. Veel Amerikaanse bedrijven gaan daarin mee of worden daartoe gedwongen. Waar BlackRock-baas Larry Fink in 2020 een inmiddels bekende brief publiceerde waarin hij de urgentie van klimaatverandering benadrukte en de energietransitie omarmde, is hij inmiddels gedraaid.

Een duidelijk voorbeeld is de klimaatbeleggersclub waaraan BlackRock verbonden was. Leden van die club hebben zich gecommitteerd aan internationale afspraken om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Begin dit jaar stapte BlackRock eruit. Daarop besloot de Amerikaanse staat Texas om de vermogensbeheerder van een zwarte lijst te halen met bedrijven die volgens de staat waren doorgeschoten in maatschappelijke en milieudoelstellingen.

De invloed van Amerikaanse vermogensbeheerders op Nederlandse bedrijven is waarschijnlijk niet heel groot, denkt Martijn Rozemuller, CEO Europa bij vermogensbeheerder Van Eck. Hij merkt wel dat een aantal grote bedrijven minder hoog van de toren blaast over hoe begaan ze zijn met het milieu of mensenrechten.

"Wat betreft invloed gaat het er vooral om wat voor vermogensbeheerders het zijn", legt Rozemuller uit. "Beleggen ze actief of passief? Actieve beleggers kunnen met hun voeten stemmen, dus weglopen als ze het ergens niet mee eens zijn. Passieve beleggers beleggen passief, dus volgend, en zitten vaak overal in, ook bij concurrenten." BlackRock beheert zo'n 355 miljard euro van Nederlandse klanten, met name via pensioenfondsen.

'Doorgeef-stemmen'

Veel beleggers die via een vermogensbeheerder beleggen, maken geen gebruik van het stemrecht dat je als aandeelhouder hebt, al zijn er wel steeds meer vermogensbeheerders die klanten de optie geven via hen te stemmen, oftewel 'doorgeef-stemmen'.

Uit cijfers van BlackRock zelf blijkt dat dit niet bij elke soort belegging kan en dat er bij slechts 10 procent van hun vermogen sprake van is. Voor de overige 90 procent stemt BlackRock volgens de eigen interne richtlijnen.

Joeri de Wilde, econoom bij Triodos Bank, maakt zich daarom wel zorgen over deze ontwikkeling: "Zodra een klant geen gebruik maakt van 'doorgeef-stemmen', geldt de richtlijn van BlackRock. Die waren al niet progressief als het gaat om duurzaamheid en zijn dat nu nog minder. Je ziet de toegenomen invloed van Trump op het bedrijfsleven: er is een gure wind tegen duurzaamheid gaan waaien." BlackRock zelf zegt dat klimaat tot de top 5 prioriteiten behoort waarover het met bedrijven waarin het investeert spreekt.

BlackRock: bedrijven zelf verantwoordelijk

Uit onderzoek van ShareAction in de VS blijkt dat vorig jaar grote vermogensbeheerders, waaronder de vier genoemd in dit artikel, bij slechts 1,4 procent van de maatschappelijke en milieuresoluties voor stemden. Volgens de onderzoekers was dat het laagste cijfer sinds ze begonnen met meten. SOMO concludeert dat de Nederlandse en Amerikaanse richtlijnen van BlackRock niet veel van elkaar verschillen.

"En het gaat verder dan dat", zegt Boris Schellekens van SOMO. "Als je grootste aandeelhouder duurzaamheid niet hoog in het vaandel heeft, en BlackRock is bij 14 van de 25 Nederlandse beursgenoteerde bedrijven de grootste, ga je ook geen duurzame voorstellen schrijven of in stemming brengen."

BlackRock zegt in een reactie dat het als minderheidsaandeelhouder niet de strategie van een bedrijf kan bepalen. "Dat blijft de verantwoordelijkheid van het management van het bedrijf zelf", zegt een woordvoerder. "Voor klanten die zelf hun stemrecht willen uitoefenen hebben we een speciaal programma. Daarnaast hebben wij een speciaal programma voor fondsen die expliciet klimaatgerelateerde doelen hebben."

Door de overname van JDE Peet's door het Amerikaanse bedrijf Keurig Dr Pepper zijn er voortaan twee koffiereuzen op de wereld. Tot nu toe is Nestle, moederbedrijf van het merk Nespresso, het grootste koffiebedrijf ter wereld. Maar als de overname doorgaat, belandt Keurig Dr Pepper op hetzelfde niveau als Nestle. Wat betekent dit voor onze koffie?

In het persbericht over de overname zeggen Keurig Dr Pepper en JDE Peet's dat ze door de overname uiteindelijk zo'n 340 miljoen euro aan kosten besparen. De vraag is dus of deze kostenbesparing uiteindelijk te zien zal zijn in de supermarkt.

"Het is nu echt nog gissen of koffie goedkoper wordt in de supermarkt", zegt Thijs Geijer, sectoreconoom van ING. "De prijs in de winkels is afhankelijk van heel veel verschillende factoren die losstaan van de koffiebedrijven. Denk bijvoorbeeld aan de wereldwijde vraag naar koffie of mislukte oogsten."

Een aantal maanden geleden liep een ruzie tussen JDE Peet's en een aantal Nederlandse supermarkten uit op lege koffieschappen. Wellicht dat de supermarkten nu vrezen dat een groter koffiebedrijf nog meer druk kunnen uitoefenen tijdens een prijsonderhandeling. De meeste supermarkten willen nog niet reageren op de overname.

Voor het Amerikaanse Keurig Dr Pepper is de overname een mooie kans een grotere plek in te nemen op de internationale koffiemarkt. Het bedrijf maakte in eerste instantie vooral koffieapparaten en koffiecups. Door de overname zou het bedrijf in een klap veel grote koffiemerken in handen krijgen, zoals Douwe Egberts en L'Or.

En het gaat het koffiebedrijf niet alleen om deze grote merken, ook de Europese afzetmarkt is aantrekkelijk. Verreweg de meeste koffie wordt in Europa gedronken en Nederland spant wereldwijd zelfs de kroon. "Nederlanders drinken nog altijd de meeste koffie ter wereld. Ondanks de prijsverhogingen hebben we niet minder koffie gekocht", zegt koffiedeskundige Bregje Deben van trainingscentrum de Koffieschool.

Wat merken de koffieboeren?

De twee koffiereuzen Nestle en Keurig zullen nu mogelijk proberen te concurreren op prijs. Misschien goed nieuws voor de koffiedrinker, maar zeer waarschijnlijk slecht nieuws voor de koffieboer, aldus Deben. "Vooral voor de kleinere boer wordt het lastiger een goede prijs overeen te komen met zo'n groot koffiebedrijf."

Sectoreconoom Geijer ziet dan ook dat er veel verandert bij de boeren. "Ook daar vindt schaalvergroting plaats. Het oogsten wordt ook steeds meer geautomatiseerd", zegt Geijer. Vooral in landen als Brazilië en Vietnam wordt nu flink ingezet op de massaproductie van koffie.

Dure koffie in de VS

De overname komt ook op een interessant moment. Na een daling de afgelopen maanden schoot de koffieprijs de afgelopen weken weer flink omhoog. Bovendien kondigde de Amerikaanse president Trump onlangs aan een importheffing in te voeren van 50 procent op producten uit Brazilië, het grootste exportland van koffiebonen. Een kop koffie in de Verenigde Staten zal dan ook nog duurder worden dan in de rest van de wereld.

Het is overigens nog even afwachten of de overname daadwerkelijk doorgaat. Toezichthouders zoals de ACM zullen de komende maanden moeten beoordelen of het bedrijf door de overname niet te groot en dominant wordt waardoor oneerlijke concurrentie zou kunnen ontstaan.

De Amerikaanse drankenfabrikant Keurig Dr Pepper koopt JDE Peet's. Daarmee is een nieuwe koffiereus ontstaan op de internationale koffiemarkt. Dat melden de twee bedrijven in een gezamenlijk persbericht.

JDE Peet's is het moederbedrijf van koffiemerk Douwe Egberts. Keurig Dr Pepper betaalt er 15,7 miljard euro voor.

Het Amerikaanse bedrijf heeft al de koffiemerken Green Mountain en Lavazza. Met de overname van JDE Peet's breidt Keurig Dr Pepper zijn koffierepertoire flink uit. Naast Douwe Egberts heeft JDE Peet's ook merken als L'Or en Senseo.

Frisdranken

Als de overname rond is, wil Keurig Dr Pepper de koffietak van de frisdrankentak afsplitsen. Naast Dr Pepper vallen onder het Amerikaanse bedrijf frisdrankmerken als 7up en Schweppes.

JDE Peets is in Nederland vooral bekend vanwege Douwe Egberts. Het moederbedrijf heeft een notering aan de Amsterdamse Midkap, de beurs voor middelgrote bedrijven. De marktwaarde is bijna 13 miljard euro. De Amerikaanse drankenfabrikant is ruim drie keer zoveel waard.

Koffie is hot

Het afgelopen jaar is de koffieprijs hard gestegen. Dit wordt deels veroorzaakt door eerdere mislukte oogsten in Brazilië. Maar de belangrijkste oorzaak is dat de wereldwijde vraag naar koffie blijft stijgen, onder meer doordat koffie steeds meer in Azië wordt gedronken.

Dit jaar nog had JDE Peets ruzie met de supermarkten over de prijzen in de supermarkten. Het was hierdoor een aantal weken moeilijk om Douwe Egbertskoffie te vinden in de schappen.

Wat de overname van JDE Peets gaat doen met de prijzen van de koffie in de supermarkten is onduidelijk.

Opnieuw heeft een bank een tik op de vingers gekregen voor tekortschietende witwascontroles. Ditmaal moet internetbank Bunq een boete betalen aan toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB). Bunq krijgt een boete van 2,6 miljoen euro.

Volgens DNB had Bunq tussen januari 2021 en mei 2022 de controles die moeten voorkomen dat criminelen bankrekeningen misbruiken om geld wit te wassen niet op orde. Het gaat om de overboekingen die vier klanten van de bank in deze periode deden. Bunq meldde de verdachte klanten indertijd wel bij de Financial Intelligence Unit (FIU). Bij deze opsporingsdienst moeten banken meldingen doen van verdachte zaken die zij tegenkomen.

DNB vindt dat Bunq niet alleen de klanten had moeten melden bij de FIU, maar ook alle verdachte transacties die zij deden. Bunq laat via een woordvoerder weten dat de bank zijn rol als poortwachter van het financiële systeem heel serieus neemt: "Daarom maken we gebruik van de meest geavanceerde technologieën en voeren we continu verbeteringen door - ook naar aanleiding van deze vier gevallen."

Bunq wil de boete bij de rechter aanvechten. De onlinebank lag enkele jaren geleden al eens overhoop met DNB omdat ze klanten wilde screenen met kunstmatige intelligentie en data-analyses. Omdat DNB dit niet goed vond, stapte de internetbank naar de rechter. Die gaf DNB gelijk dat Bunq antiwitwasregels had overtreden, maar ging niet mee met het verbod om kunstmatige intelligentie in te zetten voor screening.

Alle banken beboet

Vrijwel alle Nederlandse banken kwamen de afgelopen jaren in opspraak vanwege tekortkomingen bij het voorkomen van witwaszaken. ING Nederland betaalde in 2018 na verschillende DNB-boetes een schikking van 775 miljoen aan het Openbaar Ministerie omdat de bank jarenlang te weinig onderzoek deed naar klanten en het geld op hun rekeningen.

Drie jaar later betaalde ABN Amro na DNB-boetes een schikking van 480 miljoen euro. Daarbij dreigde de voormalige raad van bestuur nog vervolgd te worden, onder wie oud-topman en -minister Gerrit Zalm. Die zaak werd vorig jaar stopgezet vanwege gebrek aan bewijs.

Ook Rabobank werd beboet voor gebrekkige witwascontroles. De bank weigerde een schikking te treffen met het OM, en moet daarom mogelijk voor de rechter verschijnen. Verder heeft ook ASN Bank de zaken niet op orde, zo kreeg de bank twee jaar geleden te horen van DNB. Triodos Bank werd in 2019 ook al eens door de toezichthouder gemaand de witwascontroles te verbeteren.

Doorgeslagen

Vorig jaar erkende minister Heinen van Financiën dat de strenge regels voor banken om te controleren of hun klanten geen crimineel geld hebben of overmaken zijn doorgeslagen. Bepaalde groepen klanten moeten steeds meer vragen beantwoorden om een bankrekening te openen of om geld over te maken.

Om geen nieuwe boetes te krijgen begon het antiwitwasbeleid bij banken discriminerend te werken. ING bood klanten hiervoor onlangs excuus aan en kwam met plannen om dit voortaan anders te doen.

Het is de Formule 1 van de scheepsbouw, zegt scheepsbrancheorganisatie NMT IRO over de Nederlandse superjachtensector. Nederland was vorig jaar wereldwijd de grootste producent van superjachten langer dan 80 meter, blijkt uit onderzoek van ABN Amro.

Tijdens Sail wordt weer eens onderstreept wat voor een waterland Nederland is. Er werden én worden in ons land veel schepen gebouwd. Daarbij moet de superjachtensector zeker niet worden onderschat.

Een jacht dat langer is dan 24 meter wordt beschouwd als superjacht. Waar Italië marktleider is op het gebied van 'kleine' superjachten - minder dan 60 meter - bouwt Nederland de langste superjachten en die zijn vaak op maat gemaakt. Het bouwen van zo'n schip kan jaren duren.

Prijskaartje

Vorig jaar leverden de Nederlandse scheepsbouwers zeven superjachten af van meer dan 80 meter. Voor iedere meter betaalt de klant gemiddeld 1,3 miljoen euro, berekende ondernemersorganisatie Hiswa-Recron. Maar de wensen van de klanten kunnen de prijs nog aanzienlijk verder opdrijven.

Vitters Shipyard in Zwartsluis is een van de kleinere superjachtenbouwers. Het bedrijf is gespecialiseerd in het bouwen van zeilsuperjachten. "Een koper zoekt vaak een architect en die gaat een ontwerp maken voor de klant. Vervolgens komt de architect met de klant naar ons toe en dan gaan wij dat uitvoeren", vertelt Bas Peute, commercieel manager bij Vitters Shipyard.

"Je kunt het vergelijken met het bouwen van een luxe huis", zegt Peute. "Moet een jacht geschikt zijn om de wereld rond te varen of om wedstrijden te winnen? Of een combinatie daarvan? Moet een jacht plaats bieden aan acht of tien gasten? Klassiek ogen of als een modern schip? Allemaal wensen die per klant verschillen. Geen enkel schip is daarom hetzelfde."

Jarenlang kochten vooral oudere miljardairs superjachten. Tegenwoordig zijn er steeds meer jonge, technologie-gedreven klanten, ziet ABN Amro. Die jongere doelgroep kiest ook steeds vaker voor een expeditiejacht. Dat zijn schepen die geschikt zijn om naar afgelegen gebieden te gaan, zoals Antarctica. De afgelopen tien jaar is het aantal expeditiejachten verdubbeld, van 55 naar 110, blijkt uit cijfers van Boat International.

Concurrentie

Vitters Shipyard in Zwartsluis heeft vooral klanten uit Amerika en Noordwest Europa. Ook Nederlanders kloppen er geregeld aan om hun nieuwe jacht te laten maken. "Russen en Aziaten zijn geen grote fan van zeilen. Daarom komen die minder vaak naar ons toe", legt Peute uit.

De superjachtensector in Nederland speelt een belangrijke rol in de hele maritieme industrie, stelt Jeroen Graaf, directeur van brancheorganisatie NMT IRO. Dat komt doordat er bij de bouw van superjachten veel wordt gezocht naar vernieuwing en die innovaties worden ook gebruikt bij de bouw van andere schepen.

Die innovatieve rol kreeg Nederland in de jaren 80. In die tijd zat de traditionele scheepsbouw in zwaar weer door concurrentie uit Azië. Het leidde tot het faillissement van scheepsbouwconcern RSV, waar zo'n 30.000 medewerkers werkten. Dit veranderde de scheepsbouw in Nederland voorgoed.

"Na het faillissement van RSV moest de Nederlandse scheepsbouw zich noodgedwongen heruitvinden. Door efficiënter te bouwen en in te zetten op specialistische en technisch complexe schepen ontstond een sterk systeem van werven en toeleveranciers", aldus Graaf.

En nu, tientallen jaren later, profiteert de sector daar volop van. Graaf noemt het "echt Nederlands ambacht". Hij haalt als voorbeeld de 'Breakthrough' aan, het eerste jacht (van naar verluidt techmiljardair Bill Gates) dat op waterstof vaart. Het werd gebouwd door het Nederlandse Feadship. Graaf vertelt dat dit soort innovaties nu ook toegepast kunnen worden op andere schepen voor de binnenvaart en de kustvaart.

Nederland bouwt al de langste superjachten ter wereld, en Graaf ziet dat ze nog steeds langer worden. "Nu worden regelmatig schepen opgeleverd die langer dan 100 meter zijn. Er wordt al gesproken over een schip van 120 meter", vertelt Graaf.

De klanten hebben steeds grotere wensen en daarom moeten de schepen ook steeds langer worden. "Bijvoorbeeld een padelbaan aan boord, of ze willen kleinere bootjes meenemen, zodat ze makkelijker aan wal kunnen." 'De Formule 1 van de scheepsbouw' lijkt daarmee nog lang niet uitgeracet.

Politieke partijen presenteren voor de verkiezingen allerlei plannen om meer huizen te bouwen. Tegelijk gaat er veel aandacht naar het belastingvoordeel voor mensen die al een huis hebben: de hypotheekrenteaftrek. Dat is het in de Nederlandse wet vastgelegde principe dat mensen een deel van de rente op hun hypotheek kunnen aftrekken van hun inkomen, zodat ze minder belasting hoeven te betalen.

Verschillende partijen willen dit belastingsvoordeel stap voor stap afschaffen, andere willen de aftrek vooral laten zoals die is. De roep om te stoppen met hypotheekrenteaftrek is niet nieuw. Al jarenlang pleiten deskundigen en instituten daarvoor, omdat de aftrek de woningmarkt zou verstoren.

Berekening maandbedrag

Daarover later meer. Laten we eerst kijken hoe zo'n afschaffing in de praktijk uitwerkt. Wat gebeurt er dan met iemands maandelijkse hypotheeklasten? GroenLinks-PvdA denkt aan afbouw in acht tot twaalf jaar. Een groep woningmarktexperts stelt vijftien jaar voor en De Nederlandsche Bank suggereert twintig jaar.

Op verzoek van de NOS berekende hypotheekadviesketen Van Bruggen wat deze varianten betekenen voor de netto hypotheekbetalingen van iemand die nu een huis koopt. Uitgangspunt is een annuïteitenhypotheek van 495.000 euro (de gemiddelde woningprijs op dit moment) en 4 procent rente (het gemiddelde voor tien jaar vaste hypotheekrente zonder Nationale Hypotheek Garantie).

Bij de snelste afbouw van de hypotheekrenteaftrek, in acht jaar, stijgt het extra nettobedrag dat huiseigenaren moeten betalen tot ruim 500 euro per maand rond het achtste jaar.

Daarna neemt het verschil tussen de huidige situatie en die na de afbouw van de hypotheekrenteaftrek langzaam af. Dat komt doordat je bij een annuïteitenhypotheek (zoals in het rekenvoorbeeld) na verloop van tijd meer aflost en minder rente betaalt. Ook mét hypotheekrenteaftrek betaal je dan langzaamaan steeds meer.

Bij een afbouw van de hypotheekrenteaftrek in twintig jaar betaalt de huiseigenaar maximaal ruim 300 euro per maand meer, pas rond het zeventiende jaar.

Of huiseigenaren er echt zo veel op achteruitgaan hangt helemaal af van wat een nieuw kabinet verder doet qua belasting- en inkomensmaatregelen. Dit jaar loopt de overheid zo'n 11,2 miljard euro aan inkomsten mis aan hypotheekrenteaftrek. Dat geld kan dan dus anders ingezet worden. Besteed je dat aan verlaging van inkomstenbelastingen, dan wordt de 'pijn' voor mensen met een hypotheek verzacht.

"Ook is het effect voor starters groter dan bij de meeste huiseigenaren die al langer een hypotheek hebben", zegt Oscar Noorlag van Van Bruggen. Want bij een annuïteitenhypotheek betaal je in het begin veel rente en weinig aflossing. Verder 'verlies' je in latere jaren minder hypotheekrenteaftrek, omdat je dan sowieso minder rente betaalt en meer aflossing. "Ook hebben veel mensen hun rente vastgezet op tussen de 1 en 2 procent. Dan is het effect ook veel minder groot dan voor starters die recent een hypotheek afsloten met een rente tussen 3,5 en 4 procent."

Inkomensstijgingen

Als je de afbouw over jaren uitsmeert, gebeurt er ondertussen ook wat met de inkomens van mensen. Want jaar na jaar stijgen lonen en uitkeringen en daardoor zal een hoger maandbedrag aan hypotheekbetaling beter te behappen zijn.

Huiseigenaren zijn gemiddeld sowieso een kleiner deel van hun inkomen kwijt aan woonlasten dan huurders, gemiddeld rond de 17 procent. Bij huurders van een commerciële verhuurder is dat 30 procent en bij corporatiehuurders 25 procent.

Dat huiseigenaren gemiddeld beter uit zijn, komt mede doordat mensen in het verleden een hypotheek afsloten die toen relatief hoog was ten opzichte van hun inkomen, maar na jaren loonstijgingen en inflatie nu relatief laag is geworden.

Van Bruggen vergelijkt dat met huurders in de vrije sector die jaarlijks een huurverhoging van tussen de 2 en 4 procent krijgen. "Huurders zijn dan in ieder geval op de lange termijn fors duurder uit en in sommige scenario's al na enkele jaren", aldus Noorlag. "En dan hebben we er nog geen rekening mee gehouden dat een huiseigenaar vermogen opbouwt en de huurder niet."

Kritiek op aftrek

Terug naar de kritiek op de hypotheekrenteaftrek, van deskundigen en organisaties als De Nederlandsche Bank, het Internationaal Monetair Fonds en de OESO. Die kritiek is al vele jaren ongeveer hetzelfde: het is een marktverstorende subsidie voor huizenkopers, waardoor huizenprijzen onnodig hoog zijn en mensen zich extra diep in de schulden steken. En mensen zonder hypotheek worden benadeeld, want zij betalen meer belasting dan nodig door dat belastingvoordeel voor huiseigenaren.

Bij afschaffing is de verwachting dat huizenprijzen minder hard stijgen of dalen. Ook daarom zijn critici voor geleidelijke afschaffing, zodat huizenprijzen niet ineens een klap krijgen. Het uiteindelijke voordeel moet dan zijn dat toekomstige huizenkopers minder hoge leningen hoeven aan te gaan en dat de overheid miljarden overhoudt voor andere dingen.

Ook NHG wil einde

Ook de Nationale Hypotheek Garantie (NHG) is voorstander van afschaffing. NHG helpt woningeigenaren bij financiële problemen of als ze bij verkoop hun hypotheek niet helemaal kunnen terugbetalen. NHG neemt dan, onder voorwaarden, die restschuld over. Als huizenprijzen dalen kan dit vaker voorkomen. Toch is NHG voor afbouw, in twintig jaar.

"Wij maken ons geen zorgen over meer restschulden bij een geleidelijke afbouw", zegt een woordvoerder. "Een zorgvuldig ontworpen afbouw kan juist bijdragen aan een woningmarkt die betaalbaar, toegankelijk en financieel gezond blijft. De besparing die dit oplevert kan op andere manieren worden teruggegeven aan mensen."

Zware stenen tillen, voorovergebogen op je knieën zitten en klinkers in de grond slaan: stratenmakers hebben een zwaar beroep. Dus mogen zij eerder met pensioen.

Ook agenten, verpleegkundigen en NS-medewerkers vinden dat ze daar recht op hebben. Voor die laatste groep is er goed nieuws: hun nieuwe cao heeft een 'zwaarwerkregeling'. Dat betekent dat personeel onder voorwaarden eerder kan stoppen met werken.

Vakbond FNV wil die regeling in meer sectoren invoeren. Niet alleen als een baan fysiek zwaar is, ook bij mentale of psychische belasting.

Best een goed idee, zeggen drie deskundigen tegen Nieuwsuur. Maar ze twijfelen over de uitvoerbaarheid. Bovendien is vroegpensioen niet altijd de oplossing.

Hoe bepaal je of werk zwaar is? De vakbond heeft een voorzet gedaan door 33 criteria op te stellen die de zwaarte van een baan bepalen. Daarvan vallen er 12 onder de categorie mentaal. Denk aan tijdsdruk, langdurig concentreren of eentonige taken.

Voor deze lijst valt best iets te zeggen, vindt emeritus hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie Wilmar Schaufeli. "Criteria zoals agressie zijn relatief eenvoudig objectief te meten."

Je kunt namelijk bijhouden hoe vaak iemand te maken krijgt met boze klanten. En dat moet niet worden onderschat, zegt arbeidsmarktdeskundige Hafid Ballafkih. "Mensen zijn door de jaren heen mondiger geworden. Het doet iets met een conducteur als hij of zij wordt uitgescholden door een zwartrijder, of als een basisschoolleraar te maken krijgt met boze ouders."

ICT'er versus chirurg

Bij andere criteria lijkt meten lastiger. Ervaart een treinconducteur net zo veel spanning als een chirurg of een vrachtwagenchauffeur? En hoe zit het met het criterium langdurige concentratie?

Schaufeli: "Dat kan ook van toepassing zijn op een ICT'er, maar die baan wordt over het algemeen niet als zwaar gezien. Er zijn grote individuele verschillen in hoe mentale belasting wordt ervaren."

Dat vindt ook Ballafkih: "Koks, journalisten, docenten, apothekers... Ik denk dat je over elke baan eeuwig kan bakkeleien als je ze langs deze meetlat legt. Er zijn zelfs kantoorbanen die stress geven."

Het Rotterdamse havenbedrijf ECT werkt al jaren met een zwaarwerkregeling. Manager Leon Niemantsverdriet vertelt welke criteria hij hanteert:

Om niet alle beroepsgroepen over één kam te scheren, is bedacht dat sectoren bij hun eigen cao-onderhandelingen moeten bepalen of een functie zwaar is. Vervolgens bepaalt onderzoeksbureau TNO of dat etiket terecht is.

'Pensioen niet de oplossing'

In het geval van treinpersoneel is er nu dus het voornemen om sommige functies als zwaar te classificeren, onder meer vanwege de mentale en psychologische druk. Conducteurs en machinisten die last hebben van agressieve reizigers of tijdsdruk kunnen onder voorwaarden drie jaar eerder stoppen met werken.

Ballafkih vindt het terecht dat sommige werknemers eerder stoppen met hun baan, óók wanneer mentale criteria daaraan ten grondslag liggen. "Sommige beroepen kunnen gewoon niet tot je 67e. Op een gegeven moment is het op."

Maar volledig met pensioen gaan is dan niet de beste oplossing voor alle functies, vindt de arbeidsmarktdeskundige. Hij ziet meer in het verbeteren van arbeidsomstandigheden, eerdere begeleiding naar minder zwaar werk en de mogelijkheid om in deeltijd met pensioen te gaan.

Dat vindt ook Bastiaan Starink, bijzonder hoogleraar Arbeidsmarkt, Pensioenen en Belasting op de Tilburg University. "Je kan mensen aanmoedigen of zelfs verplichten op een gegeven moment minder zwaar werk te doen. Eigenlijk mag het in een land als Nederland niet gebeuren dat je op je 63e zo versleten bent dat je niet meer kan werken."

Het probleem is dat mensen vaak te laat zijn met omscholen, zegt Starink, als medewerkers al zo oud zijn dat het moeilijk voor ze is om een andere rol op de arbeidsmarkt te krijgen. Daarom moeten werkgevers volgens de hoogleraar meer verantwoordelijkheid pakken.

"Van individuen weten we dat ze in het hier en nu kijken. Ik snap dat een fitte stukadoor van 45 niet zo ver vooruitdenkt. Dus je zou hopen dat werkgevers dat soort vooruitziende blikken wel hebben."

Oostenrijk meet calorieën

De Nederlandse politiek boog zich lange tijd over de vraag: wat is een zwaar beroep? Maar er kwam nooit echt consensus. Daarom is het nu aan werkgevers- en werknemersbonden om die vraag te beantwoorden.

In landen als België en Oostenrijk hakte de politiek wel een knoop door. Dat laatste land hanteert een opvallend criterium: het aantal kilocalorieën dat een werknemer verbrandt. Mannen die aan de 2000 per werkdag komen, maken kans op vroegpensioen. Bij vrouwen is dat aantal 1400.

"Grappig", vindt Ballafkih. Maar om de zwaarte van een baan te meten is meer nodig. "Als een conducteur wordt uitgescholden verbrandt hij geen calorie. Dus het is echt nodig dat je ook kijkt naar het mentale aspect."

De voorpret voor een personeelsfeest van de Deense medicijnproducent Novo Nordisk was al weken gaande. Zo staan op muziekstreamingsite Spotify meerdere playlists met de naam 'Novo Nordisk Annual Party 2025', met daarop partyhits als Happy Boys and Girls van popgroep Aqua, in de jaren negentig de nationale trots van Denemarken.

"Dit wordt ons grootste bedrijfsfeest tot nu toe, we verwachten rond de 25.000 collega's," zei een woordvoerder voorafgaand aan de fuif. Gisteren vond het feest dan eindelijk plaats op een gigantisch festivalterrein in de Deense stad Roskilde. Maar is het dansen op de vulkaan?

Dit jaar is al de helft van de beurswaarde van Novo Nordisk verdwenen en de CEO is ontslagen. Het bedrijf moest in de Verenigde Staten de prijs van zijn belangrijkste product, het medicijn Ozempic, flink verlagen.

Groter dan Deense economie

Novo Nordisk werd met Ozempic wereldberoemd toen bleek dat het diabetesmedicijn ook werkt om af te vallen. De verkoop explodeerde. Nu is er ook Wegovy, speciaal voor mensen die willen lijnen. De middelen hebben enorme winstmarges.

Vorig jaar was Novo Nordisk het hoogst gewaardeerde bedrijf van Europa. De beurswaarde lag hoger dan het Deense bruto binnenlands product (bbp). Puur en alleen dankzij de medicijnmaker groeide de Deense economie in 2023 met 1,7 procent.

De onderneming bestaat al meer dan honderd jaar en hield zich al die tijd bezig met medicijnen voor diabetespatiënten. Het bedrijf heeft ook een Nederlandse vestiging met zo'n 170 medewerkers. Dat de beurswaarde van het bedrijf vorig jaar groter was dan de Deense economie "is misschien minder interessant dan het klinkt", zegt Las Olsen, hoofdeconoom bij Danske Bank. Volgens hem laten die cijfers vooral zien dat de verwachtingen van investeerders torenhoog waren.

"Bijna één procent van de Denen werkt bij Novo, voor hen maakt het natuurlijk uit hoe het met het bedrijf gaat. Novo is ook het populairste aandeel van Deense huishoudens."

'Hollandse ziekte'

Toch daalt de prijs van het Novo-aandeel sinds vorig jaar juni dramatisch. "Er is niet één oorzaak," concludeert de Deense economisch journalist Lone Andersen. Opgeblazen verwachtingen vielen samen met slechte onderzoeksresultaten van medicijnen en tegenvallende winstprognoses. "Daarbovenop kwam de Amerikaanse concurrent Eli Lilly met een goed product. Hun afvalmedicijn is vaak effectiever en goedkoper."

Ook de concurrentie van Ozempic-copycats is een hoofdpijndossier voor de Denen. Ze hebben meer dan 130 rechtszaken aangespannen tegen concurrenten wegens kopieergedrag in de VS.

In de internationale pers werd de situatie bij Novo Nordisk de afgelopen weken vergeleken met de crisis bij het Finse Nokia een paar decennia terug. Toen niemand de mobiele telefoons van Nokia nog wilde kopen, viel het bedrijf bijna om. De Finse economie werd meegesleurd in die val.

Maar dit is geen Nokia-situatie, zeggen deskundigen. "Hier in Denemarken wordt er gesproken van de Hollandse ziekte", grinnikt Andersen. Met die term bedoelt zij dat het ontwikkelen van één sector (zoals het Gronings gas in de jaren vijftig) leidt tot minder groei in andere delen van de economie.

De problemen van Nokia vielen samen met andere crises in de Finse economie, zoals de kredietcrisis. Bovendien ging het al slecht met de Finse techproducent. Novo Nordisk maakt en verwacht nog steeds winst, zij het minder dan de afgelopen jaren.

Tovermiddel

Op het festivalterrein in Roskilde lijkt er dus nog genoeg reden om dit weekend happy te zijn. Wel met een slag om de arm. Een reorganisatie hangt in de lucht. "De nieuwe ceo moet laten zien dat hij dingen anders gaat doen", vat Andersen samen.

Novo Nordisk vestigt de hoop op een nieuw product, een afslankpil. De VS is de belangrijkste markt en het medicijn wordt momenteel getoetst door de Amerikaanse overheidsinstelling FDA. Eind dit jaar wordt het oordeel verwacht.

Volgens Andersen zal het geen tovermiddel zijn. Patiënten moeten veel tabletten slikken en dat op precies de juiste momenten. Dat is niet heel gebruiksvriendelijk. Bovendien heeft Novo's aartsrivaal Eli Lilly ook een afslankpil in de maak.

Voor de toekomstige afnemers heeft dat voordelen. Diabetesmiddelen en afslankmedicijnen worden wereldwijd waarschijnlijk goedkoper.

Novo Nordisk heeft haar blockbuster-medicijnen vooral te danken aan het feit dat veel mensen te zwaarlijvig zijn. Volgens experts is de oplossing daarvoor niet om medicijnen te slikken. Mensen moeten minder snacks eten en meer bewegen, concludeerde ook Lars Fruergaard Jørgensen recent in het Britse blad The Economist. Vier dagen daarvoor moest hij aftreden als CEO van Novo Nordisk.

Na maanden druk zetten lijkt de Amerikaanse president Trump eindelijk zijn zin te krijgen van de Amerikaanse koepel van centrale banken, de Federal Reserve. Een beetje dan. De Fed verlaagt volgende maand waarschijnlijk de rente. Alleen niet met 2 procent, de halvering die Trump wil, maar vermoedelijk met slechts 0,25 procentpunt.

Dat viel vanmiddag op te maken uit de toespraak van Fed-voorzitter Jerome Powell op de jaarlijkse conferentie van de Fed in Jackson Hole. Daarin zette Powell de deur voor een renteverlaging op een ruime kier. De financiële markten houden er daarom rekening mee dat de Fed de rente volgende maand verlaagt met 0,25 procentpunt. De beleidsrente van de Fed ligt sinds eind vorig jaar op 4,25 tot 4,5 procent.

President Trump eist dat de centrale bank de beleidsrente zo snel mogelijk halveert, zodat geld lenen voor Amerikaanse bedrijven en consumenten flink goedkoper wordt. Niet alleen is zo'n grote rentedaling zelden vertoond, de Fed probeert met een hogere rente de aanhoudende hoge prijsstijgingen in de VS af te remmen.

Publieke ruzie

Nadat de Fed in de laatste zes maanden van vorig jaar de rente met een procent verlaagde, bleef een verdere verlaging dit jaar uit. Dat kwam vooral nadat Trump in april een mondiale handelsoorlog ontketende. Dat deed hij door extra belasting in te voeren op spullen die de VS uit het buitenland importeert. Door alle onzekerheid over de importtarieven is ook de dollar verzwakt.

Wel zijn er inmiddels akkoorden gesloten met diverse economische blokken, waaronder de Europese Unie. Toch is er nog veel onduidelijkheid over de gevolgen van de nieuwe tarieven die zijn afgesproken.

Omdat hij zijn zin niet kreeg met de rente, riep Trump de afgelopen maanden Fed-voorzitter Powell meerdere malen publiekelijk op om af te treden. Omdat Powell geen krimp gaf, wil Trump hem nu voor de rechter slepen vanwege een in zijn ogen veel te dure verbouwing van de Fed-gebouwen.

De Amerikaanse president Trump ruziet voor de camera met Fed-voorzitter Powell op een bouwplaats:

De afgelopen weken richtte Trump zijn pijlen ook op andere bestuursleden van de Fed. Nadat eerst Adriana Kugler om onduidelijke reden opstapte, wil Trump nu dat Lisa Cook vertrekt vanwege een vermeende hypotheekfraude. Cook reageerde deze week dat zij zich "niet laat wegpesten".

Cijferbureau

In zijn toespraak repte Powell vanmiddag met geen woord over alle aanvallen van de president. Wel zei hij dat de centrale bank beleid blijft maken op basis van grondige analyses van alle data en vooruitzichten over de Amerikaanse economie. "Van die aanpak zullen we nooit afwijken", zei Powell stellig. Daarmee leek hij te verwijzen naar de groeiende politieke druk op de altijd onafhankelijk opererende Fed.

Toch is de informatie waar de Fed zich op baseert binnenkort mogelijk niet meer onomstreden. De Fed kijkt vooral naar de cijfers die het Amerikaanse statistiekbureau Bureau of Labor Statistics aanlevert. Omdat Trump daar niet tevreden over is ontsloeg hij onlangs de directeur, om die te vervangen door een econoom die zijn mening deelt. De benoeming van de nieuwe directeur, E.J. Antoni, moet nog wel door de Senaat worden goedgekeurd.

Toch rente omlaag

Ondanks alle onrust, zei Powell vanmiddag wel dat voor de Fed een "aanpassing van de beleidskoers is te rechtvaardigen". Daarmee doelde hij op een renteverlaging. Dat komt volgens Powell vooral omdat de werkloosheid al langere tijd stabiel blijft. Een stijging hiervan lijkt niet erg waarschijnlijk, mede door het strenge immigratiebeleid van Trump.

Over de prijsstijgingen is die onzekerheid er nog wel, benadrukte Powell. De afgelopen maanden verwerkten de meeste Amerikaanse bedrijven de extra heffingen op producten die zij uit het buitenland halen niet in de prijzen. Maar de kans lijkt groot dat ze die extra kosten toch gaan doorberekenen.

Gisteren zei topman Doug McMillon van Walmart nog dat de Amerikaanse supermarktgigant de kosten door de importtarieven "wekelijks ziet oplopen". "En we verwachten dat dit het komende halfjaar door zal gaan", zei hij.

In zijn toespraak zei Powell dat de gevolgen van de hoge importtarieven "nu duidelijk zichtbaar zijn in de consumentenprijzen". Hoewel het de Fed nog niet duidelijk is hoe en wanneer, zei Powell dat de effecten van de heffingen de komende maanden verder zullen ophopen. Daardoor kan de inflatie in de VS, die nu nog op 2,6 procent ligt, gaan stijgen. De Fed wil juist dat de prijsstijgingen structureel rond de 2 procent uitkomen.

PostNL stopt morgen tijdelijk met het versturen van pakketten naar de Verenigde Staten. Dat heeft het postbedrijf bekendgemaakt. Buitenlandse postbedrijven hebben ook al laten weten de pakketpost naar de VS te staken. Reden is nieuwe regelgeving rond de invoerrechten.

De nieuwe Amerikaanse regels gaan op 29 augustus in. Tot nu toe waren zendingen naar de VS met een waarde tot 800 dollar vrijgesteld van invoerrechten. Die vrijstelling vervalt. Volgens de regering in Washington werd de vrijstelling misbruikt om tarieven te ontduiken en drugs binnen te smokkelen.

Er is echter veel onduidelijk over de uitvoering van de Amerikaanse wetswijziging. Er is nog geen systeem om de nieuwe heffingen te betalen en te innen. "Tot op heden geeft de Amerikaanse douane geen duidelijkheid over de manier waarop deze pakketten de Verenigde Staten wel in zouden mogen", laat PostNL in een verklaring weten.

Zolang die duidelijkheid er niet is, verstuurt PostNL dus geen postpakketten meer naar de VS. Briefpost versturen blijft wel mogelijk.

'Werken aan oplossing'

Ook andere postbedrijven sorteren voor op de Amerikaanse wetswijziging. Pakjesreus DHL verstuurt vanaf morgen vanuit Duitsland nog wel pakketten naar de VS, maar alleen als die als geschenk zijn aangemeld en minder waard zijn dan 100 dollar. Wie pakketten met een hogere waarde wil versturen moet gebruikmaken van de duurdere expres-bezorging. Voor Nederlandse pakketzendingen naar de VS via DHL verandert er niks, die gaan altijd via expres-bezorging.

Het Belgische Bpost liet eerder deze week al weten tijdelijk te stoppen met pakketpost naar de VS. Ook de postbedrijven van Noorwegen en Finland hebben dat aangekondigd.

PostNL zegt dat het samenwerkt met andere Europese postbedrijven en de United States Postal Service (USPS) om duidelijkheid te krijgen over het proces rond de invoerrechten. "Tot nu toe is die duidelijkheid er niet", aldus PostNL. "Tegelijkertijd blijft de ingangsdatum door de Amerikaanse overheid gehandhaafd. Er wordt gewerkt aan een oplossing. We staan in nauw contact met onze klanten en informeren hen wanneer er meer bekend is."

Werkgevers en regeringen moeten werknemers beter beschermen tegen hittestress, want de gezondheidsrisico's en economische gevolgen van extreme hitte zijn groot en worden alleen maar groter. Die oproep doen de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) van de Verenigde Naties. Het is voor het eerst sinds de jaren 60 dat ze de richtlijnen over hitte bijwerken.

"Beroepsmatige hittestress is een wereldwijde uitdaging voor samenlevingen, die zich niet langer beperkt tot landen langs de evenaar. Dat is duidelijk gebleken bij de recente hittegolven in Europa", waarschuwt plaatsvervangend secretaris-generaal Ko Barrett van de WMO. "Werknemers beschermen tegen extreme hitte is niet alleen voor de gezondheid belangrijk, het is economisch noodzakelijk."

Vakbond FNV kan zich vinden in de oproep, zegt interim algemeen secretaris Leo Hartveld van de bond. "Wat FNV betreft doen werkgevers te weinig om medewerkers te beschermen tegen hitte. De meeste mensen houden natuurlijk van lekker weer, maar veel mensen werken in de volle zon en dat is niet zonder risico."

Mogelijk fataal

Vooral voor mensen die in Nederland op het land werken ziet de bond die gezondheidsrisico's. "Maar ook bij stratenmakers, in de horeca of mensen die in niet-gekoelde fabriekshallen werken." Ook in bijvoorbeeld de detailhandel en de kinderopvang spelen dit soort problemen, onder meer doordat er op de werkplek geregeld geen zonneschermen zijn of doordat het er heet is door goede isolatie die de warmte vasthoudt.

In het rapport waarop de VN-organisaties hun oproep baseren staat onder meer dat de frequentie en intensiteit van extreme hittegolven flink is gestegen, met groeiende risico's voor werknemers in de buiten- én binnenruimte. Zo riskeren zij uitdroging, hitteberoerte, nierfalen en neurologische aandoeningen. Hitte veroorzaakt dus meer dan wat lichamelijk ongemak, en kan zelfs fataal uitpakken, is de strekking van hun boodschap.

Het aantal dagen met extreme hitte in Nederland, per jaar:

Ongeveer de helft van de wereldbevolking ondervindt de nadelige gevolgen van hitte, concluderen ze. Ook geven de organisaties inkleuring aan de grote economische gevolgen van hitte: ze stellen vast dat de productiviteit van werknemers met 2 tot 3 procent afneemt met elke graad boven de 20 graden Celsius. Hittegolven schaden zonder maatregelen dus dagenlang fors de productiviteit bij bedrijven.

'Geen grenswaardes in Nederland'

Omdat klimaatverandering vaker dit soort hitte-extremen met zich zal meebrengen, stellen de organisaties voor dat er bijvoorbeeld ventilatoren en koelsystemen worden opgehangen, of dat er desnoods speciale "verkoelingsoases" worden ingericht waar werknemers kunnen drinken en hun lijf kunnen afkoelen. Daarnaast moet het werktempo worden aangepast op hete dagen, vinden ze.

Volgens de FNV nemen werkgevers de Arbowet niet serieus genoeg. Bovendien: "FNV vindt de Arbowet te algemeen. Grenswaarden om aan te geven wanneer het werk gevaarlijk wordt door de hitte, ontbreken. Er is daardoor ook geen prikkel voor werkgevers om de noodzakelijke maatregelen te nemen om hun werknemers te beschermen", zegt Hartveld. De bond wil dat er een 'wettelijke grenswaarde' komt voor werken in de hitte.

Sommige Nederlandse bedrijven houden bij hitte een tropenrooster aan:

Werknemers moeten volgens de VN-organisaties verder beter worden voorgelicht over hoe ze moeten omgaan met blootstelling aan extreme hitte, en over het herkennen van waarschuwingssignalen van hun lichaam. Gedacht wordt bijvoorbeeld aan het verstrekken van kleurstaaltjes waarmee werknemers kunnen vaststellen of hun urine te donker is en ze dus zonder het door te hebben een vochttekort hebben.

2,4 miljard mensen

Nederland kreeg dit jaar te maken met twee hittegolven, en zeker ook het zuiden van Europa zuchtte onder de extreme hitte. In veel landen werden deze zomer meerdere hittewaarschuwingen afgegeven en kwamen mensen om het leven. Al langer waarschuwen experts dat extreme hitte zeker in grote delen van Europa nog een onderschat gezondheidsrisico is, met grote gevolgen voor bijvoorbeeld mensen die 's zomers buiten moeten werken.

Het rapport van de WMO en WHO sluit aan bij een rapport dat de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) vorig jaar al schreef. Daarin werd vastgesteld dat wereldwijd 2,4 miljard mensen worden blootgesteld aan extreme hitte, met jaarlijks ruim 22,85 miljoen beroepsgerelateerde ongevallen en aandoeningen tot gevolg.

De Koninklijke Paardekooper Group is omgevallen. Deze week vroeg het bedrijf al uitstel van betaling aan en nu heeft de rechter de fabrikant failliet verklaard.

Paardekooper maakt voor uiteenlopende sectoren verpakkingen. Zo leverde het folie voor de industrie, bakjes voor de horeca en verpakkingen voor winkels en kantoren.

Dinsdag liet Paardekooper weten dat gesprekken met een nieuwe geldschieter op niets waren uitgelopen.

700 mensen op straat

Het familiebedrijf werd opgericht in 1919 en was wereldwijd actief in meer dan 75 landen. In 2019, toen Paardekooper 100 jaar bestond, kreeg het bedrijf het predicaat 'koninklijk'.

De fabrikant zit in Nederland op verschillende plekken: in Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Barendrecht en Beverwijk. Er werken ongeveer 700 mensen die nu op straat komen te staan, in Nederland en in België.

Wat je als baby proeft, lust je later ook. Met die gedachte is de Baby Groente Tas ontstaan. Gezinnen met baby's van vier tot zes maanden krijgen acht weken lang gratis een tas met biologische groentes, inclusief recepten voor baby en ouders.

Deze week is Rotterdam aangehaakt bij het initiatief, als 17e gemeente. Andere gemeenten die meedoen zijn onder andere Leiden, Den Haag, Apeldoorn en Amsterdam.

"We hebben al ruim 7000 gezinnen kunnen bereiken en zo'n 58.000 tassen uitgedeeld", zegt initiatiefneemster Floor Volker. "Het doel is dat de Baby Groente Tas, net als de bibliotheek, een gratis basisvoorziening wordt voor alle jonge ouders in Nederland."

De financiering van de tas wordt meestal verzorgd door de gemeente, vaak in samenwerking met andere partijen als de Vrije Universiteit Amsterdam.

Beste voeding

Groenten beschermen ons tegen ziekte, maar we eten er te weinig van, legt Volker uit. "De babyleeftijd is dé leeftijd om je kind groente te leren eten. Alles wat een kind tussen de vier en twaalf maanden vaker proeft, wordt opgeslagen op zijn of haar 'harde schijf'. Dat lust hij later ook."

De Baby Groente Tas helpt jonge ouders in het ritme te komen van vers koken voor het gezin. "Kersverse ouders willen graag de beste voeding voor hun kind", aldus Volker. "Maar ze weten niet altijd hoe je moet koken voor een baby. Ze hebben vragen als: wat mag mijn baby al, hoe maak ik dat klaar, hoe bewaar ik het? Hier ligt een behoefte."

Geen betutteling

Rotterdam kiest voor een proef in Delfshaven en de wijken Schiebroek, Oud-Charlois en Wielewaal. Voor de duidelijkheid: dit initiatief is geen armoede-initiatief. "Het is bedoeld voor alle jonge ouders. En de tas is geen betutteling. Ouders moeten zichzelf aanmelden, het is vrijwillig", zegt Volker.

Yvonne van Duijnhoven is directeur GGD Rotterdam-Rijnmond en houdt zich bezig met gezondheid en preventie. "We hebben gemerkt bij gemeenten die al zijn gestart, dat het heel goed werkt om baby's kennis te laten maken met groentes."

Inmiddels doen in Rotterdam al meer dan 100 gezinnen mee aan de Baby Groente Tas: "Het voorziet dus duidelijk in een behoefte. De drempels zijn zo laag mogelijk gemaakt en ouders zijn tot dusver heel enthousiast."

Marije Verwijs, expert Gezondheid van het Voedingscentrum, kan zich ook vinden in het initiatief. "Het is heel mooi dat die tas wordt aangeboden en het is goed dat een gemeente zich buigt over de gezondheid van de jongste bewoners. Maar wat doe je als je niet in die gemeente woont?"

Het Voedingscentrum raadt ouders aan tussen de vier en zes maanden te starten met het geven van oefenhapjes. Verwijs: "Ons advies is om gezond eten, zoals groenten en fruit, te prakken of te pureren. Een gezond voedingspatroon is heel goed voor de groei en hersenontwikkeling en ook voor de weerstand. Het geeft kinderen energie. Als je dus vroeg begint met verschillend gezond eten aanbieden, helpt dat bij het ontwikkelen van een gezond eetpatroon. Daar zijn ook onderzoeken naar gedaan. Jong geleerd is oud gedaan."

'Hoe meer een kind lust, hoe beter'

Volgens Volker zijn potjes groenten niet ongezond. "Beter potjes dan geen groenten, maar potjes smaken toch anders dan verse groenten als broccoli, aubergine en pompoen. Ze hebben minder smaakvariatie en structuur. Daardoor leer je er minder gevarieerd van eten."

Toch is de praktijk niet altijd even makkelijk, zegt Verwijs van het Voedingscentrum: "Hoe ouder kinderen worden, hoe meer ze te maken krijgen met ongezonde snacks en frisdrank. Een ouder heeft daardoor minder invloed in de loop der tijd."

Hoe meer een kind dan op jonge leeftijd al lekker vindt en aan allerlei eten gewend is, hoe beter het is volgens Verwijs: "Het zijn misschien wel open deuren, maar de beste start is om je kind zo gevarieerd mogelijk te leren eten." Het initiatief slaat dan ook aan: ieder jaar zijn er zo'n vijf nieuwe gemeenten die kiezen voor de Baby Groente Tas.

Nederland treedt anders dan andere landen nog altijd niet op tegen de Russische schaduwvloot. Ons land blijft passief ondanks een belofte van het kabinet om deze schepen te controleren, die werd gedaan nadat de Tweede Kamer daar in een motie om had gevraagd.

De Russische schaduwvloot bestaat uit oude, versleten tankers die Rusland gebruikt om onder valse vlag olie te exporteren naar landen als China en India en daarmee westerse sancties te omzeilen.

Uit navraag van de Volkskrant blijkt dat deze schepen ongestoord door het Nederlandse deel van de Noordzee kunnen varen. Hoewel in januari werd besloten controles uit te voeren, blijkt dit nog steeds niet te zijn gebeurd, zegt het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat tegen de NOS.

Andere landen doen dit wel. Zo trof Finland maatregelen nadat een vermoedelijk Russisch schaduwschip onderzeese stroomkabels beschadigde. Het leidde tot aangescherpte sancties en controles. Die schaduwvloot wordt ook door het risico dat ze vormt voor het milieu als onwenselijk gezien.

Juridisch

Bij controles wordt gevraagd om verzekeringspapieren. Het is juridisch echter niet toegestaan een schip aan te houden of aan boord te gaan zonder expliciete toestemming.

Een schip kan dus ook weigeren om mee te werken. "Dat kan zodra je je buiten territoriaal water van een land begeeft, en dat is het grootste gedeelte van de Noordzee", zegt Friso Dubbelboer, specialist maritieme territoriale conflicten, verbonden aan het Leiden-Azië Centrum.

"Het is net als op straat", zegt Dubbelboer. "Kom ik je tegen, dan kan ik je niet tegenhouden, maar ik kan je wel wat vragen." Hoewel het een beperkt middel is, kan het volgens hem toch nuttig zijn. "Een schip dat weigert inzage te geven in papieren, maakt zichzelf verdacht en wordt daarna meer in de gaten gehouden."

Viceadmiraal buiten dienst Ben Bekkering weet uit ervaring dat controles in de praktijk lastig zijn: "Om op internationale wateren papieren te kunnen inzien moet je én de vlaggenstaat, én de kapitein om toestemming vragen. Want zo'n schaduwvloot gaat echt niet zomaar voor anker liggen of varen in territoriale wateren."

Praktische bezwaren

Hoewel Nederland nog niet zelf schepen controleert, zegt het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat dat het samenwerkt met Europese landen die dat wel doen, zoals Duitsland, Denemarken en Finland.

"Wij horen van hen precies welke schepen geen goede verzekeringspapieren laten zien", zegt een woordvoerder. "En wij weten wel degelijk waar in ons Europese zeegebied welk schip is."

Dat Nederland zelf niet om papier vraagt, komt volgens het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vooral door praktische bezwaren: zo varen schepen hier ver van de kust, terwijl in kuststaten als Finland schepen door smallere zeestraten varen, zegt de woordvoerder van het ministerie.

Daarnaast is het volgens het ministerie een capaciteitskwestie. "Het zijn keuzes in hoeverre je schepen en helikopters hiervoor wil inzetten."

Onvoldoende

D66-kamerlid Jan Paternotte, mede-indiener van de motie, wil dat het kabinet meer doet. "Het lijkt alsof het kabinet het niet belangrijk genoeg vindt, en dat is heel vreemd aangezien het kabinet keer op keer zegt hoe gevaarlijk de situatie met de Russische schaduwvloot is."

Deskundigen vragen zich echter af hoe erg het is dat Nederland niet zelf controleert. "Er zijn zoveel landen waar de schepen langsvaren die wel controles uitvoeren en intensief samenwerken met Nederland op dit dossier. Normaal gesproken kunnen zij dus als eerste een schip ondervragen. En je wil niet dat je hetzelfde schip 3 of 4 keer inspecteert", zegt Bekkering.

Dubbelboer schaart zich hierachter. "Dat is een logische gedachte, al weet ik niet of elk schip eruit wordt gehaald. Als we het zouden willen als land, is mijn inschatting in ieder geval wel dat het zou kunnen. Het is echt een kwestie van politieke wil om de middelen hiervoor vrij te maken, om al dan niet steekproefsgewijs dit soort onderzoeken te doen en schepen te bevragen."

Paternotte is niet overtuigd door het excuus dat schepen eerst langs andere controlerende landen varen. "Het Verenigd Koninkrijk ligt ook aan de Noordzee en voert die controles wél uit. Oekraïne steunen en onze wateren veilig houden moeten we niet alleen maar aan andere landen over laten."

Na maandenlange onderhandelingen en meerdere treinstakingen ligt er een cao-akkoord voor NS-medewerkers. Daarin staan ook afspraken over eerder stoppen met werken.

De vakbonden willen nu het vroegpensioen ook voor andere bedrijfstakken definitief regelen. Kunnen we al die vroege stoppers wel missen?

Vijf vragen over het vroegpensioen.

Wat is er bij de NS precies afgesproken?

Wie zwaar werk bij de NS doet, kan eerder afzwaaien. Om te bepalen of je eerder kunt stoppen, wordt een puntensysteem gebruikt. Je scoort punten als je fysiek zwaar of onregelmatig werk doet, of als je veel met agressie of lawaai te maken hebt. Ook het aantal gewerkte dienstjaren telt mee. Hoe zwaarder je werk is, hoe eerder je kunt stoppen.

De precieze puntentelling zal worden uitgewerkt door een commissie met daarin leden van de vakbond, de NS-directie en de ondernemingsraad. De NS gaat er alvast vanuit dat zo'n 12.000 van de ongeveer 22.000 medewerkers op termijn in aanmerking komen voor de regeling. Daarmee is nog niet gezegd dat al deze mensen er gebruik van gaan maken. Je levert dan namelijk wel inkomen in.

Want wat houdt die regeling in?

Een jaar geleden spraken het ministerie van Sociale Zaken, de vakbonden en werkgevers af dat er een regeling komt voor vroegpensioen per 2026. Zoiets bestond al, maar dat was een tijdelijke regeling.

De permanente regeling zorgt ervoor dat mensen met een zwaar beroep maximaal 3 jaar voor hun AOW-leeftijd (nu 67 jaar) kunnen stoppen met werken. Ze krijgen dan nog geen geld van hun pensioenfonds, maar wel van hun werkgever maandelijks een bedrag van 2.273 euro. Dat kost de werkgever dus geld, maar die hoeft over die uitbetaling geen belasting af te dragen. En het moet voorkomen dat de oudere werknemers uitvallen.

Verder beloven werkgevers dat ze hun best doen om zwaar werk zoveel mogelijk uit te bannen. Denk daarbij aan tilhulp in plaats van sjouwen, het vervangen van fysiek werk door bureauwerk en een regelmatiger rooster. Zo is er bij de NS nu afgesproken dat medewerkers na een bepaalde leeftijd geen nachtdiensten meer hoeven te doen, tenzij de roosters dat echt niet toelaten.

Wie bepaalt wat zwaar werk is?

Dat gebeurt bij de cao-onderhandelingen per sector. Volgens de bonden kun je niet in één landelijke norm vatten wat wel of geen zwaar werk is.

Helemaal vrij spel is er niet. Als er akkoord is over een zwaarwerkregeling, moet dit worden voorgelegd aan TNO. Het onderzoeksbureau gaat beoordelen of niet zomaar overal het etiket 'zwaar werk' op wordt geplakt. Ook moet het gaan om bewezen gezondheidsrisico's, bijvoorbeeld als gevolg van nachtwerk, stress, tillen of blootstelling aan gevaarlijke stoffen.

Hoe staat het er nu voor?

Vlak voor de zomer bekeek het ministerie van Sociale Zaken 665 actuele cao's, die gaan over 6,1 miljoen werknemers. In 273 van die nieuwe akkoorden staan afspraken over vroegpensioen. Daar zitten grote sectoren bij: 92 procent van de werknemers kan nu iets lezen over vroegpensioen in zijn of haar cao.

Of je met vroegpensioen kan, hangt vrijwel altijd af van het aantal dienstjaren. Gemiddeld moet je 33 jaar zwaar werk gedaan hebben. Meestal zijn er ook aanvullende eisen zoals over functie, rooster en inkomen.

Vakbond FNV wil voor meer beroepsgroepen een zwaarwerkregeling. In Nieuwsuur noemde de bond de zorg. Met ruim 1,3 miljoen zorgmedewerkers zou dat kunnen betekenen dat er heel wat extra gebruik gemaakt gaat worden van het vroegpensioen.

Stoppen er niet te veel mensen voortijdig?

Overal wordt personeel gezocht. Dus wil de regering voorkomen dat er te veel mensen vroegtijdig stoppen met werken.

Het ministerie heeft daarom een 'signaalwaarde' ingesteld. Als blijkt dat er jaarlijks meer dan 15.000 mensen met vroegpensioen gaan, wil het ministerie van Sociale Zaken van de werkgevers en werknemers weten waar het misgaat. Het ministerie gaat dan kritisch kijken in welke sectoren er naar verhouding veel gebruik wordt gemaakt van de regeling.

De afgelopen jaren, onder de tijdelijke regeling, werd er beperkt gebruik gemaakt van het vroegpensioen. Inmiddels weten meer mensen hun weg te vinden naar de regeling. In 2021 gingen 4300 werknemers met vroegpensioen. In 2024 waren het er drie keer zoveel: 13.200 medewerkers. Ambtenaren, zorgmedewerkers en politieagenten maken het meest gebruik van de regeling.

Het duurde even, maar ze zijn eruit. De Europese Commissie en de Verenigde Staten zijn het eens geworden over uitwerking van de handelsovereenkomst die eind juli gesloten werd.

Zoals al eerder door Commissievoorzitter Von der Leyen en President Trump was afgesproken, worden de importtarieven die de VS hanteert voor goederen uit de EU 15 procent, in plaats van de 30 procent waar Trump mee dreigde.

Afgelopen maanden was onduidelijk of de 15 procent ook zou gaan gelden voor onder meer de auto-industrie. Nu is afgesproken dat dat inderdaad zo wordt. Ook voor farmaceutische producten, halfgeleiders en hout wordt het tarief beperkt tot 15 procent, zo is nu afgesproken.

Auto's en wijn

Het was de afgelopen weken nog spannend of de VS zou instemmen met het beperken van de invoertarieven voor alle sectoren. Met name de auto-industrie en de wijnproducenten keken met spanning uit naar de technische invulling van de politieke deal die was gesloten.

Voor de autosector lijkt er nu een duidelijke afspraak te liggen: ook die valt onder de heffingen van 15 procent. De Amerikanen hebben daar wel als voorwaarde aan verbonden dat de EU wetgeving presenteert waarin heffingen op Amerikaanse producten worden afgeschaft. Volgens Eurocommissaris Sefcovic gaat dat deze maand nog gebeuren.

Vooral de Duitsers keken met spanning uit naar wat er verder afgesproken zou worden over heffingen op auto's. Duitsland heeft een grote auto-industrie die veel naar Amerika exporteert. Tijdens de uitwerking van de afspraken tussen de VS en de EU golden voor het land hoge tarieven van 27,5 procent.

De Franse wijnboeren hebben nog geen zekerheid: over heffingen op alcohol zijn de twee handelsblokken nog in gesprek.

Frontale botsing EU en VS afgewend

Aan de gezamenlijke verklaring van vandaag gingen weken van intensieve onderhandelingen vooraf. Ondertussen was er ook felle kritiek op de politieke deal die Von der Leyen had gesloten met Trump. Europa zou zich te veel in de verdediging hebben laten drukken door de agressieve handelspolitiek van de Verenigde Staten, zo klonk het vooral in de Franse media.

EU-commissaris Sefcovic spreekt vandaag van een strategisch belangrijke deal. "Het alternatief, een handelsoorlog met torenhoge tarieven en politieke ruzies, zou schadelijk zijn voor banen, groei en de economie."

EU-correspondent Kysia Hekster:

"Het is niet zo dat alles nu rond is, er moet nog steeds veel verder worden uitgewerkt. Dat is ook logisch, je kan niet in een paar maanden een handelsakkoord sluiten waar normaal gesproken jaren over onderhandeld wordt. Maar de druk was groot om in ieder geval voor enige stabiliteit te zorgen in deze onzekere tijden.

Eerder klonk veel kritiek op de afspraken die de Europese Commissie eind juli maakte met de VS. Het uitgangspunt van de Europeanen was immers géén heffingen, omdat die altijd slecht zijn voor de handelsbetrekkingen. Maar ze kwamen uit op 15 procent, hoger dan de 10 procent die het VK afsprak met de Amerikanen.

Bovendien beloofde de EU voor honderden miljarden aan Amerikaanse energie en wapens te kopen en gingen tegenmaatregelen waar eerder mee gedreigd werd, terug de la in, om erger te voorkomen. Sommigen spraken daarom zelfs van een politieke vernedering van de Europeanen, die zich lieten afpersen door de VS. Anderen noemden de strategie van de-escalatie juist verstandig.

De EU had geen andere keus, zegt de Europese Commissie. Het alternatief van geen akkoord en nog veel hogere heffingen zou helemaal rampzalig zijn. Nu de afspraken concreter zijn, kunnen de EU-landen kijken wat ze voor hun eigen bedrijven en economieën gaan betekenen en beter de balans opmaken."

In ruil voor de afspraak om de invoerheffingen te beperken, belooft de EU de markt open te stellen voor producten uit de VS en bestaande heffingen af te schaffen. Daardoor kunnen onder andere Amerikaanse vis, noten, melkproducten, fruit, zaden, varkens- en rundvlees makkelijker op de Europese markt gebracht worden.

De Europese Commissie zal de afspraken met spoed omzetten in Europese wetgeving, waar de lidstaten en het Europees Parlement nog mee moeten instemmen. De Commissie heeft haast, want de Amerikanen laten de lagere tarieven pas ingaan wanneer Europese wetsvoorstellen gepresenteerd zijn. In het Europees Parlement en tussen lidstaten kan nog discussie ontstaan over de verschillende belangen die op het spel staan.

De Europese Commissie hoopt dat de lagere heffingen voor de auto-industrie met terugwerkende kracht vanaf 1 augustus ingaan.

De zonnepanelen in de buurt van Schiphol krijgen speciale folie om reflectie tegen te gaan. Piloten hadden last van de schittering van de panelen bij het landen op een bepaalde landingsbaan. Dat zou volgens Schiphol tot gevaarlijke situaties kunnen leiden. De zonnepanelen worden nu verwijderd om het folie aan te brengen, zodat het veiligheidsrisico verdwijnt.

De kosten worden door alle partijen gedragen. Het gaat hierbij om Schiphol zelf, het zonnepanelenbedrijf De Groene Energie Corridor (DGEC), de gemeente Haarlemmermeer en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Om hoeveel geld het gaat, is niet bekend. Het gaat om vier velden met in totaal 228.000 zonnepanelen.

De gemeenteraad van Haarlemmermeer kan nog wel wensen en bedenkingen inbrengen komende week. Dan moet het collegebestuur kijken wat hiermee gedaan wordt. "Dat kan betekenen dat op punten nog iets veranderd zou moeten worden", zegt een woordvoerder van de gemeente, maar ze gaat daar niet van uit.

Vorige maand oordeelde de rechter dat een deel van de zonnepanelen, 78.000, verwijderd moeten worden. De eigenaar daarvan, DGEC, zou opdraaien voor die kosten. Het bedrijf gaf eerder aan dat zij niet voor de totale kosten konden opdraaien, omdat ze dan direct failliet zou zijn. Begin deze maand werden de eerste zonnepanelen verwijderd.

Niet bereikbaar

Het zonnepanelenpark werd eind vorig jaar aangelegd, maar toen hadden piloten nog geen last van de reflecties. Dat begon pas in het voorjaar, omdat de zon dan in een bepaalde stand staat bij helder weer.

Ook in het najaar staat de zon in die stand. Vanaf volgende week gaat de Zwanenburgbaan dus opnieuw op bepaalde momenten dicht voor landend verkeer. Schiphol moet dan op andere banen meer vliegtuigen laten landen. Dit geldt tot 29 september of tot alle zonnepanelen tijdelijk verwijderd zijn.

"We zijn blij dat we nu op weg zijn naar een oplossing die ruimte biedt voor veilig vliegverkeer, betrouwbare luchthavenoperatie én duurzame energie", zegt Patricia Vitalis, operationeel directeur van Schiphol.