De Haagse politie doet onderzoek naar een mislukte poging om een Prinsenvlag op te hangen op de gevel van het D66-partijbureau. In de nacht van dinsdag op woensdag verplaatste een onbekend groepje mensen een steiger, klom erop en probeerde de D66-vlag te vervangen voor een Prinsenvlag.

De oranje-wit-blauwe Prinsenvlag is een symbool dat tegenwoordig door extreemrechts en vroeger door de NSB werd gebruikt. De vlaggen waren ook te zien bij de Malieveld-rellen waar veel extreemrechtse demonstranten op af kwamen.

De poging is vastgelegd op een beveiligingscamera. De NOS heeft die beelden bij D66 opgevraagd.

Kijk hier naar het beeld, de daders zijn onherkenbaar gemaakt:

De poging om de vlag om te wisselen mislukte, maar de partij neemt de zaak hoog op. Er is aangifte gedaan van intimidatie. "Het is een vorm van politieke intimidatie om een vlag van een politieke partij te vervangen door een vlag van de NSB", aldus D66-leider Jetten.

Het verwisselen van een vlag op een gevel is niet strafbaar, maar de politie zit er volgens Jetten "bovenop".

Brandende container

Nog geen twee weken geleden werd het partijbureau beschadigd toen relschoppers van een anti-immigratie demonstratie op het Malieveld naar de binnenstad trokken. Ruiten werden ingegooid, de buitendeur werd ontzet en er werd geprobeerd een in de brand gestoken container tegen het pand aan te duwen.

D66-leider Jetten ziet een verschil tussen de twee incidenten. Bij de eerste gebeurtenis kon volgens hem nog sprake zijn van een willekeurige actie. "D66 was toen een onderdeel van een explosie van geweld", stelt Jetten. "Nu zijn mensen willens en wetens hier naar toe gekomen om te laten zien dat het nog niet klaar is na de rellen."

De politie onderzoekt de zaak, zo blijkt bij navraag. De politie zegt de zaak hoog op te nemen en het onderzoek is "in volle gang". "De gebeurtenissen van de afgelopen tijd maakt dat wij heel alert zijn op dit soort acties", zo laat een woordvoerder van de politie weten.

De steiger stond er vanwege het herstel van de vorige week ontstane schade van zo'n 34.000 euro.

Deze week staan er extra veel politieke advertenties online, maar binnenkort moeten partijen op zoek naar creatieve en ook 'ouderwetse' campagnemiddelen. Door nieuwe Europese regels worden de mogelijkheden om te adverteren namelijk sterk ingeperkt.

De regels zijn gericht tegen buitenlandse beïnvloeding, zoals recent gebeurde in Roemenië, en micro-targeting, zoals rond de Brexit in Groot-Brittannië. Bij micro-targeting wordt privacygevoelige informatie gebruikt om te bepalen wie welke advertentie ziet.

De regels laten wel ruimte voor politieke advertenties en de wet die de handhaving regelt in Nederland is nog niet af. Toch hebben de regels die op 10 oktober ingaan - toevallig vlak voor de Kamerverkiezingen - al effect. Want veel techbedrijven vinden ze maar lastig en kiezen ervoor om in de EU helemaal geen advertenties te tonen.

Verschillende regels op sociale media

Socialmediabedrijven willen helemaal stoppen met politieke advertenties. Zij noemen de regels onder meer complex en te onduidelijk:

Google is in september gestopt met politieke advertenties. TikTok stond die al niet toe. Facebook en Instagram stoppen per 6 oktober, heeft het moederbedrijf in een mail aan politieke partijen gezegd.

Een woordvoerder van X laat desgevraagd weten dat politieke advertenties al meer dan 5 jaar niet zijn toegestaan binnen de EU op hun platform. Toch zijn daar wel advertenties te zien. Bijvoorbeeld van Forum voor Democratie. Die partij zegt ervan uit te gaan dat onder voorwaarden adverteren wel mag op X. Op vragen hoe dat zit heeft X nog niet geantwoord.

Op websites waar na 10 oktober nog wel politieke advertenties online getoond worden, gelden straks strenge regels. Zo mag selectief advertenties tonen gericht op persoonlijke eigenschappen niet meer en moet volledig herleidbaar zijn waarom een advertentie verschijnt en wie ervoor betaalt. Ook bij campagnes op straat, op tv en op de radio moet deze informatie gegeven worden.

De Partij voor de Dieren verwacht dat de nieuwe regels de campagne positief beïnvloeden. "Dit maakt het speelveld online gelijker", geld speelt immers online geen rol meer. Nu adverteert de partij, net als veel anderen nog wel op Facebook en Instagram. Ook Volt denkt er zo over en steunt net als het CDA de nieuwe regels die buitenlandse beïnvloeding tegen gaan.

Groenlinks-PvdA en de SGP wijzen erop dat online advertenties vooral een manier is om groepen te bereiken zoals jonge kiezers." D66 zegt dat de doelgroep van 25-40-jarigen door de nieuwe regels moeilijker bereikbaar dreigt te worden.

BBB is ronduit negatief: "Via online advertenties zijn voor weinig geld veel mensen te bereiken". Het is voor kleine partijen juist een nadeel als goedkoop adverteren niet meer kan, denken ze daar. Ze wijzen erop dat op de platforms van Meta al goed te zien is wie er achter reclames zit.

Prijzen gestegen

Partijen kopen vanwege de blokkades straks nu het nog kan juist extra advertentieruimte in. Inmiddels zijn de prijzen van bepaalde advertenties gestegen, vertelt een woordvoerder van de SP. Voor hen is het daarom niet meer aantrekkelijk om die extra advertenties in te kopen: "Dan geven we ons geld liever anders uit."

Niet alle partijen willen inzicht geven in hun campagnestrategie. Onder meer JA21 en VVD willen de concurrenten niet onnodig wijzer maken. PVV antwoordt niet op vragen.

Influencers

Hoogleraar politieke communicatie Claes de Vreese van de UVA verwacht dat partijen soms extra scherp uit de hoek zullen komen in de hoop om met hun eigen accounts viral te gaan. Want gewone posts kunnen nog wel geplaatst worden. Politici die veel volgers hebben online zijn daarbij in het voordeel. Hij vraagt zich wel af of het de platforms wel gaat lukken om hun eigen regels te handhaven.

Het kan ook nog dat er straks influencers ingezet worden. Een campagnestrateeg vertelt dat influencers zelf nu inderdaad ook met voorstellen komen om voor een partij tegen betaling campagnes te doen: "Het zou me niet verbazen als partijen die daarop in gaan daar straks gezeur mee krijgen."

De budgetten die online niet meer nodig zijn steken partijen ook in meer offline-reclame. Zo steken sommigen extra geld in tv-spotjes. Onder meer BBB, Volt, en Partij voor de Dieren laten ook meer posters drukken. En sommige partijen hopen de komende weken nog te verrassen met acties die ze nog niet willen verklappen.

Het plan van demissionair minister Keijzer van Volkshuisvesting om het wonen in vakantiehuisjes tien jaar legaal te maken is onuitvoerbaar zegt de Dienst Toeslagen, onderdeel van het ministerie van Financiën. De mensen die geen eigenaar zijn maar zo'n huisje huren krijgen recht op huurtoeslag, en dat leidt tot een administratie die de dienst niet aankan.

In een zogenoemde uitvoeringstoets die Keijzer naar de Tweede Kamer heeft gestuurd waarschuwt de Dienst Toeslagen dat een moeilijk in te schatten aantal mensen huurtoeslag zal aanvragen. Mogelijk gaat het om tienduizenden.

Die aanvragen zijn lastig te beoordelen omdat het niet om gewone huurhuizen gaat die aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen. De Dienst Toeslagen moet per recreatiewoning de situatie beoordelen. De aanvragen zijn ook fraudegevoelig omdat de huurcontracten vervalst kunnen worden door bijvoorbeeld de ingangsdatum te veranderen.

Voor burgers die recht hebben op huurtoeslag voor zo'n huisje is het ook een ingewikkelde papierwinkel, waarschuwt de Dienst. Juist omdat het een bijzondere categorie woningen is moeten mensen veel informatie aanleveren die ze zelf moeten uitzoeken. Bijvoorbeeld wat de kale huurprijs is, zonder kosten voor voorzieningen op het vakantiepark.

Huurtoeslag teruggevorderd

Als zij de informatie niet goed aanleveren, dan kan het zijn dat de huurtoeslag deels of helemaal moet worden teruggevorderd. Dat levert een groot risico voor de aanvragers op. Voor de extra taken voor de Dienst Toeslagen moeten mogelijk 475 extra ambtenaren worden aangenomen. De kosten kunnen oplopen tot 50 miljoen euro.

Wonen in een huisje op een vakantiepark is nu niet toegestaan. Toch staan er bijna 60.000 mensen ingeschreven op het adres van een recreatiewoning. Het werkelijke aantal ligt waarschijnlijk hoger. Keijzer wil de permanente bewoning tijdelijk legaliseren vanwege de woningnood.

Steekproeven

Ondanks eerdere kritiek van gemeenten wil Keijzer het plan toch doorzetten. Want veel bewoners van recreatiewoningen zijn juist blij dat hun situatie legaal wordt gemaakt.

Keijzer: "Deze mensen wonen al in vakantiewoningen. Niet omdat ze dat zo leuk vinden maar omdat er geen andere woningen voor ze zijn. Deze mensen melden zich de komende tijd bij de gemeente voor een persoonsgebonden vergunning en dan komt ook in beeld om welke vakantiewoningen het gaat. Dat ga ik met de Dienst Toeslagen de komende tijd doorakkeren."

Er komt nu eerst een onderzoek met steekproeven om beter in te schatten hoeveel mensen huurtoeslag gaan aanvragen. Tegelijkertijd wordt onderzocht of er oplossingen zijn die de uitvoerbaarheid verbeteren en de werklast voor Dienst Toeslagen beperken, belooft Keijzer.

Dat het demissionaire kabinet naar verwachting doodzieke kinderen uit Gaza laat overkomen voor een behandeling, valt in goede aarde bij veel politieke partijen en hulp- en zorgverleners in Nederland.

"De druk op het kabinet om dit wél te gaan doen is cruciaal geweest", zegt SP-Kamerlid Dobbe. Ook bij andere partijen in de Kamer wordt verheugd gereageerd op de toezegging. "Goed dat het kabinet eindelijk gehoor geeft aan de lange roep vanuit de Kamer", zegt D66-leider Jetten.

"Eindelijk een teken van medemenselijkheid", zegt Kamerlid Piri van GL-PvdA. Ook bijvoorbeeld VVD en SGP, die eerder tegen de moties stemden, zijn het eens met het kabinet omdat het gaat om een beperkt aantal kinderen die echt niet in de regio kunnen worden geholpen. PVV-leider Wilders blijft tegen en ziet liever dat de kinderen naar "het schatrijke" Saudi-Arabië gaan.

Demissionair premier Schoof zegt dat het kabinet tot nu toe dacht dat de zorg wel in de regio geboden kon worden, al beweerden veel hulporganisaties het tegendeel.

"Wij moesten eerst zelf tot die conclusie komen", legt hij uit:

Karel Hendriks, directeur Artsen zonder Grenzen Nederland, zegt "opgelucht en blij" te zijn dat zieke Gazaanse kinderen naar Nederland kunnen worden geëvacueerd.

"Deze politieke doorbraak redt kinderlevens", zegt hij. "We zijn dankbaar voor iedereen die samen met Artsen zonder Grenzen heeft volgehouden om deze noodzaak onder de aandacht te brengen. Al maanden waarschuwen wij dat deze kinderen niet meer geholpen kunnen worden in het door Israël kapotgeschoten zorgsysteem van Gaza, terwijl ziekenhuizen in de regio overvol zijn."

Hendriks zegt dat Nederlandse ziekenhuizen hebben aangegeven dat er genoeg capaciteit en menskracht is om de kinderen op te vangen. "We zullen het kabinet blijven aansporen om bij te dragen naar vermogen - niet alleen het absolute minimum". Ook zegt hij dat de evacuaties in de context van de humanitaire crisis in Gaza een druppel op een gloeiende plaat lijken, "maar elke druppel is in dit geval een kinderleven, en elk leven telt."

Kankerpatiënten

Het Prinses Máxima Centrum, het ziekenhuis voor kinderoncologie in Utrecht, zegt er te zijn "voor ieder kind met kanker, ongeacht hun nationaliteit of afkomst". Een woordvoerder zegt dat het de capaciteit heeft om enkele kinderen met kanker uit Gaza zorg te bieden "die ze zo snel mogelijk nodig hebben, want voor de behandeling van kanker geldt dat uitstel grote risico's met zich meebrengt".

Ook Unicef Nederland verwelkomt het besluit. Het kinderfonds van de Verenigde Naties zegt dat het "letterlijk het verschil kan betekenen tussen leven en dood". Volgens Unicef zijn op dit moment 3800 kinderen in Gaza die dringend die medische evacuaties nodig hebben.

De organisatie pleit ervoor de medische corridor naar de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever te herstellen en noemt het "een belangrijke stap die snel genomen kan worden: dit is de meest veilige en effectieve manier om evacuaties mogelijk te maken".

Duizenden kinderen uit Gaza zijn geëvacueerd naar Egypte, maar daar kunnen ze niet altijd geholpen worden:

Het demissionaire kabinet sluit niet langer uit dat Nederland kinderen uit Gaza over laat komen voor een medische behandeling. "Het kabinet zal bezien in hoeverre enkele kinderen tijdelijk in Nederland kunnen worden geholpen", schrijft minister Van Weel van Buitenlandse Zaken aan de Tweede Kamer. Het gaat om kinderen die "complexe hoog-specialistische zorg nodig hebben, die in direct levensgevaar verkeren en waarvoor nu in de regio geen onmiddellijke hulp beschikbaar is."

De beoordeling van welke kinderen daarvoor in aanmerking komen, is mede in handen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Het kabinet gaat ook af op de kennis en ervaring van Europese landen die eerder kinderen hebben opgenomen voor medische behandelingen.

"Het aantal gevallen dat Nederland zal kunnen en gaat opnemen zal overigens zeer beperkt zijn", stelt Van Weel. Er zal ook rekening worden gehouden met de beschikbare zorgcapaciteit voor Nederlandse kinderen.

Het kabinet maakte eerder bekend dat er 25 miljoen euro gaat naar (medische) noodhulp in de regio voor mensen uit de Gazastrook. Dit gaat via de WHO onder meer naar Egypte, Save the Children, Dutch Relief Alliance, Unicef en het Rode Kruis.

Vier keer motie verworpen

Verschillende partijen in de Tweede Kamer dringen al maanden aan op de medische behandeling voor ernstig zieke kinderen in Nederland. Tot vier keer toe dienden zij er moties over in, die steeds nipt werden verworpen. Gisteren gebeurde dat nog met 72 stemmen voor en 74 tegen.

Het kabinet ging tot nu niet in op de wens van bijna de helft van de Kamerleden. Ook nu benadrukt Van Weel dat behandeling in de regio het uitgangspunt blijft.

Toch niet in regio

Demissionair premier Schoof zegt dat het kabinet tot nu toe "de veronderstelling had" dat de zorg wel in de regio geboden kon worden, al beweerden veel hulporganisaties het tegendeel.

"Wij moesten eerst zelf tot die conclusie komen", legt hij uit:

"De druk op het kabinet om dit wél te gaan doen is cruciaal geweest", zegt SP-Kamerlid Dobbe. In de Kamer wordt verheugd gereageerd op de toezegging van het kabinet. "Goed dat het kabinet eindelijk gehoor geeft aan de lange roep vanuit de Kamer", zegt D66-leider Jetten. "Eindelijk een teken van medemenselijkheid", zegt Kamerlid Piri van GL-PvdA. Ook bijvoorbeeld VVD en SGP, die eerder tegen de moties stemden, zijn het eens met het kabinet omdat het gaat om een beperkt aantal kinderen die echt niet in de regio kunnen worden geholpen.

Duizenden kinderen uit Gaza zijn geëvacueerd naar Egypte, maar daar kunnen ze niet altijd geholpen worden:

Op de laatste vergaderdag van de Tweede Kamer wordt er in de wandelgangen met angst en beven, en flink wat ergernis, gesproken over "de bolletjesterreur". Vanavond en morgenochtend zal dit fenomeen tot een soort uitbarsting komen.

Dan stemt de Kamer voor de laatste keer voor de verkiezingen over een enorme berg moties. Die zijn vaak speciaal ingediend om eigen standpunten te benadrukken, politieke tegenstanders in een bepaald daglicht te stellen en daar "bolletjesplaatjes" van te maken.

De meeste mensen hebben die wel voorbij zien komen op sociale media. Een plaatje met rode en groene bolletjes en een politiek voorstel. Groen zijn de partijen die voorstemden, rood die tegenstemden.

Er staan teksten bij in de trant van 'Kijk wat schandalig dat deze partijen tegenstemden!', of 'Wij komen op voor dit belang' of 'Ons voorstel is aangenomen!'. Van links tot rechts gebruiken politieke partijen dit in hun pr.

Deze stemmingsuitslagen aangeduid met groene en rode bolletjes, komen van de app van de Tweede Kamer. De bedoeling is om politieke besluiten transparanter te maken. Vrij snel na de introductie van de service werden door politieke partijen screenshots op sociale media gedeeld.

De campagne voor de verkiezingen op 29 oktober geeft er nu een extra slinger aan. Sommige partijen hebben inmiddels een eigen 'bolletjesvormgeving' met het partijlogo.

Aan de bolletjes kun je niet zien om welke reden een partij tegenstemde. En dat is soms een probleem. Een partij kan het inhoudelijk oneens zijn, of de motie juridisch overbodig achten omdat het al in de wet staat, of de tekst 'symboolpolitiek' vinden.

Van de "bolletjesterreur" hebben we de afgelopen week al voorbodes gezien. Bijvoorbeeld toen het ging over de motie "het uitspreken dat Joodse studenten en medewerkers zich veilig moeten voelen op hogescholen en universiteiten".

Het CDA heeft als principe dat de partij het aantal moties wil beperken omdat ze volgens de partij vaak niet bijdragen aan beleidsveranderingen en wel veel tijd en administratie kosten. Moties waarbij de Kamer alleen maar een wens uitspreekt, de zogenaamde spreekt-uit-moties, steunt het CDA daarom sowieso niet.

Kamerlid Boswijk legde gisteren weer uit waarom het CDA tegen de 'spreekt-uit-motie' ging stemmen, al vindt de partij natuurlijk dat Joodse studenten en medewerkers zich veilig moeten voelen.

Bij het CIDI was dit niet meteen duidelijk. De organisatie, die zich geregeld mengt in het publieke debat om Israël en Joodse belangen in Nederland te verdedigen, maakte een foto van de groene bolletjes en het ene rode CDA-bolletje en vroeg om opheldering.

Boswijk wees het CIDI op zijn stemverklaring en de zaak werd rechtgezet. Maar toen hadden duizenden mensen op X het plaatje al gezien.

Het CDA is door het zelf opgelegde motiestandpunt ook de pineut bij een motie van BBB over het uitspreken dat Hamas "nooit meer een rol mag spelen in Gaza of elders". Naast tegenstemmer Denk staat het CDA als enige bij het rode bolletje met het duimpje omlaag.

Partijleider Bontenbal ziet zich genoodzaakt het stembeleid uit te leggen:

Ook de 'antifa-motie' van vorige week kan in dit licht worden gezien. De FvD diende op het laatste moment een motie in "dat Antifa ook in Nederland als terroristische organisatie wordt aangemerkt".

Antifa is de naam voor een verzameling extreemlinkse actiegroepen die door veiligheidsdiensten meer als een beweging dan als één organisatie wordt beschouwd.

Alleen om die reden al is een verbod juridisch onmogelijk en is een verbod aan de rechter, waarschuwde het kabinet. Toch stemden partijen, zoals VVD en SGP, voor. Liever een vaag signaal dan een rood bolletje voor je naam.

Vanavond lastige afwegingen

Ook vanavond moeten de fracties weer lastige afwegingen maken. Voor een 'campagne-motie' stemmen die nutteloos is of niet klopt, maar wel bij de groene bolletjes staan? Of een rood bolletje worden en dat niet aan de kiezer kunnen toelichten?

En niet alleen politieke partijen slaan elkaar met bolletjes om de oren, ook populaire Instagramaccounts als Check je stem en Politieke Jongeren maken plaatjes van de stemmingsuitslagen. Lastig in campagnetijd.

Wat ervan terecht gaat komen, is bij veel moties de vraag. Daar gaat de nieuwe Tweede Kamer immers over, na de verkiezingen op 29 oktober. En hoe de politieke verhoudingen dan liggen, weet niemand. In coalitie-onderhandelingen zullen standpunten 'uitgeruild' worden. En aangenomen voorstellen die geld gaan kosten, staan zeker opnieuw ter discussie.

Nederland spoort de Europese Unie aan om de Houthi's op de lijst van terreurorganisaties te zetten. Dat zegt demissionair minister van Buitenlandse Zaken Van Weel nu de militie in Jemen de aanval op een Nederlands vrachtschip heeft opgeëist. Twee bemanningsleden raakten bij die raketbeschieting gewond.

De minister noemt de Houthi's op X een "ernstige bedreiging voor de vrije doorvaart". Naast plaatsing op de EU-terreurlijst hoopt Van Weel ook dat lidstaten extra sancties instellen tegen de sjiitische strijdgroep, die de controle heeft over een groot deel van Jemen.

Hoop op sleepactie

De eigenaar van MV Minervagracht heeft er vertrouwen in dat het zwaar beschadigde vrachtschip kan worden weggesleept. De brand aan boord is uit en het schip maakt geen water, zegt een woordvoerder van rederij Spliethoff tegen de NOS. "Het verkeert in een toestand om versleept te kunnen worden." De rederij heeft nauw contact met de internationale autoriteiten en bergingsbedrijven.

De twee gewonde bemanningsleden worden in een ziekenhuis in Djibouti behandeld. De negentien opvarenden werden kort na de aanval op maandag door EU-marinemissie Aspides van het schip gehaald. Er waren geen Nederlanders aan boord: het gaat om medewerkers uit de Filipijnen, Sri Lanka, Rusland en Oekraïne.

'Aangevallen om bezoek aan Israëlische haven'

De Houthi's stellen dat de Minervagracht in een of meerdere havens van Israël is geweest en daarom is aangevallen. De militie heeft sinds het begin van de oorlog in Gaza al zo'n honderd schepen aangevallen vanwege een veronderstelde link met Israël. In totaal vier schepen zijn tot zinken gebracht.

Rederij Spliethoff wil niet zeggen of de Minervagracht in Israëlische havens is geweest. Het bedrijf zegt dat het vrachtschip heeft gevaren in gebied waar dat volgens het internationaal recht mocht. Volgens de rederij heeft het schip geen lading aan boord.

In juli werden kort achter elkaar twee passerende vrachtschepen tot zinken gebracht door de Houthi's. Als gevolg van hun aanvallen in de Rode Zee en Golf van Aden vaart een groot deel van de internationale vrachtvaart niet meer door het gebied.

Politieke partijen kijken tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen met argusogen naar de begroting. Er zijn veel grote problemen, maar met de verkiezingen in zicht is dit voor politieke partijen niet het moment om ze op te lossen.

Die problemen komen op het bordje van een volgend kabinet. De nieuwe bewindslieden zullen een begroting overnemen die minder rooskleurig is dan het lijkt, zo constateerde de Algemene Rekenkamer eerder.

Zo is het geld dat nodig is om één jaar lang de korting op de brandstofaccijns te verlengen, over meerdere jaren en posten verdeeld. Daardoor krijgen komende kabinetten er ook nog mee te maken.

"Uiterst dubieus", noemt PVV-Kamerlid Tony van Dijck (PVV) dat, al is hij wel blij dat de accijns niet omhoog gaat. "Een gatenkaas", vindt ChristenUnie-Kamerlid Pieter Grinwis. "Het zal tot 2033 duren voordat dit éénmalige cadeautje is betaald, dat is toch geen ordentelijk begroten?"

'Geknutsel onder de motorkap'

De Algemene Rekenkamer ziet ook nog allerlei mogelijke tegenvallers voor een volgend kabinet. Zo heeft minister Heinen (Financiën) voor komende jaren een miljardenbezuiniging ingeboekt op de asielopvang, maar is het zeer de vraag of dat gaat lukken. Hetzelfde geldt voor het overheidspersoneel: daarop moet worden bespaard, maar dat lukt tot nu toe niet.

Aan de andere kant zijn er heel wat meevallers ingeboekt, waarvan het zeer de vraag is of die er ook echt komen. Zo moet er 1,6 miljard minder naar de Europese Unie gaan, maar dit heeft Nederland in Brussel nog niet voor elkaar gekregen. Ook is het onzeker of de 2,9 miljard euro uit het coronaherstelfonds daadwerkelijk op de rekening van Financiën belandt.

"Er blijven grote risico's", zegt CDA-Kamerlid Inge van Dijk. "Ik maak me zorgen over de losse eindjes die dit kabinet achterlaat." Die zorgen deelt de SGP. "Onder de motorkap is er veel gekunstel", vindt Kamerlid Flach. "Op korte termijn lijkt het er netjes bij te liggen. De zorgen voor de nabije toekomst zijn echter groot."

'Klarna-kabinet in optima forma'

Een ander besluit van het demissionaire kabinet is om de budgetten van ministeries niet volledig mee te laten groeien met de prijsstijgingen. Dat is niet bepaald een cadeautje voor een volgend kabinet, dat zal moeten proberen om op alle departementen bezuinigingen door te voeren.

ChristenUnie-Kamerlid Grinwis vindt het daarom onterecht dat de minister van Financiën 'havik Heinen' wordt genoemd, waarmee wordt bedoeld dat hij streng de begrotingsdiscipline handhaaft. "Deze minister lijkt zich te ontpoppen tot een koekoeksjong dat de begroting van zijn opvolger leegeet door steeds meer eieren uit het toekomstige begrotingsnestje te kieperen", vindt Grinwis. "Het Klarna-kabinet in optima forma" - een verwijzing naar het principe 'shop now, pay later'.

Boven de beschouwingen hangt ook nog de NAVO-norm van 5 procent. Hoe politieke partijen die willen betalen, moet volgende week vrijdag duidelijk worden, als het Centraal Planbureau met de doorrekening van de verkiezingsprogramma's komt.

Morgen reageert Heinen op de kritiek van de Kamerleden. Zijn begroting zal pas na de verkiezingen afgehandeld worden, als de nieuwe Tweede Kamer er zit. Dat moet snel na de verkiezingen gebeuren, als het nog voor het nieuwe jaar door de Kamers moet.

Kamer wil nog wat doen aan 'buffelboete'

Tijdens de Financiële Beschouwingen deden GroenLinks-PvdA en NSC nog een poging om iets te doen aan wat door vakbond FNV tot 'buffelboete' is bestempeld. Dat gaat om een groep mensen, die vaak in deeltijd werken, die er dit jaar op hun loonstrookje niet op vooruit zijn gegaan. Zij zijn in de koopkrachtplaatjes over het hoofd gezien.

Een meerderheid van de Tweede Kamer is er voor om dit te herstellen, maar de vraag of het nog voor de verkiezingen gaat gebeuren. GroenLinks-PvdA en NSC willen het nog voor het verkiezingsreces regelen, maar partijen als CDA en VVD wachten liever tot na de verkiezingen, als het gehele belastingplan wordt behandeld.

Moeten er meer koopwoningen of juist meer sociale huurwoningen worden gebouwd? Moet de belasting voor vervuilende bedrijven omhoog? Moet Nederland het leveren van wapens aan Israël stopzetten? Met nog vier weken tot de verkiezingen kunnen kiezers weer te rade gaan bij online stemhulpen.

Maandag kwam het Kieskompas online, vandaag start de Stemwijzer en kiezers kunnen bijvoorbeeld ook terecht bij de Stemchecker. De eerste twee werken op basis van de verkiezingsprogramma's en antwoorden van partijen op stellingen; bij de Stemchecker gaat het om standpunten die partijen de afgelopen tijd in de Tweede Kamer innamen.

De sites worden veel gebruikt: bij de verkiezingen in 2023 werden alleen al de Stemwijzer en het Kieskompas 12 miljoen keer ingevuld. De eerste telde 9 miljoen hulpvragen, de tweede 3 miljoen. Dat betekent niet dat het om 12 miljoen gebruikers ging; sommigen doorliepen de stellingen wellicht vaker.

Hoewel een deel van de kiezers de stemhulp gebruikt om een beter idee te krijgen over welk vakje ze op 29 oktober rood gaan kleuren, bleek uit eerder onderzoek dat de meeste mensen willen checken of ze het echt eens zijn met de partij waarop ze willen stemmen.

Onderhandelen met partijen

Het opzetten van de stemhulpen is enorm veel werk, voor de organisaties én de politieke partijen. Door de val van het kabinet in juni moest de turbo er dit keer extra op, zegt Anne Valkering van de Stemwijzer van ProDemos. "Maar het is op de valreep toch weer gelukt."

Ook bij Kieskompas kwam alles uiteindelijk rond. In een paar maanden tijd werd een panel van 20.000 mensen bevraagd over ideeën voor de stellingen en thema's. Daarna werden 160 stellingen met een commissie van onder meer wetenschappers opgesteld en uitgewerkt, voorgelegd aan alle politieke partijen, om vervolgens te worden teruggebracht tot dertig stellingen.

Dat ging niet altijd van een leien dakje. Bij het afstemmen met partijen werd er soms lang heen en weer gepingpongd. "Iedere partij heeft wel iets om over in gesprek te gaan", zegt Valkering. "Over een kwart van de stellingen was discussie" zegt Jeroen van de Lindert van het Kieskompas, dat samen met dagblad Trouw en wetenschappers is ontwikkeld.

Zo proberen partijen bij sommige stellingen genuanceerde antwoorden te geven, maar "moeten ze uiteindelijk gewoon een keuze maken", zegt Valkering, want dat "moet in de Kamer ook". Het onderhandelen met de partijen was al met al best een tijdrovende klus.

Compromissen sluiten

Online stemhulpen kunnen een goede aanvulling zijn om mensen op weg te helpen, zegt Hein Albeda, jarenlang als adviseur werkzaam in de gemeentelijke en landelijke politiek. "Maar het is ook goed om je bewust te zijn van een aantal zaken", vindt hij.

Zo benadrukken de stellingen vooral de verschillen tussen partijen. Het gaat om onderscheidende vragen, ziet Albeda, waardoor de verschillen misschien groter worden gemaakt dan ze zijn. "Terwijl het in een democratie uiteindelijk ook om samenwerken en compromissen sluiten gaat."

Valkering van de Stemwijzer erkent dat, maar zegt dat mensen wel degelijk "ook gewoon bij middenpartijen uit kunnen komen".

Gratis bier

Ander probleem, zegt Albeda, is dat het vooral om de ideeën en wensen gaat, zonder dat de financiële keuzes van partijen duidelijk worden. Partijen kunnen in verkiezingsprogramma's volgens hem "veel gratis bier" verkopen, zonder dat ze duidelijk maken waar ze het van willen betalen.

Ook Valkering zou het nuttig vinden om die financiële keuzes inzichtelijk te maken. "Maar de doorrekening van programma's door het Centraal Plan Bureau, die die financiële keuzes duidelijker maakt, komt pas 10 oktober. Dan is de tijd wel erg kort om alles nog te verwerken en voor kiezers in stellingen online te zetten." In het verleden werkte de Stemwijzer wel met zo'n begrotingswijzer, maar "dat is gewoon niet haalbaar", aldus Valkering.

Albeda overwoog dit jaar zelf om een "bezuinigingswijzer" op te zetten, maar kwam er door de beperkte tijd na de val van het kabinet niet aan toe. Toch vindt hij de huidige stemhulpen wel degelijk een goede aanvulling voor kiezers die geen tijd hebben om alle verkiezingsprogramma's door te ploegen.

ChatGPT raadplegen?

En spelen de stemhulpen een bepalende rol? Albeda denkt eerder een ondersteunende rol. Hij ziet ook een verschuiving bij de voorkeuren van kiezers voor persoonlijkheden en imago's.

Voorkeuren die met de tijd ook weer snel kunnen verschuiven, getuige de populariteit van de FVD bij de Provinciale Statenverkiezingen in 2019, de Boer Burger Beweging met Van der Plas in het voorjaar van 2023 en onverwachte grote winst van Wilders amper een half jaar later bij de Tweede Kamerverkiezingen in november.

En of ChatGPT als stemhulp kan worden gebruikt? De AI-tool lijkt toch nog niet erg betrouwbaar te zijn, zeggen zowel ProDemos als Albeda. "Hooguit om een verkiezingsprogramma te laten samenvatten misschien", zegt Albeda. De verschillende chatbots en sites maken erg veel fouten, en het is heel ingewikkeld om te beoordelen of ze betrouwbaar en neutraal zijn.

De minister van Landbouw krijgt een paar jaar langer de tijd om een oplossing te zoeken voor de veehouders die, buiten hun schuld om, geen natuurvergunning hebben. Maar demissionair minister Wiersma moet wel snel - voor 1 mei 2026 - een pakket aan maatregelen klaar hebben om de stikstofuitstoot van deze PAS-melders te beperken of op andere plekken te compenseren.

De Tweede Kamer ging vandaag met lange tanden akkoord met het voorstel van Wiersma om tot en met februari 2028 de tijd te nemen om een oplossing te zoeken voor deze boeren, die in feite illegaal zijn. De oplossing had er eigenlijk op 1 maart van dit jaar al moeten liggen, maar is nog niet gevonden.

De PAS-melders blijven door het tijdrekken nog langer in onzekerheid over de rechtmatigheid van hun bedrijf. Een ruime Kamermeerderheid vreest dat het voorstel geen stand houdt voor de rechter, zolang er geen stikstofruimte is gevonden. Dat betekent dat er dan handhavers naar het erf van deze boeren gestuurd kunnen worden, met alle gevolgen van dien.

'Schijnoplossing'

De Kamer heeft de afgelopen weken vaak met Wiersma over het voorstel gedebatteerd en daarbij vielen harde woorden. Zonder stikstofmaatregelen was haar voorstel niets waard, werd er gezegd. Het was "een schijnoplossing" voor de boeren die het betreft. Maar het niet aannemen kon ook niet. Dat zou de status van de PAS-melders nog onduidelijker maken.

Daarom zijn er vanmiddag verschillende wijzigingen aangenomen, waaronder die van de Kamerleden Grinwis (ChristenUnie) en Vedder (CDA) met een "afdwingbare deadline" voor het stikstofpakket, dat tot nu toe keer op keer werd uitgesteld.

Op 29 oktober zijn er Tweede Kamerverkiezingen en daarna begint de formatie van een nieuw kabinet. De opvolger van Wiersma zal verder met de stikstofaanpak en de legalisering van de PAS-melders aan de slag moeten.

Het is zeer twijfelachtig of de miljarden euro's die het kabinet uitgeeft om de woningnood te bestrijden daadwerkelijk leiden tot versnelling van de woningbouw en meer woningen. Dat schrijft de Algemene Rekenkamer, die de zogeheten Woningbouwimpuls (Wbi) tegen het licht hield.

Demissionair minister Keijzer zou de Wbi moeten heroverwegen of drastisch aanpassen, is het advies.

De afgelopen vier jaar was er 2,25 miljard euro gereserveerd voor de regeling. Gemeenten krijgen een bijdrage van het Rijk om ze te helpen "sneller, meer en meer betaalbare" woningen te bouwen. Maar van de eerste twee doelen komt weinig terecht, constateert de Rekenkamer. Wel heeft de Wbi een duidelijk positief effect op het aantal betaalbare woningen.

Net zo vaak vertraging

Het is door allerlei factoren lastig om op dit moment nieuwbouwprojecten van de grond te krijgen. Om voor een bijdrage van het Rijk in aanmerking te komen, moeten projecten aan een aantal voorwaarden voldoen.

Maar de projecten die werden afgewezen gingen in de meeste gevallen ook gewoon door, schrijft de Rekenkamer. Het is daarom lang niet zeker dat de Wbi ook daadwerkelijk tot meer gebouwde woningen leidt.

Over de gewenste versnelling van de woningbouw is de Rekenkamer duidelijk: die is er niet. Bij projecten met een bijdrage van het Rijk treedt net zo vaak vertraging van de bouw op als bij projecten die werden afgewezen. Eigenlijk moet bij projecten met een Wbi-bijdrage binnen drie jaar na de toekenning van het geld de eerste paal de grond in, maar dat lukte tot nu toe maar in 62 procent van de gevallen.

Lange procedures bij de Raad van State en tijdrovende onderzoeken naar allerlei zaken als geluidsoverlast, parkeerdruk en beschermde diersoorten veroorzaken nog al eens vertraging. Dat wordt niet voorkomen met een bijdrage van het Rijk, concludeert de Rekenkamer. "Meer publiek geld is hier dus niet de oplossing." Ook het personeelstekort speelt de bouw parten.

Betaalbaar

Op één punt ziet de Rekenkamer wel een positief effect van de regeling: bij projecten met een Wbi-bijdrage is het percentage 'betaalbare' woningen hoger dan bij afgewezen projecten. De minister zou de regeling zo kunnen aanpassen dat deze alleen nog gericht is op het stimuleren van betaalbare nieuwbouw.

Een andere mogelijkheid is om alleen nog complexe bouwprojecten te stimuleren. Sowieso moet het kabinet werk maken van kortere procedures en meer bouwlocaties, vindt de Rekenkamer. Minister Keijzer wil dat doen, maar de Rekenkamer constateert dat ze ondertussen wel een nieuwe ronde heeft aangekondigd van de omstreden Wbi-regeling.

Niet eens met Rekenkamer

Keijzer laat in een reactie ook weten dat ze het niet eens is met de Rekenkamer, omdat die zich volgens haar baseert op "verkeerde inzichten". De Rekenkamer heeft de Wbi-projecten vergeleken met een te beperkte groep projecten zonder steun, stelt ze.

Ze blijft erbij dat de rijksbijdrage "noodzakelijk is geweest om ervoor te zorgen dat woningbouwprojecten van de grond komen met voldoende betaalbare woningen".

Het tegengaan van discriminatie en ongelijke behandeling is urgenter dan ooit nu de "fundamenten van de samenleving worden aangetast". Dat schrijft Denk in zijn verkiezingsprogramma. De partij, die tien jaar geleden ontstond nadat de Kamerleden Kuzu en Öztürk uit de PvdA waren gestapt, heeft als motto "gelijke rechten voor iedereen".

Denk stelt in zijn verkiezingsprogramma dat met het kabinet-Schoof "discriminatie en het gif van uitsluiting is doorgedrongen tot de regering zelf". Volgens de partij heeft het nu demissionaire kabinet onmenselijk beleid tegen vluchtelingen in gang gezet. Denk stelt verder dat de partijen die met de PVV in de coalitie zaten een "gevaarlijke weg hebben geopend naar normalisatie van het fascistische gedachtegoed van Wilders".

Discriminatiedeadline

In artikel 1 van de Grondwet staat dat discriminatie verboden is en dat iedereen in gelijke gevallen gelijk moet worden behandeld. Maar Denk stelt dat inwoners van Nederland in de praktijk nog steeds worden afgerekend op afkomst, religie, geslacht of "welk groepskenmerk dan ook".

Dat gebeurt volgens Denk ook bij overheidsinstanties en de politie. De partij komt daarom in zijn verkiezingsprogramma met een discriminatiedeadline: in 2030 moet discriminatie bij overheidsinstellingen helemaal zijn uitgebannen. De partij wil dat de hele overheid wordt doorgelicht op discriminatie en moslimhaat, en dat daartoe een nationaal coördinator wordt aangesteld.

'Keiharde sancties Israël'

Over het vorige verkiezingsprogramma van Denk ontstond destijds ophef, onder meer vanwege een afbeelding van de kaart van Israël die helemaal was ingekleurd met de Palestijnse vlag. Ook stond er een afbeelding in het programma waarop een moeder en kind naar regenboogvlaggen kijken met daarbij de tekst 'Zullen we weer gewoon doen?'. Ook op het afbeelden van PvdA-leider Timmermans en Wilders achter tralies en het voorstel voor chemische castratie van pedoseksuelen kwamen afkeurende en geschokte reacties.

Dit soort afbeeldingen laat Denk nu achterwege, maar de voor veel Kamerleden verwerpelijke leus "From the river to the Sea, Palestine wil be free" over Israël en Palestina staat wél in het programma. Een Kamermeerderheid oordeelde twee jaar geleden, kort na de terreuraanslagen van Hamas in Israël, dat de leus in feite een oproep is om Israël te vernietigen.

Lijsttrekker Van Baarle zegt tegen de NOS dat de leus in het verkiezingsprogramma is opgenomen omdat die voor hen symbool staat voor de vrijheid van Palestijnen. Een tweestatenstelsel is volgens Denk door de opstelling van Israël onmogelijk geworden: er moet wat Denk betreft één staat komen met gelijke rechten voor iedereen.

Denk wil dat de Nederlandse regering dat ook erkent en dat Nederland veel zwaardere sancties tegen Israël inzet.

Wat staat er verder in het verkiezingsprogramma van Denk?

-een racismeregister openen waarin iedereen wordt opgenomen die ooit voor racisme is veroordeeld

-een verbod afkondigen op het verbranden van korans

-vluchtelingen eerlijk over Nederland verdelen

-slavernijherdenking Keti Koti moet een nationale feestdag worden

-verhoging van het minimumloon

-mysteryguest inzetten om discriminerende makelaars op te sporen

-Zionisme bestempelen als een extremistische en racistische ideologie.

Woningnood en armoede

Net als veel andere partijen vindt Denk de woningnood een groot probleem. Ook eist de partij veel meer maatregelen om armoede te bestrijden.

Zo wil Denk gratis lunches en ontbijten op scholen in kansarme wijken en moeten alle onderwijsniveaus van scholen onder één dak komen om diversiteit te bevorderen.

Ook moet er op scholen meer aandacht komen voor het koloniale verleden van Nederland, en leerlingen moeten recht krijgen op 'religieus verlof'.

Conflict over kandidaten

Ruim een maand geleden ontstond in de partij nog een hoogoplopend conflict over de kieslijst. Half augustus zei Van Baarle op te stappen als lijsttrekker, omdat hij naar eigen zeggen werd ondermijnd door het partijbestuur. Het bestuur en de Tweede Kamerfractie waren het oneens over de kandidatenlijst.

De fractie wilde het zittende Kamerlid Ergin op de tweede plek na Van Baarle, het bestuur wilde hem op de vijfde plek. Uiteindelijk stapte het bestuur op en stelde Van Baarle zich weer kandidaat als lijsttrekker. De huidige Kamerleden Dogukan Ergin en Ismail el Abassi staan op respectievelijk plek 2 en 3.

Het demissionaire kabinet heeft een intentieverklaring getekend met Tata Steel over de verduurzaming van de staalfabriek in IJmuiden. Daarmee is tussen de 4 en 6,5 miljard euro gemoeid, waarvan het Rijk twee miljard voor zijn rekening neemt, laat demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei weten.

De deal is nog niet rond, benadrukt Hermans. Het gaat om een zogeheten Joint Letter of Intent, waar jaren over onderhandeld is. Ze noemt het een belangrijke stap naar een definitief akkoord, dat ze binnen een jaar wil sluiten met Tata.

Een van de twee fabrieken op het terrein die nu nog op kolen draaien, wordt vervangen door een installatie die op aardgas gestookt wordt. Daarmee wordt ongeveer vijf megaton CO2 minder uitgestoten. Daarnaast gaat het bedrijf CO2 afvangen en ondergronds opslaan.

De overgang naar aardgas is een tussenstap, uiteindelijk moet de fabriek op biomethaangas of waterstof gaan draaien. Als het goed is, vermindert Tata daarmee uiteindelijk zijn CO2-uitstoot met veertig procent. Dat percentage moet halverwege het volgende decennium gehaald worden en is gelijk aan ongeveer vijf procent van de totale CO2-uitstoot in Nederland.

Met de moderniseringen wordt ook een flinke stap gezet in het verminderen van de uitstoot van schadelijke stoffen, fijnstof, stikstof en geluidshinder, zegt het ministerie. Daardoor worden gezondheidsrisico's voor omwonenden ook fors verkleind. Van de twee miljard euro die het Rijk wil investeren is 600 miljoen daarvoor gereserveerd.

Windschermen en overkappingen

Het doel is om de uitstoot van fijnstof, de voornaamste bron van gezondheidsrisico's, te reduceren met 35 procent. Voor lood is het doel een vermindering van 68 procent en voor stikstof 44 procent. Om dat te bewerkstelligen worden er binnen een paar jaar windschermen en overkappingen gebouwd bij de grondstofvelden op het terrein.

Hans van den Berg, de CEO van Tata Steel Nederland, spreekt van "een mooie dag". De intentieverklaring gaat wat hem betreft leiden tot "een schoon, groen en circulair staalbedrijf".

Maar er moet ook nog heel veel uitgewerkt worden, benadrukt hij. "Het is een reusachtig project. Dit is de eerste fase naar verduurzaming." Van den Berg is er blij mee. "Het gaat om de 9000 mensen die bij Tata werken. Maar ook om de regio IJmond en de mensen die bezorgd zijn en die natuurlijk ook graag perspectief willen hebben."

Waarborgen

Minister Hermans denkt dat er voldoende waarborgen in de verklaring zitten dat de verduurzaming van Tata ook daadwerkelijk gaat gebeuren. "We hebben daar hele duidelijke afspraken over gemaakt. Er zitten allerlei constructies in om geld terug te vragen als Tata zich niet aan de afspraken houdt."

Ook als het uiteindelijke plan meer dan 6,5 miljard euro gaat kosten, blijft de bijdrage van het Rijk twee miljard, zegt Hermans. Ze heeft overlegd met de Europese Commissie, omdat ze wil voorkomen dat Brussel de investering ziet als ongeoorloofde staatssteun. "Brussel heeft gezegd dat dit onder voorwaarden kan." Volgens Hermans moet de deal nog wel beoordeeld worden: "Ze houden de verdere ontwikkelingen natuurlijk ook in de gaten."

'Bizar'

Niet iedereen is enthousiast over de plannen. Frisse Wind vertegenwoordigt de bewoners in IJmond en bestuurder Jaap Venniker mist concrete doelen.

"Kooksfabriek 2 is eigenlijk afgeschreven en zou eerder moeten sluiten. Daar staat niets specifieks over in de plannen die vandaag zijn gepubliceerd", zegt Venniker, die woont in Wijk aan Zee. "Het is bizar dat het mag doorgaan."

Hij omschrijft het jarenlange conflict als David tegen Goliath. "Er wonen duizenden mensen hier, maar dan nog zijn wij David en zijn er twee Goliaths," zegt hij, doelend op de staalfabrikant en de overheid.

Volgens minister Hermans zijn minder uitstoot en de gezondheid van de omwonenden de grootste pluspunten van de plannen die vandaag zijn gepubliceerd. Volgens Venniker van Frisse Wind staat er niets in dat ervoor gaat zorgen dat de gezondheid van omwonenden beter beschermd wordt.

"We zitten al decennia met overlast van fijnstof, stikstof en geluid. Of daar een verbetering in komt? Het is eerst zien, dan geloven."

Extreemrechtse relschoppers hebben vorige week zaterdag voor 34.000 euro aan schade aangericht aan het D66-partijkantoor in Den Haag. Dat laat een woordvoerder van de partij weten.

Relschoppers gooiden onder meer de ruiten in. Ook raakte een buitendeur ontzet en werd een binnendeur beschadigd door stenen die naar binnen werden gegooid. Er is geprobeerd om een in brand gestoken container naar binnen te rijden, maar dat mislukte.

Het is nog onduidelijk of de schade wordt vergoed door de verzekering. De partij wil verhalen op de daders.

Binnenhof

Na het uit de hand gelopen anti-immigratieprotest op het Malieveld in Den Haag trok een deel van de demonstranten de binnenstad in. Ze richtten vernielingen aan en gebruikten geweld tegen politiemensen en horecapersoneel.

Ook probeerden relschoppers het Binnenhof te bestormen. De schade aan het Binnenhof wordt geschat op 55.000 euro, zo werd gisteren bekendgemaakt.

Na de wat rumoerige partijbijeenkomst deze zomer, leken de rijen vandaag weer gesloten op het verkiezingscongres van GroenLinks-PvdA. Partijleider Timmermans viel de PVV aan, nummer 3 Klaver richtte zijn pijlen ook op het CDA en allebei wilden ze "de sociale meerderheid" mobiliseren voor verkiezingsdag, 29 oktober.

Timmermans sloot het congres in Rotterdam af met een toespraak in een Amerikaans aandoende setting. Op weg naar het podium liep hij door een applaudisserende mensenmassa, hier en daar handenschuddend, en onder begeleiding van opzwepende muziek. Eenmaal op het podium werd hij geflankeerd door tientallen partijprominenten en andere leden.

In zijn speech had hij veel aandacht voor Gaza en Israël, de oorzaak voor interne onrust in juni, en de gebeurtenissen van afgelopen zaterdag. "Jullie hebben de aanval op onze instituties gezien", zei Timmermans over de extreemrechtse rellen in Den Haag.

Dronken oom

Hij herhaalde dat Wilders met zijn uitspraken hiervoor een voedingsbodem schept en vergeleek de PVV-leider met een dronken oom op een feestje die onaanvaardbare dingen zegt, maar die je desondanks laat praten. "Maar het is niet de dronken oom, het is de leider van de grootste fractie." En die is de afgelopen jaren "te weinig tegengesproken", vindt Timmermans.

GroenLinks-PvdA is "het enige alternatief" voor mensen die willen dat Nederland een andere richting inslaat, hield Timmermans zijn achterban voor. Zijn partij staat volgens hem namelijk voor de "sociale meerderheid" van mensen die wel iets voor elkaar over hebben.

CDA en VVD

Klaver, die vlak daarvoor speechte, sprak van "democratisch vandalisme" van Wilders waartegen moet worden opgestaan. En hij opende tegelijk de aanval op die andere partij die er goed voorstaat in de peilingen: het CDA. "Henri Bontenbal rekent zich al rijk", zei Klaver, doelend op een recent interview in NRC waarin de CDA-leider zegt graag premier te willen worden.

"Vergis je niet", waarschuwde Klaver. "Het CDA wil verdergaan waar de VVD is opgehouden." Bontenbal predikt volgens de oud-GL-leider rust, reinheid en regelmaat, maar de CDA-plannen resulteren in bezuinigingen, hogere huren en duurdere boodschappen.

CDA naast GL-PvdA, PVV staat er beter voor

De twee partijen waar vandaag de aanval op werd geopend, staan samen met GroenLinks-PvdA bovenaan de laatste peilingen. In de laatste Peilingwijzer, die zetelpeilingen van Ipsos I&O en Verian/EenVandaag samenvoegt, staat GL-PvdA op 23-27 zetels. Dat is ongeveer gelijk met CDA, dat op 22-26 zetels staat. PVV staat er wat beter voor met een zetelaantal van 29-35.

Op het congres werd ook het verkiezingsprogramma van de linkse beweging definitief vastgesteld. Dat ging zonder slag of stoot: nadat het standpunt over gokreclames was aangescherpt met een amendement, stemde 97 procent van de leden voor.

Het programma, dat vorige maand naar buiten kwam, heeft wonen als hoofdthema en draait verder om bekende linkse thema's: een eerlijker verdeling van de welvaart en het terugbrengen van veel taken naar de overheid.

Het aantal asielzoekers dat de eerste maanden naar ons land kwam, is gedaald. Het kabinet heeft daarom de prognoses voor de instroom van dit jaar en voor volgend jaar naar beneden bijgesteld. Dat schrijven de asielministers Van Weel (VVD) en Keijzer (BBB) aan de Kamer.

De dalende cijfers komen vooral door een lagere instroom van Syriërs. Het aantal Syriërs dat asiel vraagt, daalt sinds op 8 december vorig jaar het regime van dictator Bashar al-Assad in Syrië viel. Minder Syriërs willen het land verlaten en meer mensen willen terug naar Syrië.

De verwachting is dat er dit jaar in totaal tussen de 40.000 en 55.300 mensen naar Nederland vluchten, terwijl eerder nog werd uitgegaan van een instroom van tussen de 52.000 en 74.800 mensen dit jaar.

Europese trend

Begin dit jaar meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) al dat er in het eerste kwartaal van dit jaar veel minder mensen een asielaanvraag hadden ingediend dan in het eerste kwartaal van vorig jaar. De daling sluit aan bij een Europese trend.

Voor 2026 worden nu tussen de 39.000 en 67.100 instromers verwacht, waar eerder tussen de 45.200 en 78.900 werden verwacht.

Migratieketen onder druk

Ondanks de dalende cijfers zal de migratieketen de komende jaren wel flink onder druk blijven staan, schrijven Van Weel en Keijzer. Daarom werkte het kabinet aan maatregelen en pleitte de Tweede Kamer voor de Asielnoodmaatregelenwet en het tweestatusstelsel.

In de twee wetten staat dat zo snel mogelijk verblijfsvergunningen worden verkort van vijf naar drie jaar, tijdelijke asielvergunningen elke drie jaar worden beoordeeld en gezinshereniging met familieleden lastiger wordt.

Het tweestatusstelsel maakt een onderscheid tussen mensen die vluchten omdat ze gevaar lopen vanwege hun etniciteit, seksuele geaardheid of religie en mensen die vluchten voor oorlog en (natuur)geweld. Deze laatste groep moet sneller terugkeren en krijgt minder rechten.

Volgend jaar treedt ook het Europese migratiepact in werking.

Twee jaar na de parlementaire enquête stuurt het demissionaire kabinet de 'Groningerwet' naar de Tweede Kamer. In die wet is vastgelegd dat Groningen en Noord-Drenthe de komende decennia geld krijgen om de gevolgen van de gaswinning te compenseren, "zolang als dat nodig is en koste wat kost".

Al langer is de wens om de afspraken, die na de parlementaire enquête zijn gemaakt, wettelijk vast te leggen. Zo moet voorkomen worden dat komende kabinetten toch weer iets gaan afdoen aan het aflossen van de "ereschuld".

"Er zit een stuk aansprakelijkheid en een stuk zorgplicht in deze wet", zegt demissionair staatssecretaris Van Marum (Herstel Groningen).

Tot 60.000 euro herstellen

In de Groningerwet wordt definitief gemaakt dat inwoners van het aardbevingsgebied komende decennia schades aan gebouwen tot 60.000 euro zonder al te veel onderzoek kunnen herstellen. Inwoners mogen daarvoor zelf de aannemer kiezen.

"We geven inwoners de rust en zekerheid dat er genoeg geld is voor de afhandeling van schade en versterking van hun huizen, nu en in de toekomst", licht Van Marum toe. "Als er woningen kapot zijn of versterkt moet worden, dan gaan we dat oplossen."

Er wordt tot 2055 zo'n 7,5 miljard euro uitgetrokken om onder meer de regionale economie te verbeteren en de sociale achterstand in het aardbevingsgebied weg te werken. Het geld gaat bijvoorbeeld naar dorpsondersteuners en extra lessen op de basisschool.

'Staat van Groningen'

De Raad van State, het belangrijkste juridische adviesorgaan van de regering, vond het geen goed idee om de bedragen over zoveel jaren vast te leggen, want daardoor kunnen de Eerste en Tweede Kamer het bedrag op de begroting niet meer bijsturen. Dat gaat in tegen het budgetrecht.

Ook was het adviesorgaan kritisch op de 60.000 euro die inwoners kunnen krijgen, omdat er geen onderzoek meer wordt gedaan of de aardbeving wel de oorzaak daarvan is. Mensen van wie de schade is afgehandeld, hebben daarnaast pech: zij kunnen geen aanspraak meer op de regeling maken, wat volgens de Raad van State leidt tot ongelijkheid.

In de Groningerwet komt ook te staan dat het kabinet elk jaar verantwoording moet afleggen over de besteding van het geld. Dat gebeurt in een 'Staat van Groningen', naar voorbeeld van de State of the Union in de Verenigde Staten.

Alle nitazenen, synthetische drugs die op opium lijken, worden verboden. Het kabinet wil de stoffen onder de Opiumwet laten vallen. Dat betekent dat het bezit, het vervoer en de fabricage van deze stof strafbaar wordt.

"De meeste Nederlanders weten niet wat het is en dat is maar goed ook", zegt staatssecretaris Tielen van Volksgezondheid. "Deze synthetische drugs zijn duizend keer sterker dan morfine. Dat maakt ze moeilijk te reguleren waardoor je snel in een overdosis kunt komen."

In Nederland is zeker één persoon door nitazeen overleden. De stof zat in een online gekochte nep-oxycodonpil. Een jaar geleden vond de politie in Nederland voor het eerst een grote hoeveelheid pillen met nitazeen, bij een postsorteerbedrijf bij Delft. Op de pillen stond oxycodon, maar het bleek het veel sterkere nitazeen te zijn.

Zestig jaar geleden

De synthetische drugs zijn ooit uitgevonden met de bedoeling om een pijnstiller te maken. Tielen: "Dat was vijftig, zestig jaar geleden. Toen zijn ze na onderzoek gestopt, omdat het te gevaarlijk bleek te zijn."

De wet wordt zo aangepast dat de hele chemische groep op de verboden drugslijst in de Opiumwet komt. Volgens Tielen is het daardoor niet mogelijk dat chemici varianten uitvinden die niet onder de wet vallen.

De schade aan het Binnenhof na de anti-asielrellen van afgelopen zaterdag wordt geschat op 55.000 euro. Dat meldt het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.

Bij het Tweede Kamergebouw zijn meerdere monumentale ramen ingegooid. Ook is de toegangspoort zodanig beschadigd dat deze vervangen moet worden. Een tijdelijke afzetting van dat hek kostte ook geld.

Een groep demonstranten forceerde zaterdag het toegangshek van de bouwplaats van het Binnenhof. Ze forceerden het hekwerk, beschadigden de bouwschutting en gooiden ruiten in.

Of de schade verhaald kan worden is nog niet duidelijk. De Universiteit van Amsterdam (UvA) is dat bijvoorbeeld nog niet gelukt omdat niet achterhaald kon worden wie de daders waren. Daar werd bij pro-Palestijnse demonstraties voor ruim 4 miljoen euro aan schade veroorzaakt.

Het Binnenhof is de komende jaren, mogelijk tot 2030, een bouwplaats vanwege de renovatie. De Tweede en Eerste Kamerleden zitten in andere gebouwen, elders in Den Haag. De renovatie gaat zeker 2 miljard euro kosten.

Minister van Weel van Asiel en Migratie heeft afspraken gemaakt met Uganda over de opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers. De VVD-minister zette met de minister van Buitenlandse Zaken van het Afrikaanse land een handtekening onder een intentieovereenkomst voor een kleinschalige proef. Dat gebeurde in New York, waar beiden bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties waren.

Het is een proef met een 'Transit Hub', een plek in Uganda waar uitgewezen asielzoekers tijdelijk onderdak krijgen, voor ze verder reizen naar hun land van herkomst. Het gaat om "enkele tientallen asielzoekers", zei Van Weel.

Nauwelijks

Het demissionaire kabinet van VVD en BBB wil duidelijk maken dat het zich blijft inzetten voor het uitzetten van ongewenste vreemdelingen. Het lukt al jaren nauwelijks om deze groep terug te laten keren. Identiteitspapieren zijn vaak kwijtgemaakt en landen van herkomst voelen er niets voor om hun onderdanen terug te nemen.

Het was PVV-minister Klever voor Ontwikkelingssamenwerking die een klein jaar geleden tijdens een werkbezoek aan Uganda plotseling aankondigde dat er gewerkt ging worden aan een plan om uitgeprocedeerde Afrikaanse asielzoekers naar Uganda te sturen. Dat was opmerkelijk, ook omdat het plan niet door haar, maar door PVV-minister Faber uitgewerkt moest worden.

Kritiek

Premier Schoof wist van niets en de Ugandese minister ontkende later dat er met Klever over zo'n plan gepraat was. Er kwam ook kritiek op het idee, vooral omdat het Afrikaanse land het niet zo nauw neemt met de mensenrechten.

In de tussentijd is op het ministerie van Asiel en Migratie toch verder gewerkt aan een proef. Minister Van Weel is tevreden over de intentieovereenkomst. "We moeten gaan kijken naar wat er wél kan", aldus de minister. Hij benadrukt dat de bescherming van de mensenrechten voorop staat. De uitgeprocedeerde asielzoekers worden "menswaardig" opgevangen, zegt Van Weel. "Het is geen vluchtelingenkampt, maar een keurige opvang, geen gevangenis."

Politiek verslaggever Nouschka van der Meijden:

"Het gaat hier om de intentie om met een proef te beginnen. We zijn dus nog ver weg van het moment dat mensen daadwerkelijk op het vliegtuig naar Uganda worden gezet. En het is onzeker of een permanente deal er überhaupt ooit komt. Maar zo vlak voor de verkiezingen is het interessant om deze stap wel groot aan te kondigen. Want BBB en VVD willen graag bewijzen dat zij, ook zonder de PVV, werken aan een streng asielbeleid."