NRC, Follow the Money en Omroep Gelderland, willen demissionair minister Wiersma (Landbouw) met een kort geding dwingen de uitstootgegevens van landbouwbedrijven vrij te geven. Dat hebben de drie mediaorganisaties in een persbericht laten weten.

De nieuwsmedia proberen sinds 2022 gegevens te krijgen over alle Nederlandse veehouderijen. Met een totaalbeeld van de dierenaantallen en de locatie van de stallen kunnen journalisten onderzoek doen naar de effectiviteit van het stikstofbeleid.

Ze vroegen de cijfers op via de Wet open overheid (Woo). "Wiersma weigert de data vrij te geven, hoewel haar ambtsvoorganger Piet Adema en ambtenaren bij uitvoeringsdienst RVO al eerder hadden besloten de data wel te openbaren", schrijven NRC, Follow the Money en Omroep Gelderland. Volgens hen trok de RVO de beslissing in januari na tussenkomst van Wiersma in.

De BBB-minister legde een dringend rapport van het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI), dat haar maande de informatie wel te openbaren, naast zich neer. Ook ging Wiersma in beroep tegen een uitspraak van de bestuursrechter in Overijssel. Die had geoordeeld dat de bemoeienis van Wiersma met openbaringsbesluiten "misbruik van bevoegdheden" was.

Brieven naar veehouders

Wiersma kwam met het plan om alle veehouders in Nederland, inclusief hobbyisten, een brief te sturen, zodat ze bezwaar kunnen maken tegen de openbaarmaking van de gegevens. Volgens het ACOI is dat niet nodig, omdat de gegevens volgens de wet sowieso openbaar moeten worden, ongeacht de bezwaren.

Wiersma's plan betekent daarbij een vertraging van zes maanden tot een jaar, vrezen de drie nieuwsorganisaties. Bovendien zou de hele operatie tussen de 5 en 14 miljoen euro kosten.

Met het kort geding hopen de mediaorganisaties de demissionaire minister te dwingen de wet na te leven en de uitstootgegevens zo snel mogelijk te publiceren, op last van hoge dwangsommen. "We kunnen er blijkbaar niet op vertrouwen dat deze minister zich aan de wet houdt. Het niet publiceren van de gevraagde informatie is onrechtmatig", schrijven hoofdredacteuren Sandrina Hadderingh (Omroep Gelderland), Harry Lensink (Follow the Money) en Patricia Veldhuis (NRC).

"Het is onze journalistieke taak om het publiek zo goed mogelijk te informeren. Daarbij is de Woo belangrijk gereedschap voor onze journalisten", staat in het persbericht.

Een woordvoerder van Wiersma laat weten dat bij hen officieel nog niets bekend is over de procedure en dat ze zodoende eerst afwachten en nu niet reageren. Wel laat de woordvoerder weten dat het de intentie is van de minister om "zorgvuldigheid in het proces te brengen en niet om het openbaren van gegevens tegen te houden".

Het ministerie van Buitenlandse Zaken trekt drie vergunningen in die het had afgegeven voor het exporteren van marineschiponderdelen naar Israël. Volgens demissionair minister Caspar Veldkamp is deze stap "uniek".

Een woordvoerder van het ministerie zegt dat de vergunningen opnieuw werden beoordeeld en vorige maand ingetrokken "vanwege de verslechterende omstandigheden in de Gazastrook" en "het risico op ongewenst eindgebruik".

Het verlenen van vergunningen aan bedrijven om wapens of wapenonderdelen naar Israël te exporteren ligt zeer gevoelig, omdat Israël de wapens kan inzetten in de oorlog in Gaza. Via de wapenexport draagt Nederland bij aan genocidaal geweld, vinden critici.

Sinds de aanval van terreurorganisatie Hamas op Israël in oktober 2023, verleende de Nederlandse overheid elf keer een vergunning voor export van militaire goederen naar Israël, blijkt uit een lijst die het ministerie zelf publiceert. Elf keer wees het kabinet een vergunningaanvraag af, schreef de minister vorige week in een Kamerbrief.

In reactie op vragen van Nieuwsuur zegt het ministerie sinds 7 oktober 2023 acht exportvergunningen te hebben toegewezen voor militaire goederen met eindgebruik in Israël. Het gaat, naast de drie vergunningen die net zijn ingetrokken, onder meer om vergunningen voor onderdelen voor Israëls Iron Dome-luchtafweersysteem.

'Stop helemaal met deze vergunningen'

In de Kamerbrief schreef de minister: "Zoals de situatie in Gaza nu is, is het vrijwel uitgesloten dat een vergunning wordt verleend voor de uitvoer naar Israël van wapens die kunnen bijdragen aan de activiteiten van de Israëlische krijgsmacht in de Gazastrook of op de Westelijke Jordaanoever."

Maar of het ministerie bij de vergunningsaanvragen wel goed controleert hoe en waar de wapens of wapenonderdelen gebruikt gaan worden, wordt betwist door tien Palestijnse en Nederlandse organisaties. Zij spanden recent een rechtszaak aan om de overheid helemaal te laten stoppen met het afgeven van exportvergunningen voor wapenleveranties aan Israël. "Wij vinden dat Nederland niet goed toetst aan internationale verplichtingen om te voorkomen dat die wapens door Israël worden ingezet bij schending van bijvoorbeeld mensenrechten", zegt hun advocaat Minke Gommer.

"Voor het verlenen van die vergunningen moet je aan verschillende verdragen voldoen, waaronder het Genocideverdrag en het Wapenhandelverdrag. En daarin staat dat je moet voorkomen dat die wapens worden ingezet voor genocide of het plegen van mensenrechtenschendingen." De zaak wordt op 3 september behandeld.

Wapenembargo

Eerder stak het gerechtshof een stokje voor de Nederlandse export van onderdelen voor F35-gevechtsvliegtuigen. Die zaak dient nu bij de Hoge Raad.

Overigens is het maar de vraag hoe effectief het tegenhouden van wapenexport naar Israël is, zegt Pieter Wezeman, wapenonderzoeker bij denktank SIPRI. "Israël zal onmiddellijk de VS vragen om alles te vervangen door in Amerika geproduceerde componenten."

Een Europa-breed wapenexportverbod zou Israël harder raken, zegt Wezeman. Of, andersom, een stop op wapenimport uit Israël. "Een kwart van de Israëlische export bestaat uit militaire goederen. Als Europa als klant wegvalt, heeft dat een direct economisch effect op Israël en ook een direct effect op de mogelijkheden van Israël om de wapenindustrie op een efficiënte manier in stand te houden."

Maar het kabinet is niet van plan te stoppen met wapens kopen van Israël. "De modernisering van de Nederlandse krijgsmacht is zodanig urgent dat het ministerie van Defensie wapens uit onder andere Israël blijft kopen", aldus Veldkamp.

De politiek kijkt met afschuw naar de situatie in Gaza, maar blijft verdeeld over wat Nederland kan doen om de verschrikkingen te stoppen.

Oppositiepartijen willen dat het kabinet zich harder opstelt tegen Israël en met verdergaande maatregelen en sancties komt, maar daar is geen meerderheid voor. Dat bleek tijdens een extra ingelast debat in de Tweede Kamer, waarvoor Kamerleden het reces hebben onderbroken.

Rode vloeistof

Buiten het Kamergebouw waren demonstraties. Een persfotograaf zag dat het gebouw van het Centrum voor Informatie en Documentatie Israël (CIDI) in Den Haag met rode vloeistof besmeurd werd. Binnen in het Kamergebouw lopen de emoties bij het debat soms hoog op.

Met het aanhoudende geweld, de hongersnood en aanwijzingen dat Israël Gaza volledig wil bezetten vinden oppositiepartijen het onbegrijpelijk dat het kabinet niet meer doet om Israël tot een andere koers te bewegen.

'Hitler van 21e eeuw'

"Er komt een dag dat we zeggen: hoe kon dit gebeuren? Dat een heel volk verhongert terwijl er duizenden vrachtwagens klaarstaan", opende D66-Kamerlid Paternotte het debat. Denk-leider van Baarle stelt dat de wereld anders zou reageren als het niet om Gaza ging, maar om een gebied met Oekraïense of Joodse mensen, winkels, gebouwen en ziekenhuizen.

"Partijen geven niet om Palestijnen", zegt Van Baarle. Hij noemt de Israëlische leider Netanyahu "de Hitler van de 21e eeuw". Het kabinet maakt zich volgens hem schuldig aan een ambtsmisdrijf, omdat het wegkijkt van een genocide op het Palestijnse volk. GroenLinks-PvdA Kamerlid Piri hekelt de bewuste uithongering in Gaza, "de meest gruwelijke plek ter wereld". "Waar is ons hart?", zegt Volt-leider Dassen.

Onder meer GroenLinks-PvdA, D66, Volt, Partij voor de Dieren, SP en Denk pleiten voor verdergaande handels-en wapenembargo's, maar in de Kamer is daar geen meerderheid voor. Minister Veldkamp kondigde vorige week wel een inreisverbod tegen twee Israëlische ministers en een beperking van de wapenexport aan.

Genocide voorkomen

Maar oppositiepartijen vinden dat niet genoeg en vinden dat alle wapenexport moet stoppen. Omdat de Europese Unie tot nu toe niet met een maatregelenpakket komt vinden ze dat Nederland zelf de druk op Israël moet opvoeren. Ze verwijzen naar recente rapporten, waarin onder meer staat dat Nederland een verplichting heeft om genocide te voorkomen.

Partijen als VVD, SGP en ChristenUnie daarentegen vinden dat oplossingen vooral in Europees verband moeten worden bereikt. De ChristenUnie zegt dat vergaande maatregelen ook de Israëlische bevolking en de veiligheid van Israël raken, en benadrukt dat er verschil is tussen de bevolking en de regering-Netanyahu.

VVD-Kamerlid Van der Burg vindt net als het kabinet ook dat er "alles aan moet gebeuren" om de oorlog te stoppen. Tegelijkertijd, zegt hij, is Israël een "belangrijke geopolitieke partner in de strijd tegen terreur en het regime in Iran. En het enige democratische land in het Midden-Oosten."

Hij vindt dat de 27 ministers van Buitenlandse Zaken van de EU-lidstaten samen tot een sanctiepakket moeten komen. GroenLinks-PvdA Kamerlid Piri noemt dat standpunt "een grote deceptie", omdat het in Europa juist niet van de grond komt.

Bij het uitblijven van een Europees pakket roept SP-Kamerlid Dobbe de VVD op om Nederlandse sancties te steunen. Maar volgens Van der Burg hebben moties uit het Nederlandse parlement geen effect.

"Er is geen motie-Dobbe die ervoor zorgt dat er vanavond vrachtwagens Gaza binnenrijden. Er is Netanyahu iets minder aan gelegen om te luisteren naar mevrouw Dobbe of meneer Van der Burg, dan bijvoorbeeld naar Trump."

Erkenning Palestijnse staat

Groenlinks-PvdA, D66, Volt, Partij voor de Dieren, SP en Denk bepleiten het erkennen van de Palestijnse staat, zoals Frankrijk, Engeland en Canada dat willen doen. Maar ook dit voorstel krijgt geen meerderheid, al sluit het CDA zich daar voor het eerst, onder voorwaarden, bij aan. "Erkenning van Palestina kan bijdragen aan een geloofwaardige en duurzame basis voor vrede in de regio" zegt Kamerlid Boswijk.

Demissionair minister Veldkamp bestrijdt in het debat dat Nederland te weinig doet. Het klopt volgens hem niet dat er geen nationale stappen worden gezet. "Nederland doet wel degelijk een heel aantal dingen."

Hij wijst op zijn brief van vorige week, waarin een beperkt wapenexportembargo en de sancties tegen twee Israëlische ministers werden aangekondigd. Maar "Israël komt pas echt onder druk als we gezamenlijk iets als Europa doen en de VS zich daarbij zou aansluiten", zegt hij ook.

"Met heel beperkte nationale maatregelen nemen doet Nederland niet genoeg om genocide te voorkomen", zegt SP-Kamerlid Dobbe, "en is Nederland medeplichtig". Veldkamp is dat niet met haar eens.

"Ik werp dat verre van me." Het kabinet komt nog met een officiële reactie op het deze week verschenen advies dat het meer moet doen om genocide te voorkomen.

Energievoorzieningen en het Openbaar Vervoer moeten weer volledig in handen van de overheid komen, de minimumlonen moeten fors omhoog en er moeten een miljoen huurhuizen bij komen met een maximum huur van 800 euro. Dat zijn enkele kernpunten van het concept verkiezingsprogramma van de SP, dat vandaag gepresenteerd wordt. Mensen mogen als het aan die partij ligt ook maximaal nog 50 miljoen aan bezittingen hebben.

Jimmy Dijk wordt weer de lijsttrekker; hij was de afgelopen jaren al fractievoorzitter in de Tweede Kamer. Tweede Kamerleden Van Kent en Van Nispen stoppen na de verkiezingen. Sandra Beckerman wordt de nummer twee op de lijst en nieuwkomers zijn onder meer Bastiaan Meijer, voormalig voorzitter van SP Jongeren en FNV Jong, en de Apeldoornse Sunita Biharie.

Dijk spreekt op de website van de SP van "cruciale" verkiezingen waarbij het wat de SP betreft allemaal "veel socialer en eerlijker moet". Bij zijn aantreden als SP-leider zei Dijk al dat de werkende klasse moet "opstaan" en "nemen wat ons toebehoort".

Vermogensplafond

Om de minimumlonen te verhogen - en de uitkeringen daarmee mee te laten stijgen - stelt de partij onder meer een vermogensplafond voor. Wie meer dan 50 miljoen aan vermogen heeft wordt verplicht dat geld te gebruiken om de economie en samenleving te versterken.

Dat geld kan wat de SP betreft naar onderwijs, onderzoek, infrastructuur, zorg, en bijvoorbeeld de politie. Het minimuloon dat op dit moment 14,40 per uur is zou naar 18 euro moeten.

De partij wil geen verdere investeringen in defensie en zet zich af tegen partijleiders "van Timmermans tot Wilders" die zich gecommitteerd hebben aan de Trump norm van vijf procent voor extra defensie-investeringen. De 35 miljard euro per jaar waar dit op neerkomt zal "ten koste gaan van uitgaven aan zorg onderwijs en sociale voorzieningen", waarschuwt de SP.

'Onnodige onrust en angst'

De partij pleit voor een leger dat "de eigen landsgrenzen kan verdedigen", in nauwe samenwerking met Europese landen, die zich wat de SP betreft verder losmaken van Amerika en de Amerikaanse wapenindustrie. In het concept-verkiezingsprogramma staan hierbij geen bedragen maar navraag bij de partij leert dat de huidige 19,9 miljard per jaar (iets meer dan 2 procent) wat de SP betreft niet verder mag stijgen.

Dienstplicht vindt de partij onnodig. "Politici en media willen ons laten geloven dat Nederland op het punt staat binnengevallen te worden. Het hoofd van de NAVO raadde zelfs mensen aan om Russisch te leren. Deze verhalen zijn niet op feiten gebaseerd. Bovendien zorgen ze ook nog eens voor veel onrust en angst in de samenleving".

Bij het landelijke meldpunt voor discriminatie zijn in een paar dagen tijd ruim 2500 meldingen binnengekomen over een afbeelding die Geert Wilders op sociale media heeft geplaatst. Het beeld toont twee halve gezichten: links een jonge blonde vrouw en rechts een norse, gerimpelde vrouw met hoofddoek.

"Aan U de keuze op 29/10", staat bij de afbeelding. Daarmee doelt de PVV-leider op de datum van de Tweede Kamerverkiezingen, 29 oktober.

Onder de blonde vrouw staan de letters PVV, bij de vrouw met hoofddoek staat PvdA:

Volgens het discriminatiemeldpunt komt het zelden voor dat er zo vaak melding wordt gemaakt over één zaak. "Het is een duidelijk signaal uit de samenleving. Voor veel mensen is de impliciete boodschap van het beeld kwetsend en roept het gevoelens op van uitsluiting en onveiligheid."

Ook Meld.Online Discriminatie, dat zich specifiek richt op discriminatie op het internet, zegt meer dan honderd meldingen te hebben ontvangen. Zij hebben een verzoek tot verwijdering ingediend.

Het Openbaar Ministerie is bekend met het bericht van Wilders. Er is nog geen aangifte gedaan, maar zodra dat wel is gebeurd, zal het OM beoordelen of er strafbare feiten zijn gepleegd.

Wij-zij-verhaal

Discriminatie.nl zegt dat melders het bericht van Wilders ervaren als discriminatie op basis van afkomst en godsdienst. Ook wordt het discriminatie op basis van geslacht en leeftijd genoemd. Verder zouden veel mensen zich zorgen maken over het polariserende karakter van de afbeelding.

Het meldpunt keurt de afbeelding sterk af: "Door deze twee beelden van vrouwen tegenover elkaar te zetten, wordt een wij-zij-verhaal verteld dat haaks staat op de inclusieve samenleving die we in Nederland nastreven. Zulke beeldvorming kan vooroordelen versterken en de kloof tussen groepen vergroten."

"We begrijpen dat veel mensen geraakt zijn en zich zorgen maken over de toon van het publieke debat. Dat is terecht. Politiek mag fel zijn, maar mag nooit aanzetten tot haat, uitsluiting of discriminatie." Het meldpunt beraadt zich op vervolgstappen.

Vergelijking met oorlogspropaganda

Ook online leidt de afbeelding tot boze reacties. Zo werd het bericht vergeleken met verkiezingspropaganda uit de Tweede Wereldoorlog, met aan de ene kant een fiere nazi en aan de andere kant een antisemitische karikatuur van een communist.

Terwijl de hongersnood in Gaza aanhoudt en er aanwijzingen zijn dat Israël de volledige Gazastrook wil bezetten, buigt de Tweede Kamer zich vandaag opnieuw over de vraag: doet het kabinet genoeg om Israël tot een andere koers te bewegen?

Het gaat om een commissiedebat met demissionair minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken, dat plaatsvindt in een van de kleine zalen in de Tweede Kamer. De commissieleden komen hiervoor tijdelijk terug van reces.

Livestream

Het debat over Gaza is vanaf 14.00 uur live te volgen via een livestream op NOS.nl en in de NOS-app.

Veldkamp noemde de situatie in Gaza vorige week "onverdraaglijk en onverdedigbaar" en kondigde extra maatregelen tegen Israël aan: een inreisverbod voor twee Israëlische ministers en een beperking van de wapenexport naar het land. Ook is de ambassadeur van het land op het matje geroepen. Voor meerdere oppositiepartijen is deze stap van het kabinet niet genoeg.

Eerder geen meerderheid voor Gaza-debat

Een eerdere poging van GroenLinks-PvdA en D66 om de Kamerleden voor een Gaza-debat terug te halen van reces mislukte. Maar nadat Veldkamp de nieuwe maatregelen aankondigde tegen Israël, bleek er toch een meerderheid te zijn voor een debatverzoek van de SP. Ook VVD, CDA en de ChristenUnie steunden nu het debat. Regeringspartijen NSC en BBB stemden tegen, net als de PVV en SGP. JA21 reageerde niet.

In Europees verband komen lidstaten vooralsnog niet tot een maatregelenpakket. Daardoor groeit de druk op Nederland om zelf meer stappen te zetten. Zo wijst een belangrijke adviescommissie van de regering erop dat Nederland gezien de huidige situatie juridisch verplicht is om maatregelen tegen Israël te nemen. Ook het College voor de Rechten van de Mens roept daartoe op.

Toch ziet het er niet naar uit dat er een andere wind waait in het kabinet. Regeringspartijen als VVD en NSC vinden nog steeds dat het kabinet genoeg doet om Israël onder druk te zetten. "Nederland behoort tot de koplopers in Europa", zegt NSC-Kamerlid Isa Kahraman. "Voor ons had het debat niet gehoeven."

Deze partijen zien de oplossing in de ontwapening en het vertrek van Hamas. "Hiermee bereiken we een staakt-het-vuren, vrijlating van gijzelaars, meer hulp voor Gaza, en uiteindelijk een tweestatenoplossing", schrijft VVD-Kamerlid Van der Burg.

Moreel punt maken

Op de linkerflank vinden partijen het "onzin" dat het kabinet zichzelf als koploper binnen Europa ziet. Wat hen betreft moet er veel meer gebeuren om Israël te dwingen om de situatie in Gaza te veranderen. Zij pleiten onder meer voor een strenger wapenembargo, verdere sancties en erkenning van de Palestijnse staat, zoals onder andere Frankrijk eerder deed.

Hoewel de politieke kaarten lijken geschud, willen oppositiepartijen - ook met het oog op de verkiezingen - in ieder geval een moreel punt maken. Zij zullen opnieuw pogingen doen om een koerswijziging af te dwingen.

De kans dat dat lukt, is klein. Omdat het om een commissiedebat gaat, kunnen er geen moties worden ingediend. Daarvoor moet de Kamer eerst plenair bijeenkomen. Dat betekent dat Kamerleden nog een keer terug van reces zouden moeten komen. Of daar een meerderheid voor komt, is de vraag.

D66 heeft zijn concept-kandidatenlijst voor de verkiezingen van 29 oktober bekendgemaakt. Op nummer 2 is, achter lijsttrekker Rob Jetten, Nathalie van Berkel als nieuw gezicht te vinden. Zij neemt vanwege haar overstap naar de politiek afscheid als bestuurder van uitvoeringsorganisatie UWV.

Van Berkel pleitte er als UWV-bestuurder voor om de regels voor uitkeringen te versimpelen en de menselijke maat te hanteren. Bij het UWV ging er afgelopen jaren van alles mis, onder meer bij de ingewikkelde berekening van de WIA-uitkeringen.

In de top 10 van de lijst staan verder juriste Fatimazhra Belhirch (die op dit moment voor D66 in de Eerste Kamer zit), Felix Klos (die voor de D66-delegatie in het Europees Parlement werkt) en Marijke Synhaeve (die eerder voor D66 in de Tweede Kamer zat). Andere nieuwkomers zijn twee wethouders: Robert van Asten (Den Haag) en Anouschka Biekman (Schiedam).

Alle huidige D66-Kamerleden staan opnieuw op de lijst, maar wel lager dan bij vorige verkiezingen. Omdat de partij in de laatste Peilingwijzer op tien tot twaalf zetels staat, is het daardoor de vraag of Kamerleden als Mpanzu Bamenga (11), Ilana Rooderkerk (12) en Hanneke van der Werf (13) hoog genoeg staan om weer in de blauwe zetel plaats te mogen nemen.

De kandidatenlijst is nog niet definitief, want de leden moeten er nog over stemmen. Het kan dus zijn dat de kieslijst van D66 er toch nog anders uit komt te zien.

Geen vrouwen bij de SGP

De kandidatenlijst van de SGP, die de partij ook vandaag bekend maakte, bevat geen verrassingen. Chris Stoffer is net als bij de vorige verkiezingen lijsttrekker, gevolgd door Diederik van Dijk en André Flach. De enige nieuwe kandidaat in de top 10 is Johan Roodnat, die sinds vorig jaar voorzitter van SGP-jongeren is. Voor het eerst zijn er kandidaten uit alle provincies op de lijst te vinden.

Op die lijst staat ook dit keer geen enkele vrouw. Volgens de partijprincipes wordt vrouwen ontraden om zich verkiesbaar te stellen. Het Zeeuwse gemeenteraadslid Lilian Janse deed een poging om op de kandidatenlijst te komen, maar kreeg daarvoor in mei geen steun op het SGP-congres. Haar afdeling laat weten teleurgesteld te zijn in het besluit.

De SGP behaalde afgelopen verkiezingen steeds drie zetels, dankzij een trouwe achterban. Volgens de Peilingwijzer ziet het ernaar uit dat ook komende verkiezingen zo'n score in het verschiet ligt: de partij staat op twee tot vier zetels.

Douwe Bob spant een kort geding aan tegen VVD-leider Yesilgöz vanwege een tweet die zij over hem heeft verstuurd. De artiest eist dat Yesilgöz het bericht verwijdert waarin zij hem beschuldigt van Jodenhaat. Ook vraagt hij om rectificatie.

Douwe Bob blies eind juni op het laatste moment een optreden af op een Joods voetbaltoernooi in Amsterdam. Hij besloot niet te spelen vanwege "een zionistische poster en pamfletten".

In een reactie daarop zei Yesilgöz op X: "Zó gewoon is Jodenhaat geworden. Pure haat, in het volle zicht."

Douwe Bob noemt die beschuldiging van de VVD-leider in een verklaring over het kort geding "ongegrond en excessief". "Ook zet deze aan tot publieke afkeer." De zanger besloot een paar dagen na het incident te vertrekken uit Nederland vanwege meerdere serieuze bedreigingen.

De artiest zou herhaaldelijk aan Yesilgöz hebben gevraagd om de tweet te verwijderen, maar dat is niet gebeurd. "Douwe Bob ziet zich daarom nu genoodzaakt haar via de rechter te dwingen."

"Het is natuurlijk absurd dat de rechter hieraan te pas moet komen", stelt het management van Douwe Bob. "Dat Yeşilgöz als vooraanstaand politica zo achter haar foute tweet blijft staan is onbehoorlijk en onbegrijpelijk. Laat dit vooral niet normaal worden."

'Gaat om volharding'

Volgens manager Ewout Key Rameijer speelt bij het kort geding mee dat Yesilgöz een bekend politica is met een groot bereik. Ook steekt het volgens hem dat ze weigert om haar uitspraken te nuanceren. "Als zij excuses had gemaakt dan was er niks aan de hand geweest. Het gaat om haar volharding."

Douwe Bob deed vanwege de tweet eerder al aangifte tegen Yesilgöz wegens smaad, laster en belediging, staat in de verklaring. Die aangifte zou nu bij het Openbaar Ministerie in Amsterdam liggen.

De VVD heeft nog niet gereageerd op vragen van de NOS.

Nederland betaalt 500 miljoen euro voor een steunpakket met Amerikaanse luchtverdedigingssystemen, munitie en ander militair materieel voor Oekraïne. Dit bedrag is onderdeel van de 3,5 miljard euro die Oekraïne eerder is toegezegd.

Met deze bijdrage is Nederland het eerste NAVO-land dat een steunpakket koopt voor de zogeheten Prioritised Ukraine Requirements List (PURL), een lijst waarop Oekraïne aangeeft welke luchtverdediging, munitie en andere zaken het hardst nodig zijn. Die lijst is bedacht door de Amerikaanse president Trump en NAVO-baas Rutte, om ervoor te zorgen dat niet de VS maar NAVO-lidstaten betalen voor de leveranties aan Oekraïne.

Veel NAVO-lidstaten hebben zelf niet genoeg wapens om die aan Oekraïne te leveren. Zij kunnen nu voor 500 miljoen euro een pakket met de door Oekraïne gevraagde spullen van Amerika afnemen en laten leveren aan Oekraïne. De bedoeling is dat deze maand nog al twee steunpakketten richting het land gaan.

Patriotsysteem is van groot belang

Demissionair minister Brekelmans schrijft in een Kamerbrief dat hij "om operationele redenen" niet in detail kan zeggen wat er in de pakketten zit, maar wel dat ze bestaan uit luchtafweersystemen, munitie, gevechtsvoertuigen, reserveonderdelen en "andere cruciale middelen waarmee Oekraïne zich kan blijven verdedigen tegen de Russische agressie".

In De Telegraaf vertelt hij wel dat er in het Nederlandse pakket onder meer onderdelen voor het Patriot- en HAWK-luchtafweersysteem zitten. Daar zit Oekraïne met smart op te wachten, om zich te kunnen beschermen tegen de Russische luchtaanvallen die steeds heftiger worden. Amerika is het enige land dat die de Patriot-systemen, die ruim een miljard euro per stuk kosten, kan maken.

De afgelopen weken onderhandelden NAVO-landen over hoe de systemen aan Oekraïne geleverd kunnen worden. Duitsland kondigde vorige week aan twee eigen Patriot-systemen aan Oekraïne te geven. In ruil daarvoor levert Amerika versneld nieuwe, vervangende systemen aan Duitsland.

Brekelmans zegt dat andere NAVO-landen snel het voorbeeld van Nederland zullen volgen en dus ook steunpakketten van Amerika zullen kopen. Volgens hem is dat hard nodig om de positie van Oekraïne op het slagveld, maar ook daarbuiten, te versterken.

"Wanneer Rusland militair de overhand heeft in Oekraïne, is het minder geneigd aan de onderhandelingstafel serieus te spreken over een staakt-het-vuren", zegt Brekelmans. "Daarom is het van belang de druk op Rusland op te voeren, zowel via sancties als door militaire leveringen aan Oekraïne."

Reactie Rutte

NAVO-chef Rutte is blij met de Nederlandse stap. "Nederland neemt hiermee de leiding en zorgt voor concrete steun op de grond."

Hij wijst erop dat het belangrijk is dat de Oekraïners de militaire goederen krijgen om zich tegen de Russische agressie te verdedigen. Alleen zo kan volgens Rutte de oorlog tot een definitief einde komen "in lijn met de pogingen van president Trump om vrede te bereiken".

De Oekraïense president Zelensky is dankbaar voor de Nederlandse hulp, die hij heeft besproken met premier Schoof. "Oekraïne - en dus heel Europa - zal beter beschermd zijn tegen Russische terreur."

De richtingenstrijd in de Partij voor de Dieren en de recente discussie over het steunen van herbewapening in Europa leidt tot een afsplitsing bij de Partij voor de Dieren. De verdeeldheid binnen de partij werd al duidelijk op een partijcongres in juni.

Toen was er felle discussie over de extra defensieuitgaven, maar een nipte meerderheid steunde een voorstel om daar onder voorwaarden toch mee in te stemmen. De rust leek daarmee even weergekeerd, maar dat blijkt niet voor lang. Een drietal oud-leden maakt nu bekend met een nieuwe partij Vrede voor Dieren mee te willen meedoen aan de Tweede Kamerverkiezingen in oktober. "Bij herbewapening delven dieren altijd het onderspit", zeggen de oprichters,

Pascale Plusquin, jaren Statenlid in Limburg, Jurgen Suurmeijer, tot voor kort lid van de Raad van Advies van de Partij voor de Dieren, en Annemarie van Gelder, eerder voorzitter van de Friese afdeling van de partij willen het nieuwe bestuur vormen. Kandidatenlijsten zijn er nog niet en een lijsttrekker evenmin, Maar door de val van het kabinet en de discussie binnen de partij moesten ze naar eigen zeggen "snel in actie komen" .

Politiek asiel

Plusquin zegt tegen de NOS dat het jammer is dat het zo ver heeft moeten komen. Een partij aan de flanken die zich nog weer eens opsplitst heeft straks wellicht minder in de melk te brokkelen, erkent ze. Maar het is nodig en kan niet anders, volgens Plusquin. In het verkiezingsprogramma stond immers dat de Partij voor de Dieren tegen herbewapenen is, en door een veranderd standpunt van de fractie komen de basiswaarden van de partij wat de oprichters van de nieuwe partij betreft in gevaar.

"Dieren kunnen niet demonstreren of opinieartikelen schrijven. Wij moeten voor hen opkomen. En als je opkomt voor dieren en milieu kun je niet anders dan tegen herbewapening zijn. Er is dringend behoefte aan een partij die exclusief voor dieren opkomt en zich niet laat afleiden door geopolitieke vraagstukken. Dat de huidige fractie de pacifistische grondslag van de partij verliet heeft een hoop leden geschokt. Wij willen hun politiek asiel bieden."

Esther Ouwehand zei in de Kamer en op het congres dat de "tijden zodanig veranderd zijn dat het nu helaas wel nodig is om te investeren in defensie. Zonder een vrije rechtstaat kun je ook niet strijden voor klimaat en natuur", aldus Ouwehand, die vandaag niet in de gelegenheid is te reageren.

Thieme

Maar veel mensen zien het toch anders, zegt Plusquin. "Wapens worden gemaakt om te gebruiken. Als je je als partij met idealen gaat verbreden komen de idealen in gevaar."

Ook oprichter Marianne Thieme en senator Nico Koffeman delen dat standpunt. Thieme schreef in Trouw een kritisch stuk over de koerswijziging van de fractie. Met hen hebben de oprichters nog geen contact gehad, zeggen ze. Ze moesten snel schakelen en wilden het in eerste instantie klein houden. Dat ze hen inhoudelijk steunen is "wel de verwachting".

'Bedoeld als aanvulling'

Dat deze nieuwe partij tot een tweedeling kan leiden, ziet Plusquin niet zo. "We willen de strijd met de Partij voor de Dieren helemaal niet aan, ik heb ook helemaal geen ruzie met Ouwehand, het is bedoeld als aanvulling. We wilden een alternatief bieden, een nieuw politiek onderdak voor diegenen die echt principieel tegen het defensiestandpunt zijn."

Een woordvoerder van de Partij voor de Dieren laat namens het bestuur van de partij weten dat het "in een democratie iedereen vrij staat een partij op te richten". De dieren en natuur en mensen in verdrukking in deze tijden hebben volgens het bestuur van de partij wel behoefte aan verbinding en mensen die voor hen opkomen en " eendrachtig aan een groene toekomst werken". Daar draagt "dit initiatief niet aan bij", aldus het bestuur.

Ook Nederland gaat met een vliegtuig noodhulp afgooien boven de Gazastrook. Dat schrijven de demissionaire ministers Veldkamp van Buitenlandse Zaken en Brekelmans van Defensie in een brief aan de Tweede Kamer. Ze noemen de situatie in Gaza catastrofaal.

De hulp bestaat uit voedsel en noodhulpproducten die met een C-130-transportvliegtuig van Defensie worden overgevlogen naar Jordanië en vandaaruit boven Gaza worden gedropt. Dat is ook de werkwijze van andere landen die op deze manier hulp aan de bevolking van Gaza bieden.

De eerste dropping vindt op 8 augustus plaats, volgende week vrijdag. De C-130 en zijn bemanning gaan daarna nog twee weken door met het afgooien van noodhulp. Het streven is om dagelijks 24 ton aan hulpgoederen bij de Palestijnen te krijgen.

De operatie wordt gefinancierd met 1 miljoen euro afkomstig uit het budget voor ontwikkelingshulp.

Vandaag gooiden meerdere landen noodhulp af boven Gaza. Zo zag dat eruit:

Nederland heeft vorig jaar op dezelfde manier geprobeerd om de honger onder de Palestijnen te verlichten. De Verenigde Naties en hulporganisaties zeggen dat luchtdroppings duur, inefficiënt en gevaarlijk zijn. Omdat er vaak direct een stormloop op de goederen ontstaat, kunnen mensen gewond raken.

De ministers erkennen dat risico. Om de kans op ongelukken zo klein mogelijk te maken, zijn de Jordaanse autoriteiten "continu" op zoek naar geschikte locaties. "Als de nauwkeurigheid van de drop in het geding komt, wordt besloten deze niet uit te voeren."

Druk op Israël en Hamas

De ministers erkennen ook dat 'airdrops' geen vervanging kunnen zijn voor de levering van hulp over land. "Het blijft van primair belang om bij de Israëlische autoriteiten aan te dringen op verdere verruiming en bestendiging van humanitaire toegang voor professionele, gemandateerde hulporganisaties tot de hele Gazastrook", staat in de Kamerbrief.

De ministers voegen daaraantoe dat het kabinet het optreden van Hamas sterk veroordeelt, omdat Hamas de bevolking van Gaza "als menselijk schild gebruikte" en nog altijd vijftig gijzelaars vasthoudt. Van hen zouden er nog twintig in leven zijn.

Het kabinet wil dat Hamas de gijzelaars onmiddellijk vrijlaat en zijn wapens opgeeft. "Er is geen plaats voor Hamas in de toekomst van de Gazastrook", aldus beide ministers.

Correspondent Daisy Mohr vloog vorig jaar mee met een dropping. De kritiek van hulporganisaties was toen dezelfde:

De BoerBurgerBeweging (BBB) heeft de lijst openbaar gemaakt met vijftig mogelijke kandidaten voor een zetel in de nieuwe Tweede Kamer.

De top drie is geen verrassing: lijsttrekker is opnieuw Caroline van der Plas, op nummer 2 staat Mona Keijzer gevolgd door Henk Vermeer, een van de belangrijkste vertrouwelingen van Van der Plas, Kamerlid en campagneleider.

De eerste nieuwe naam is Femke Wiersma op nummer 4. Zij is nu minister van Landbouw, maar wil dus graag de Tweede Kamer in. Op de vorige kandidatenlijst van 2023 stond Wiersma niet.

Ook voormalig NSC-Kamerlid Agnes Joseph prijkt in de top-tien. Woensdag werd bekend dat Joseph per direct overstapt naar BBB en haar zetel meeneemt.

De eerste tien mogelijk nieuwe BBB-Kamerleden

1. Caroline van der Plas (Overijssel)
2. Mona Keijzer (Noord-Holland)
3. Henk Vermeer (Gelderland)
4. Femke Wiersma (Friesland)
5. Marieke Wijen-Nass (Limburg)
6. Gijs Tuinman (Zuid-Holland)
7. Claudia van Zanten (Noord-Holland)
8. Agnes Joseph (Utrecht)
9. Martin Oostenbrink (Zuid-Holland)
10. Alexander Hendriks (Zuid-Holland)

De complete lijst met de 50 kandidaat-Kamerleden is te lezen op de website van BBB.

Joseph had veel kritiek op het nieuwe pensioenstelsel, maar het lukte haar niet om het stelsel nog aan te passen. Ze voelde zich onvoldoende gesteund door NSC en wil nu als BBB'er proberen om de koers te wijzigen.

Buiten de Randstad

BBB vindt dat de lijst een afspiegeling is van Nederland met mensen "uit alle provincies en van alle achtergronden", wordt benadrukt in het persbericht. "Van Friesland tot Limburg, van Zeeland tot Groningen zijn mensen vertegenwoordigd die in hun streek hun voeten in de klei hebben en weten waar het wringt." Op de lijst staat ook huidige Kamerleden en leden uit het kabinet.

De partij kwam in 2021 voor het eerst in de Tweede Kamer en legde de nadruk op mensen en problemen buiten de Randstad, en doet dat nog steeds. "De nadruk op het regionale belang is bewust", zegt lijsttrekker Van der Plas. Volgens BBB zijn de mensen buiten de Randstad jarenlang vergeten door de politiek.

BBB wil graag opnieuw een kabinet in, liet Van der Plas al in juni weten. De partij sluit samenwerking met de PVV ook niet uit, zoals de VVD al wel gedaan heeft. "Wij willen door in een volgend kabinet, met gezond verstand, niet met uitsluiting. We zijn pas net begonnen", aldus Van der Plas.

Volgens de laatste Peilingwijzer haalt BBB tussen de twee en vier zetels. De leden van de partij moeten de lijst nog goedkeuren en dat gebeurt op het verkiezingscongres op 30 augustus. De Tweede Kamerverkiezingen zijn op 29 oktober.

NSC-Kamerlid Agnes Joseph stapt per direct over naar de BBB. Dat meldt de partij in een persbericht op de site. Joseph neemt ook haar zetel mee, waardoor BBB nu acht zetels heeft in de Tweede Kamer. NSC houdt nog negentien zetels over.

Eerder had Joseph laten weten na de verkiezingen op 29 oktober niet verder te gaan als NSC-Kamerlid. Ze sprak toen van een "persoonlijke afweging".

Bij NSC werd Joseph het boegbeeld van de kritiek op het nieuwe pensioenstelsel. Joseph stelde voor dat pensioendeelnemers zelf mochten bepalen of zij hun tot nu toe opgebouwde pensioen mee willen nemen naar het nieuwe stelsel, of dat ze in het oude stelsel willen blijven.

Voorstel voor meer pensioeninspraak

Op dat voorstel kwam veel kritiek, onder meer van de Raad van State, omdat het overeind houden van twee stelsels veel geld zou kosten en tot veel vertraging zou leiden. Uiteindelijk verwierp de Kamer in mei met een nipte meerderheid het voorstel van Joseph.

In een interview met De Telegraaf over haar overstap zegt ze dat ze zich "niet voldoende gesteund" voelde bij NSC. Onder anderen demissionair NSC-minister Van Hijum (Sociale Zaken) steunde het voorstel van Joseph niet.

De BBB steunde het voorstel wel, en Joseph zegt nu als lid van die partij te willen blijven strijden "voor een koopkrachtiger pensioen, meer zeggenschap voor deelnemers en het behoud van een solide AOW".

Dat ze nu, in het reces en relatief kort voor de verkiezingen, overstapt naar de BBB heeft volgens haar te maken dat ze "niet op halve kracht" wil meedoen aan de pensioendebatten in september. "Daarom kies ik nu duidelijk en eerlijk voor BBB."

Van Vroonhoven: vertrek is doodzonde

NSC-leider Van Vroonhoven noemt op X het vertrek van Joseph "doodzonde" en het doet haar "pijn" dat ze haar zetel meeneemt. "Dat had wat ons betreft echt niet zo gemoeten", schrijft Van Vroonhoven. Wel wenst ze haar oud-partijgenoot "het allerbeste".

BBB-leider Van der Plas is blij met de komst van Joseph, die ook zou hebben gesproken met ouderenpartij 50Plus. Ze omschrijft Joseph als de pensioenspecialist van de Kamer. "Bovendien is Agnes een oprechte, authentieke, integere en hardwerkende volksvertegenwoordiger. Zij past daardoor uitstekend bij BBB en is een enorme aanwinst voor ons", aldus Van der Plas.

Op de voorlopige kieslijst van de BBB komt Joseph terecht op plek acht. In de recentste Peilingwijzer staat de BBB op twee tot vier zetels.

Een kleine drie maanden voor de Tweede Kamerverkiezingen zet het CDA in de Peilingwijzer zijn gestage opmars van de laatste anderhalf jaar voort. Met 21 tot 25 zetels is de partij van Henri Bontenbal nu even groot als de VVD, die sinds de val van het kabinet is teruggezakt naar 20 tot 24.

Grootste partij blijft de PVV, met 28 tot 32 zetels, zij het met een minimale voorsprong. GroenLinks-PvdA is met 25 tot 29 bijna even groot in de Peilingwijzer, die een gewogen gemiddelde berekent van de zetelpeilingen van Verian/EenVandaag en Ipsos I&O.

Dat is een groot contrast met de situatie in februari 2024, toen de PVV een piek liet zien op 46 tot 52 Kamerzetels. Dat waren er destijds evenveel als GroenLinks-PvdA, VVD en CDA samen.

JA21 in de lift na val kabinet

Een andere partij die opvalt is JA21, die bij de vorige verkiezingen in november 2023 niet verder kwam dan 1 zetel voor Joost Eerdmans. Sinds de val van het kabinet-Schoof begon een groei naar inmiddels 5 tot 9 zetels. Daarmee heeft JA21 zich in de woorden van politicoloog Tom Louwerse, de maker van de Peilingwijzer, "de laatste maanden ontwikkeld van de kleinste van de kleine partijen tot een van de grootste van die groep".

Ipsos I&O ziet in zijn onderzoek dat JA21 relatief veel zetels wint van kiezers die teleurgesteld zijn over de prestaties van de partij van Geert Wilders in het kabinet. "JA21 is rechts, maar wat evenwichtiger en minder agressief dan de PVV", zegt één van die overstappers.

Verian/EenVandaag legt ook een verband met de overstap van oud-staatssecretaris Ingrid Coenradie vorige maand van de PVV naar JA21. Lijsttrekker wordt zij overigens niet: dat blijft Eerdmans.

Yesilgöz krijgt verwijt van 'populisme'

De personen aan de top worden door kiezers ook het vaakst genoemd als reden voor een overstap naar het CDA of als motief om niet langer VVD te stemmen. De christendemocraten profiteren van de populariteit van Bontenbal, die in het onderzoek van Ipsos I&O door CDA-kiezers duidelijk, sociaal en sympathiek wordt genoemd. Het CDA is bij het bredere electoraat de gewildste coalitiepartner na de komende verkiezingen.

Bij de VVD is het tegenovergestelde beeld te zien: daar heeft volgens Verian/EenVandaag nog maar de helft van de eigen kiezers vertrouwen in aanvoerder Dilan Yesilgöz. Anderhalve maand geleden was dat nog 77 procent. Net als Ipsos I&O meldt EenVandaag dat afhakende stemmers Yesilgöz een populistische stijl verwijten.

Alle partijen uit het kabinet-Schoof dat vorige zomer aantrad, staan inmiddels op verlies. Dat geldt met name voor BBB (2 tot 4 zetels) en NSC (0-2). Bij NSC stappen veel kiezers over naar het CDA, de vroegere partij van oud-leider Pieter Omtzigt.

Maar bij de andere partijen zijn minder verschuivingen te zien. D66 doet het iets beter dan bij de vorige verkiezingen met 10 tot 12 zetels en hetzelfde geldt voor de Partij voor de Dieren (4 tot 6) en de SP (5 tot 7).

De resterende partijen blijven min of meer stabiel. Forum voor Democratie, de ChristenUnie, Volt en de SGP staan alle op 2 tot 4.

Verantwoording

De NOS publiceert met enige regelmaat de Peilingwijzer, die zetelpeilingen van Ipsos I&O en Verian/EenVandaag samenvoegt. Meer over de methode erachter is te vinden op de website van de maker, politicoloog Tom Louwerse van de Universiteit Leiden.

Het besluit om Vluchtelingenwerk Nederland (VWN) te korten op subsidiegeld wordt deels teruggedraaid. Dat schrijft de organisatie in een persbericht, na een besluit van demissionair justitieminister Van Weel.

Vluchtelingenwerk zegt dat de organisatie dit jaar 23 miljoen euro krijgt van het Rijk. Volgens Vluchtelingenwerk kunnen daardoor "de meeste vluchtelingen" in Nederland dit jaar rekenen op begeleiding van de organisatie.

In februari had de rechter al gezegd dat voormalig asielminister Faber de subsidie voor Vluchtelingenwerk niet zomaar mocht wijzigen, zoals ze had aangekondigd.

Wettelijke taak

Sinds 2010 heeft Vluchtelingenwerk de Europese wettelijke taak om mensen bij hun asielaanvraag onafhankelijk te begeleiden. Dat doen zowel juristen die in dienst zijn van de organisatie als vrijwilligers op de verschillende opvanglocaties.

De medewerkers leggen aan asielzoekers uit hoe de asielprocedure werkt, wat hun rechten en plichten zijn en welke informatie en stukken ze bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) moeten aanleveren. Op aanvraag adviseert de stichting ook asielzoekers op juridisch vlak en kunnen medewerkers het verhoor bij de IND bijwonen.

Tot dit jaar kreeg de stichting een vast bedrag aan 13 miljoen euro aan subsidie, met daarbovenop een variabel bedrag dat werd berekend aan de hand van het aantal asielzoekers dat werd geholpen. Vorig jaar ging het volgens Vluchtelingenwerk om ongeveer 10 miljoen euro extra.

Voor dit jaar had de organisatie 34 miljoen euro gevraagd om alle werkzaamheden te kunnen uitvoeren, maar minister Faber liet begin dit jaar weten dat Vluchtelingenwerk enkel kon rekenen op het vaste bedrag van 13 miljoen euro.

Uiteindelijk moet Vluchtelingenwerk het in 2025 dus doen met 23 miljoen euro, wat vanwege de lager dan verwachte asielinstroom volgens een woordvoerder genoeg is om "het grootste deel van ons werk" te kunnen doen.

Een woordvoerder van het ministerie van Asiel en Migratie bevestigt de bedragen desgevraagd niet en wil enkel kwijt dat er gesprekken met Vluchtelingenwerk lopen over een afbouwplan voor de subsidie.

Zorgen om 2026

Bestuursvoorzitter Frank Candel zegt dat hij "opgelucht" is dat het schrappen van de subsidie voor dit jaar grotendeels is teruggedraaid. Tegelijk kijkt hij met vrees naar volgend jaar. Demissionair minister Van Weel heeft aan de organisatie laten weten dat de subsidie dan wel naar het vaste bedrag van 13 miljoen euro zal gaan.

Vluchtelingenwerk vraagt Van Weel om "dit soort ingrijpende besluiten" uit te stellen tot er meer duidelijkheid is over de precieze gevolgen van het Europese migratiepact. Die nieuwe asielregels treden volgend jaar juni in werking.

"De asielprocedure zoals we die nu kennen wordt op dat moment ingrijpend gewijzigd", aldus de stichting. "Dat heeft effect op de dienstverlening van Vluchtelingenwerk en het werk van andere organisaties in de asielketen, zoals COA en IND."

De Tweede Kamer komt toch terug van reces om te debatteren over de situatie in de Gazastrook. Een meerderheid steunde een voorstel van de SP. Vorige week werd een voorstel van GroenLinks-PvdA en D66 voor een debat over Gaza nog verworpen.

Het voorstel van vandaag werd net als vorige week gesteund door GroenLinks-PvdA en D66. Vandaag kreeg het voorstel ook steun van VVD, CDA en de ChristenUnie.

'Urgente situatie'

Aanleiding voor het voorstel is de almaar verslechterende humanitaire situatie in de Palestijnse enclave. "Gezien de urgente situatie in Gaza kan dat niet wachten tot na het reces", schrijft SP-Kamerlid Dobbe in haar voorstel.

Het debat zal ergens volgende week plaatsvinden. Dag en tijdstip worden later bekendgemaakt.

Het kabinet liet gisteren weten maatregelen te treffen tegen de Israëlische regering. Daarover wil de Kamer spreken met minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken. Een aantal partijen in de Kamer vindt de maatregelen niet ver genoeg gaan; voor een ander deel gaan ze juist te ver.

In Gaza sterven mensen van de honger, volgens de Wereldgezondheidsorganisatie omdat Israël noodhulp blijft tegenhouden en vertragen. Een lokale cameraploeg sprak in opdracht van de NOS met wanhopige Palestijnen in het noorden van Gaza.

Drie inspectiediensten van het Rijk dringen bij de demissionaire ministers van Asiel en Migratie opnieuw aan op verbetering van de situatie van kinderen in de noodopvang voor asielzoekers.

Dat deden ze in 2023 ook al, maar er is sindsdien te weinig verbeterd, aldus de Inspectie Justitie en Veiligheid, de Inspectie van het Onderwijs en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.

Het aantal kinderen in noodopvanglocaties is in twee jaar tijd "fors" gestegen, constateren de inspecties. In augustus 2023 waren het er bijna 4000, dit voorjaar meer dan 7000. Dat zijn voor een belangrijk deel - maar niet alleen - kinderen die zonder familie naar Nederland zijn gekomen.

Niet goed begeleid

In 2023 schreven deze inspecties dat kinderen in de noodopvang geen goed onderwijs kregen en niet goed worden begeleid. Ook was er te weinig zicht op hun gezondheid en veiligheid en hadden de kinderen te lijden onder het gebrek aan privacy.

Dat had te maken met het tijdelijke karakter van de noodopvang. Daaraan worden lagere eisen gesteld dan aan reguliere, vaste opvangplekken.

De toenmalige verantwoordelijk staatssecretaris Van der Burg erkende dat de tijdelijke opvang "niet op alle punten voldeed", maar dat er hard werd gewerkt aan het regelen van voldoende vaste opvangplekken.

Aanbevelingen

De inspecties vragen de ministers ervoor te zorgen dat verblijf in noodopvang van deze groep geen belemmering meer is voor toegang tot zorg en onderwijs.

Ook moeten de ministers duidelijk maken hoe en op welke termijn ze de afhankelijkheid van noodopvang afbouwen. Een stabiele, meerjarige financiering voor het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers is daarvoor een randvoorwaarde, aldus de inspecties.

De maatregelen die het demissionaire kabinet heeft aangekondigd tegen Israël roepen stevige reacties op bij oppositiepartijen, aan beide kanten van het politieke spectrum. PVV-leider Wilders spreekt bijvoorbeeld van "een steunbetuiging aan de beesten van Hamas".

Volgens de voorman van de PVV, die altijd vierkant achter Israël staat, hebben de mensen in de Gazastrook niks aan "sancties en haat tegen Israël". "Het is precies wat Hamas wil."

GroenLinks-PvdA vindt het tegenovergestelde. "Dat het kabinet zo lang heeft gewacht met sancties is beschamend", zegt Kamerlid Piri. Volgens haar is Israël "al maanden bezig met uithongeren, vernietigen en verdrijven van Palestijnen in Gaza". Ze vindt dan ook dat de "bescheiden" strafmaatregelen niet in verhouding staan "tot de ernst van de Israëlische oorlogsmisdaden".

Volledig wapenembargo

Het kabinet kondigde gisteravond maatregelen aan tegen Israël. Demissionair minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken omschreef de situatie in Gaza als "onverdraaglijk en onverdedigbaar". Daarom wordt de Israëlische ambassadeur weer op het matje geroepen en stelt Nederland een inreisverbod in tegen de extremistische ministers Smotrich en Ben-Gvir.

Piri stelt verregaandere maatregelen voor. Ze pleit onder meer voor het stopzetten van de handel met illegale nederzettingen, een tijdelijk volledig wapenembargo en het erkennen van Palestina als staat. Piri stelde voor het zomerreces in de Kamer ook al voor om een algeheel wapenembargo in te stellen. Dat deed toen veel op stof opwaaien, omdat het ook raakt aan de verdediging van Israël.

D66 sluit zich grotendeels aan bij GroenLinks-PvdA. Kamerlid Paternotte stelt dat het kabinet wel "harde woorden" gebruikt, maar met "zachte daden" komt. "De regering-Netanyahu is bezig Gaza etnisch te zuiveren, en maakt daar niet eens een geheim van." Zijn partij pleit voor een wapenembargo (met een uitzondering voor het luchtafweersysteem Iron Dome) en het erkennen van de Palestijnse staat (net zoals Frankrijk onlangs aankondigde).

Europese handelsvoordelen

Zowel GroenLinks-PvdA als D66 pleit ook voor het opschorten van de Europese handelsvoordelen die Israël geniet. Premier Schoof zei gisteren overigens al dat hij zich hard ging maken voor maatregelen in EU-verband, "bijvoorbeeld op het gebied van handel". Mogelijk wordt hier vandaag meer over bekend, want vanmiddag worden de afspraken tussen Israël en de EU over het toelaten van noodhulp geëvalueerd.

Wilders laat op X weten wat hij daarvan vindt. "Veeg Hamas volledig van de kaart en negeer de 'nuttige idioten' van de EU." Niet in taalgebruik, maar wel in standpunt heeft de PVV de SGP aan zijn zijde in de Tweede Kamer. "Israël verdient steun, geen sancties, in de strijd tegen kwaadaardige, duistere machten die haar bestaan blijven bedreigen", zegt Kamerlid Van Dijk.

Volgens het SGP-Kamerlid kan het "intense, menselijk leed" stoppen door de Israëlische gijzelaars vrij te krijgen, Hamas van het toneel te laten verdwijnen en humanitaire hulp "royaal" de Gazastrook in te sturen.

Vorige week probeerde een deel van de Kamer een debat te organiseren over Gaza met minister Veldkamp. Een meerderheid stemde daar toen niet mee in. Inmiddels is er nieuw voorstel gedaan om te debatteren; later vandaag wordt duidelijk of er nu wel een meerderheid is om de Kamer terug te roepen van reces voor een debat.

Het demissionaire kabinet gaat de Israëlische ambassadeur op het matje roepen vanwege de situatie in de Gazastrook. Ook stelt Nederland een inreisverbod in tegen de Israëlische ministers Smotrich en Ben-Gvir.

De huidige situatie is "onverdraaglijk en onverdedigbaar", schrijft minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken in een brief aan de Tweede Kamer. Eerder kondigde premier Schoof al aan dat Nederland zelf met maatregelen zou komen als zou blijken dat Israël de Europese afspraken over humanitaire hulp in Gaza niet nakomt.

Een van die maatregelen is het ontbieden van de Israëlische ambassadeur bij de minister. Daarbij zal er nogmaals met klem op aangedrongen worden dat Israël een andere koers moet gaan varen, en dat het land zijn verplichtingen onder het internationaal humanitair recht moet naleven.

In Europees verband wil Nederland dat het handelsgedeelte van het associatieverdrag met Israël wordt opgeschort als de Europese Commissie vandaag tot de conclusie komt dat Israël humanitaire afspraken niet nakomt.

Ongewenste vreemdelingen

Het kabinet komt met sancties tegen de extremistische Israëlische ministers Smotrich en Ben-Gvir. Zij worden geregistreerd als ongewenste vreemdelingen en mogen Nederland dus niet meer in.

Het kabinet wijst erop dat Smotrich en Ben-Gvir herhaaldelijk geweld tegen de Palestijnse bevolking hebben aangewakkerd, voortdurend de uitbreiding van illegale nederzettingen bepleiten en oproepen tot etnische zuivering in de Gazastrook.

Daarnaast wordt de export van wapens naar Israël beperkt doordat enkele vergunningen zijn aangepast. Verder stelt Veldkamp dat het "vrijwel uitgesloten" is dat er in de huidige situatie nog een vergunning wordt verleend voor de export van wapens die door Israël gebruikt kunnen worden in de Gazastrook of op de Westelijke Jordaanoever.

Sinds de terreuraanslag door Hamas op 7 oktober 2023 heeft het kabinet elf vergunningaanvragen voor de uitvoer van militaire goederen en zogeheten dual-use-goederen afgewezen. Twee vergunningen voor de uitvoer via Duitsland van onderdelen van het Israëlische Iron Dome-luchtafweersysteem zijn wel toegewezen.

Veldkamp schrijft ook dat Nederland wil bijdragen aan de bevoorrading van de Gazastrook, met name over land. Daarom doet Nederland een bijdrage van 1,5 miljoen euro aan het VN-bureau voor ondersteunende diensten en gaat er 3 miljoen euro extra naar het Rode Kruis.

Overleg Catshuis

Premier Schoof, de vicepremiers, minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken en minister Brekelmans van Defensie voerden maandag spoedoverleg over de maatregelen. Ze kwamen daarvoor midden in het zomerreces bijeen op het Catshuis in Den Haag.

Na die bijeenkomst zei Schoof dat Nederland, naast de eigen maatregelen, ook zal pleiten voor aanvullende maatregelen in EU-verband. Tot nu toe was daar in Europa verdeeldheid over. Morgen worden de afspraken tussen Israël en de EU geëvalueerd. Mogelijk worden er dan ook Europese maatregelen tegen Israël voorgesteld.

'Enorme fout'

Premier Schoof zei maandag ook dat hij met de Israëlische president Herzog had gebeld om hem te vertellen over de Nederlandse maatregelen. Herzog zei later op X dat een enorme fout zou zijn als er zulke stappen zouden worden gezet, in het bijzonder "gezien de voortdurende inspanningen van Israël om de humanitaire hulp te verbeteren".

Ook schreef Herzog dat Schoofs woorden over hun telefoongesprek niet overeenkomen met daadwerkelijke de toon en inhoud ervan. Hij beklaagde zich erover dat Schoof niets zegt over de gijzelaars die nog door Hamas worden vastgehouden in Gaza.

Het demissionaire kabinet komt met maatregelen tegen de Israëlische regering als blijkt dat de afspraken over het toelaten van hulp tot Gaza niet zijn nagekomen. Dat bevestigt premier Schoof in een bericht op X. "Deze boodschap heb ik zojuist in een telefoongesprek overgebracht aan de Israëlische president Herzog", schrijft hij daar.

Premier Schoof, de vicepremiers, minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken en minister Brekelmans van Defensie voerden vandaag overleg over de maatregelen. Ze kwamen daarvoor midden in het zomerreces bijeen op het Catshuis in Den Haag. Het is de bedoeling dat minister Veldkamp vanavond nog aan de Tweede Kamer laat weten wat er op tafel ligt.

Zelf maatregelen nemen

De Europese Unie bereikte eerder deze maand een akkoord met Israël over het toelaten van meer humanitaire hulp tot de Gazastrook. Morgen worden die afspraken in Europees verband geëvalueerd. Mocht blijken dat Israël te weinig doet, dan zal Nederland zelf maatregelen nemen.

Politiek verslaggever Nouschka van der Meijden legt uit welke maatregelen dat kunnen zijn:

Nederland zal ook pleiten voor aanvullende maatregelen in EU-verband, bijvoorbeeld op het gebied van handel, zegt Schoof. Tot nu toe was daar in Europa verdeeldheid over. Als concrete actie wordt genoemd dat Nederland het plan om Israël uit het EU-onderzoeksprogramma Horizon te zetten, zal steunen. Daarmee worden allerlei innovatieve projecten gefinancierd.

De EU concludeerde eerder dit jaar dat het optreden van Israël in Gaza strijdig is met het handelsverdrag tussen Israël en de EU. Demissionair minister Veldkamp had het initiatief genomen om daar onderzoek naar te laten doen.

Druk

De afgelopen tijd nam de druk op het Nederlandse kabinet toe om iets te doen aan de situatie in Gaza. Twee weken geleden werd in Brussel ook al gesproken over tien potentiële maatregelen tegen Israël, maar toen werd besloten om niets te doen.

EU-buitenlandchef Kallas zei twee weken geleden dat Israël bereidheid toonde om de situatie te verbeteren door meer hulpgoederen binnen te laten en meer grensovergangen te openen. Wel zei Kallas dat de tien maatregelen op tafel zouden blijven liggen, voor als Israël zich niet aan de gemaakte afspraken zou houden.

Hulporganisaties, verschillende partijen in de Tweede Kamer en ook politici buiten Den Haag reageerden verbolgen en hamerden op concrete maatregelen. Afgelopen week demonstreerden duizenden mensen op stations in heel Nederland met borden, potten en pannen, voor een eind aan de humanitaire crisis en honger in Gaza. Zelfs uit diplomatieke kring kwam kritiek op het beleid van het kabinet, wat zeer uitzonderlijk is.

Afgelopen vrijdag zei Schoof nog dat Netanyahu "een andere koers" moest varen. Hij stelde daar toen geen maatregelen tegenover.

Politiek verslaggever Nouschka van der Meijden:

"Nederland wil nu echt de druk gaan opvoeren, omdat de situatie maar niet verbetert. Met dit besluit wordt een nieuwe weg ingeslagen. Tot nu wilde Nederland steeds de druk opvoeren via diplomatieke wegen en samen met Europese landen optrekken. Maar nu is besloten dat we als individueel land ook bereid zijn om sancties op te leggen."

De Israëlische president Herzog reageert vanavond op X dat Schoof de inhoud van het telefoongesprek niet goed heeft verwoord. Hij zegt dat het een enorme fout zou zijn als er zulke stappen zouden worden gezet, in het bijzonder "gezien de voortdurende inspanningen van Israël om de humanitaire hulp te verbeteren". Ook schrijft Herzog dat hij het jammer vindt dat zijn pleidooi om de Israëlische gijzelaars in Gaza vrij te laten niet wordt vermeld.