Een nieuw kabinet moet als een van de eerste maatregelen de woonproblemen aanpakken en daarbij forse veranderingen doorvoeren, zoals snijden in de hypotheekrenteaftrek en bouwen op lege vliegvelden en verloederde bedrijventerreinen. Dat staat in het verkiezingsprogramma van GroenLinks-PvdA.

Ook een opmerkelijk plan: iedereen zou voor 59 euro per maand onbeperkt moeten kunnen reizen met het openbaar vervoer, zodat mensen minder de auto nemen.

In het 169 pagina's tellende programma valt de partij van Timmermans terug op bekende linkse thema's: een eerlijker verdeling van de welvaart en het terugbrengen van veel taken naar de overheid.

Zo moet de overheid de inkomensgrenzen voor sociale huurwoningen veranderen, zodat veel meer mensen voor zo'n woning in aanmerking komen, ook middeninkomens. Tegelijk moet de overheid een actievere rol spelen in de woningbouw, door bijvoorbeeld grond op te kopen die beschikbaar komt door het beëindigen van intensieve veehouderij.

Eerder werd al bekend dat de partij nieuwe wijken wil bouwen waar nu nog vliegvelden liggen. Ook verloederde bedrijfsterreinen zijn een optie. Een nieuwe wet moet belemmeringen in de woningbouw terugdringen, maar niet duidelijk wordt welke dit zijn,

Alle lonen omhoog

GroenLinks-PvdA zegt terug te willen naar de volkshuisvesting, met woningcorporaties die weer veel meer zoals vroeger opereren: zonder winst en meer nationaal gereguleerd. De woekerhuren moeten stoppen en ook aan de hypotheekrenteaftrek moet wat de partij betreft een einde komen, omdat die de prijzen van koopwoningen alleen maar opdrijft.

Daarnaast wil de partij de inkomens eerlijker verdelen. Zo zou het minimumloon flink omhoog moeten. Alle lonen van werkenden zouden via een loonakkoord met de vakbonden omhoog moeten.

De rekening komt vooral te liggen bij de bedrijven die veel schadelijke stoffen uitstoten, miljonairs en grote investeerders.

Scherpere keuzes, streefcijfer migratie

Na de vorige verkiezingen kreeg lijsttrekker Timmermans het verwijt dat hij onvoldoende zichtbaar was geweest in de campagne. De fusiepartij werd niet de grootste, wat wel de inzet was. Met scherpere keuzes hoopt GroenLinks-PvdA in deze stembusstrijd meer leidend te zijn, zo lijkt het.

De partij kiest bijvoorbeeld ook voor erkenning van de Palestijnse staat. Opmerkelijk is verder dat er voor het eerst een streefcijfer in het verkiezingsprogramma staat voor het aantal migranten (asiel- en arbeids- en andere vormen van migratie) dat Nederland er jaarlijks bij kan hebben. Dat is tussen de 40.000 en 60.000, wat GroenLinks-PvdA betreft. Vorig jaar lag dat migratiesaldo nog boven de 100.000.

Eind vorig jaar kwam de partij al met een enigszins aangescherpte migratiekoers, waarin aangesloten werd bij het advies van de Staatscommissie Demografische Ontwikkeling. Dat wordt nu in het verkiezingsprogramma bevestigd.

Nog een aantal punten uit het GroenLinks-PvdA-programma:

Oekraïne-overleg tussen Trump en Europese leiders

Na de ontmoeting tussen Trump en Poetin vorige week in Alaska staat vandaag opnieuw een belangrijk overleg gepland: Zelensky gaat samen met een zware delegatie van Europese regeringsleiders naar het Witte Huis. Daar proberen ze Amerika te behouden als bondgenoot en Trump ervan te overtuigen niet te veel eisen van Poetin in te willigen.

Volgens de Financial Times heeft Poetin Oekraïense terugtrekking uit de Donbas voorgesteld, in ruil voor een staakt-het-vuren. Zelensky wil geen grondgebied inleveren en EC-voorzitter Von der Leyen eist stevige veiligheidsgaranties voor Oekraïne.

Op het moment dat onze uitzending begint zijn de gesprekken in Amerika volop bezig. We schakelen met onze correspondenten en bespreken de laatste gebeurtenissen met Oekraïne-kenner Bob Deen.

Timmermans over verkiezingsprogramma GroenLinks-PvdA

Twee maanden voor de Tweede Kamerverkiezingen presenteert GroenLinks-PvdA zijn verkiezingsprogramma en partijleider Frans Timmermans schuift aan om die toe te lichten.

In de peilingen staat de partij met 25 tot 29 zetels nipt achter de PVV, dat de grootste is met 28 tot 32. Hoe denkt Timmermans als grootste uit de verkiezingen te kunnen komen?

EO-presentator Tijs van den Brink heeft ge­sol­li­ci­teerd voor de Tweede Kamer voor het CDA. Dat meldt de EO op zijn website. Hij stopt met onmiddellijke ingang zijn journalistieke werk bij de omroep.

"Na de val van het kabinet heb ik de stoute schoenen aangetrokken en een sollicitatiebrief geschreven naar het CDA", laat Van den Brink weten in een persbericht van de Evangelische Omroep. "Of het uiteindelijk tot een Kamerlidmaatschap komt, wordt bepaald door het CDA en de kiezer. Dat is spannend maar ik zet deze stap met overtuiging."

De 55-jarige Van den Brink werkt meer dan 25 jaar bij de EO. Hij presenteerde de laatste tijd journalistieke programma's als Dit is de Dag en Dit is Tijs en de podcast De Spindoctors. De omroep zoekt momenteel vervanging voor die programma's.

Voor een programma, Adieu God?, lopen de opnames nog. Die maakt Van den Brink wel af omdat het niet om een journalistiek programma gaat.

Tijs van den Brink zegt in het persbericht dat hij er nooit een geheim van gemaakt "dat de politiek trekt". Het CDA bevestigt dat Van den Brink heeft gesolliciteerd, maar kan nog niet zeggen of hij op de kandidatenlijst komt, en hoe hoog als dat het geval is.

Terugkeer uitgesloten

Hans van der Linden, hoofdredacteur journalistiek bij de EO, wijst erop hoe belangrijk Van den Brink voor de journalistieke afdeling van de EO is: "Tijs heeft zich bij de EO ontwikkeld tot gezaghebbend journalist met geloof en politiek als specialiteit. Zijn manier van werken kenmerkte zich door nuchterheid, scherpte en zorgvuldigheid. Ik zal hem, zijn journalistieke vakmanschap en morele antenne missen, maar ik gun hem deze stap van harte."

Mocht Van den Brink niet in de Tweede Kamer belanden, dan gaan hij en de EO in gesprek over de ontstane situatie. Een terugkeer naar zijn huidige werkzaamheden is daarbij uitgesloten, zegt de omroep.

Het partijbestuur van Denk vertrekt. Dat is de uitkomst van een hoogoplopend conflict met de Tweede Kamerfractie. Op een ledenvergadering zal oud-partijleider Tunahan Kuzu worden voorgedragen als de nieuwe partijvoorzitter. Hij zal zich dan met nieuwe bestuursleden opnieuw buigen over de kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen.

Donderdag liet Stephan van Baarle weten dat hij geen lijsttrekker meer wilde zijn. Hij voelde zich ondermijnd door het partijbestuur en vond het onmogelijk om door te gaan. Hij zal dat besluit vermoedelijk terugdraaien nu er een nieuw bestuur komt, maar was vanmiddag niet bereikbaar voor commentaar. Ook het bestuur onthoudt zich van commentaar, staat in een verklaring van de partij.

Er bleek donderdag al weken onenigheid te zijn over de kandidatenlijst voor de verkiezingen op 29 oktober. De fractie wil huidig Kamerlid Dogukan Ergin, net als bij de vorige verkiezingen, op de tweede plaats hebben. Het bestuur wilde hem naar de vijfde plek laten zakken. In plaats van hem moest een vrouw hoger op de lijst komen.

Ledenvergadering op 30 augustus

Denk heeft nu drie Kamerzetels. In de Peilingwijzer, een gewogen gemiddelde van meerdere peilingen, staat de partij op twee tot vier zetels. Dat maakte het onzeker of Ergin, met een vijfde plek op de kieslijst, nog een keer Kamerlid zou kunnen worden.

De algemene ledenvergadering wordt op 30 augustus gehouden. De tijd dringt, want op 15 september moeten de definitieve kieslijsten bij de Kiesraad zijn.

Van Baarle kreeg de steun van zijn fractiegenoten Ergin en Ismail el Abassi in de Tweede Kamer. Ook voormalig Kamerlid en mede-oprichter van de partij Kuzu ging achter de huidige fractievoorzitter staan.

Gisteren deden alle lokale fractievoorzitters van Denk nog een oproep aan het bestuur om op te stappen:

Nieuw Sociaal Contract (NSC) wil na de verkiezingen werk maken van "een betrouwbare en dienstbare overheid". Dat staat in het concept-verkiezingsprogramma dat vandaag is verschenen. De partij van lijsttrekker Eddy van Hijum vindt dat Nederland "de basis niet op orde" heeft en dat grote problemen als migratie daardoor blijven liggen.

Het verkiezingsprogramma lijkt veel op dat van 2023, toen de partij voor het eerst meedeed aan de verkiezingen. Er wordt niet meer begonnen met 'Goed Bestuur', dat is nu hoofdstuk 3, maar met 'Bestaanszekerheid'.

Maar de analyse is nog dezelfde als die van partijoprichter Pieter Omtzigt: door een onbetrouwbare overheid komen gewone burgers in de knel. De partij voegt daar nu aan toe dat het een lange adem vergt "om de vastgeroeste culturen binnen de politiek en de overheid te veranderen".

Na het afgelopen regeringsavontuur lijkt NSC in het nieuwe programma ook wat sneren uit te delen aan de coalitiepartners PVV, VVD en BBB: "We keren ons af van het neoliberalisme, waarin het eigenbelang centraal staat en de sterksten alles krijgen. En we zijn wars van populisme, wat gouden bergen belooft maar niets waarmaakt."

Meer zekerheid

De partij wil er onder meer voor gaan zorgen dat mensen meer zekerheid in hun bestaan krijgen. Dat betekent bijvoorbeeld dat het minimumloon (nu 14,40 euro per uur) moet worden verhoogd naar 18 euro en dat mbo'ers en hbo'ers een verplichte stagevergoeding van 450 euro per maand moeten krijgen. Ook moeten er meer betaalbare huur- en koopwoningen worden gerealiseerd en moet het toeslagenstelsel plaatsmaken voor een eenvoudiger belasting- en inkomensstelsel.

NSC wil 1 miljard euro investeren in een "weerbare samenleving" waarin burenhulp, burgersteunpunten en zorgnetwerken een belangrijke rol spelen. Verder wil de partij een sterk leger, dat ons land en het NAVO-gebied goed kan verdedigen. Er moet gekeken worden naar een militaire dienstplicht naar voorbeeld van Zweden, waar iedereen die 18 jaar wordt verplicht moet aangeven of hij/zij in het leger wil.

Daarnaast wil de partij nog altijd grip op migratie krijgen. Het gaat daarbij niet alleen om asiel-, maar vooral ook om arbeidsmigratie. Net als in 2023 hanteert NSC een migratiesaldo, het aantal nieuwkomers min het aantal vertrekkers, van maximaal 50.000 per jaar. De mensen die hiernaartoe komen, moeten allemaal verplicht integreren en Nederlands leren.

Grondwettelijk hof

Verder wil lijsttrekker Van Hijum verder werken aan een wet, waar hij als minister van Sociale Zaken al aan begonnen is, waarin het "recht op vergissen" wordt vastgelegd. Dat zou betekenen dat burgers niet meer jaren achtervolgd kunnen worden door bijvoorbeeld een klein foutje bij het invullen van een formulier.

Het grondwettelijk hof, waar NSC van het begin af aan voor pleit, staat ook weer in het verkiezingsprogramma. Dit hof haalde het coalitieakkoord van het kabinet-Schoof, maar er is nog geen begin mee gemaakt. Het idee is dat mensen bij zo'n "constitutioneel hof" kunnen laten toetsen of hun rechten geschonden zijn.

Roerige periode

NSC, dat in 2023 met twintig zetels in de Tweede Kamer kwam, heeft een roerige periode achter de rug. In april vertrok oprichter en stemmentrekker Pieter Omtzigt. Hij werd aanvankelijk opgevolgd door Nicolien van Vroonhoven, die nu nog fractievoorzitter is, maar uiteindelijk bedankte voor het lijsttrekkerschap. Dat ging naar demissionair minister Van Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, die sinds de val van het kabinet ook over een deel van de portefeuille Asiel en Migratie gaat.

In de peilingen staat NSC er niet goed voor. Veel NSC-Kamerleden hebben laten weten geen kandidaat meer te willen zijn voor de partij. Zo stapte pensioenwoordvoerder Agnes Joseph onlangs per direct over naar de BBB. En gisteren werd duidelijk dat Diederik Boomsma, die eerder lijsttrekker wilde worden, op de kandidatenlijst van JA21 komt.

De nieuwe kandidatenlijst van NSC verschijnt volgende week. Daarop krijgt Van Vroonhoven weer een prominente plek. Zij zei eerder te stoppen, maar heeft zich bedacht. Op het congres van 6 september zullen de leden het programma voor de verkiezingen op 29 oktober vaststellen.

Ruim twee maanden voor de Tweede Kamerverkiezingen staat de VVD er historisch slecht voor in de peilingen. In de achterban klinkt kritiek op het leiderschap van lijsttrekker Dilan Yesilgöz, maar VVD-ministers zeggen nog altijd vierkant achter haar te staan. Van een leiderschapswissel lijkt voorlopig geen sprake.

Het was een onrustige week in een onrustige periode voor de VVD. Maandag, nadat zanger Douwe Bob had aangekondigd een kort geding aan te spannen tegen Yesilgöz, bood de VVD-leider haar excuses aan voor een tweet waarin ze de zanger van Jodenhaat had beschuldigd. In een gezamenlijke verklaring met Douwe Bob zei ze een streep te willen zetten onder de kwestie.

"Te laat", zei een aantal VVD-kiezers eerder deze week tegen Podcast De Dag van de NOS. Ze hekelen de populistische stijl van de partijleider waarbij ze "eerst doet en dan denkt".

Ook kiezers in het Gooise Bussum, waar de VVD bij Tweede Kamerverkiezingen vrijwel altijd de grootste is, zijn niet te spreken over de leiderschapsstijl van Yesilgöz. "Ze begon vrij aardig, maar het voelt niet oprecht", zegt een inwoner tegen Nieuwsuur. "Ze profileert zich op een iets te agressieve manier", zegt een ander.

Bijeenkomst Lowlands

Deze week werd bekend dat Yesilgöz zich terugtrok uit de eerste lijsttrekkersbijeenkomst die dit weekend zou plaatsvinden op het festival Lowlands. De reden voor de afzegging is een werkbezoek in het buitenland. Details over die reis zijn niet bekend. De bijeenkomst op Lowlands gaat niet door omdat, met de afwezigheid van de VVD en PVV, het een te links-progressieve aangelegenheid zou worden.

In de meest recente peiling van Peilingwijzer, die een gewogen gemiddelde berekent van de zetelpeilingen van Verian/EenVandaag en Ipsos I&O, staat de VVD op 20 tot 24 zetels. Dat is zes zetels minder dan een maand geleden. De partij staat daarmee gelijk met het CDA, dat juist aan een opmars bezig is. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1971 haalde de VVD voor het laatst minder dan 22 zetels.

Volgens onderzoek van Verian/EenVandaag heeft bovendien nog maar de helft van de VVD-kiezers vertrouwen in partijleider Yesilgöz.

'Vallen en opstaan'

Ondanks de verontrustende cijfers lijkt er bij VVD-ministers geen twijfel te bestaan over de bekwaamheid van hun aanvoerder. "We hebben wat gedoe gehad, daar hoef je niet omheen te draaien", zegt demissionair minister van Economische Zaken Vincent Karremans tegen Nieuwsuur. "Maar als er iemand in staat is een comeback te maken, politiek, dan is het Dilan. Daar heb ik veel vertrouwen in."

Karremans noemt de dalende trend in de peilingen "jammer". "Maar politiek is vallen en opstaan." Ook volgens demissionair Defensieminister Ruben Brekelmans zijn de peilingen geen reden tot paniek. "We hebben nog een tijd te gaan voor de verkiezingen."

'Ideale leider'

Volgens de bewindspersonen is er geen sprake van dat Yesilgöz wordt vervangen als lijsttrekker. Eelco Heinen, demissionair minister van Financiën en de nummer 2 op de lijst van de VVD, zegt geen ambitie te hebben het stokje van haar over te nemen. "Yesilgöz is onze ideale leider." Brekelmans: "Ze heeft een heel belangrijke rol gespeeld in het bijeenbrengen en, in ieder geval een jaar lang, bij elkaar houden van de coalitie."

Over de Douwe Bob-affaire zeggen de VVD'ers blij te zijn dat het is afgesloten. Demissionair vicepremier Sophie Hermans: "Ik ben blij dat het is opgelost. Dat zij samen de verantwoordelijkheid hebben genomen om hier een streep onder te zetten."

Politiek duider Nynke de Zoeten:

"Er is veel onrust, zowel in de achterban als binnen de partij. Mensen haken af vanwege de populistische stijl van Yesilgöz, terwijl de VVD zich deze verkiezingen juist wil profileren als de volwassen bestuurderspartij. Je ziet nu dat de flanken van de achterban kijken naar andere partijen, zoals het CDA. Of, op de rechterflank, naar JA21 en de BBB.

Maar je ziet vandaag ook aan de reacties van de VVD-bewindspersonen dat de gelederen vooralsnog gesloten zijn. Ik verwacht dan ook dat pas na de verkiezingen de vraag aan de orde zal komen of Yesilgöz nog de juiste leider is. De uitslag zal bepalend zijn."

De crisis bij Denk duurt voort. De ruziënde partijen - fractie en bestuur - gaan voorlopig niet met elkaar om tafel om hun onenigheid over de kieslijsten te bespreken. De fractie wil dat het bestuur opstapt, de leden zouden zich daar binnenkort op een extra vergadering over uit moeten spreken,

Het bestuur van Denk riep de gisteren opgestapte leider Van Baarle vanmiddag op om opnieuw in gesprek te gaan. Van Baarle gaat daar niet op in, blijkt uit een verklaring die zojuist naar buiten is gekomen.

In die verklaring zegt de fractie dat het voor hen duidelijk is dat het bestuur "alle macht naar zich toetrekt" en een "autoritair bestuur" is dat de partij kapotmaakt". Ook ziet de fractie in de gang van zaken een poging van het bestuur om van Van Baarle als lijsttrekker af te komen,

Het bestuur schreef in een verklaring eerder vandaag juist "Stephan de hand te willen reiken" en openlijk geruzie verder te willen voorkomen. In die verklaring stonden tegelijkertijd ook kritische woorden over het handelen van de fractie rondom het samenstellen van de kandidatenlijst voor de verkiezingen.

Gisteren maakte Van Baarle via X bekend dat hij zich genoodzaakt zag te stoppen als leider en lijsttrekker van de partij. Hij schreef dat het handelen van het bestuur zijn rol als lijsttrekker heeft "ondermijnd en onmogelijk gemaakt".

Ruzie en geschreeuw

Bestuur en fractie blijken al weken te ruziën over die kandidatenlijst. De fractie wil het huidige Kamerlid Ergin op de tweede plek na Van Baarle, het bestuur wil hem op de vijfde plek, en een vrouw hoger op de lijst. Met de huidige peilingen zou het onzeker zijn of Ergin dan opnieuw in de Kamer zou komen. De ruzies zouden volgens ingewijden hoogopgelopen zijn en met geschreeuw gepaard zijn gegaan.

Volgens het bestuur draait het conflict om "het behoud van één specifieke zetel" en niet om "het bredere partijbelang". "Dit soort persoonlijke campagnes zijn schadelijk voor onze beweging en ondermijnen onze verkiezingscampagne", aldus de verklaring van het bestuur.

Voorzitter Köse van de partij zegt tegen de NOS zeer geschokt te zijn over de gang van zaken. Naar eigen zeggen was het contact tussen Van Baarle en hem altijd goed en belden ze dagelijks twee à drie keer met elkaar.

Volgens Van Baarle en zijn fractiegenoten Ismail el Abassi en Dogukan Ergin is het vertrouwen in het bestuur helemaal weg. De leden zouden op een ledenvergadering moeten stemmen over een voorstel voor een nieuw bestuur. Met een nieuw bestuur zou de kandidatenlijst dan opnieuw moeten worden vastgesteld. De tijd dringt, want op 15 september moeten de definitieve lijsten bij de Kiesraad zijn.

'Idealen boven persoonlijke belangen'

Fractie en bestuur spreken elkaar tegen over de gang van zaken rond het organiseren van een ledenvergadering. Het bestuur zegt dat ze al weken geleden een voorstel hebben gedaan om de onenigheid over de kieslijsten aan de leden voor te leggen. De fractie zegt juist dat ze zijn tegengewerkt om een ledenvergadering te organiseren.

Op dit moment zijn er 700 handtekeningen ingediend voor het houden van een buitengewone vergadering. Het bestuur zegt nu te controleren of dit inderdaad handtekeningen van leden zijn en dan zo'n vergadering uit te schrijven. 4 september zou het streven zijn. De 5000 leden worden de komende dagen geïnformeerd over de verdere gang van zaken, aldus het bestuur.

Uit de verklaring valt op te maken dat het bestuur hoopt de leden nog aan hun kant te krijgen. "Alleen door nu als team op te trekken en onze idealen boven persoonlijke belangen te stellen kunnen we in eenheid en overtuiging de verkiezingen te winnen", schrijft het bestuur.

Mocht een meerderheid zich op de ledenvergadering uitspreken voor het fractievoorstel voor een ander bestuur dan zal het bestuur dat respecteren, aldus de voorzitter.

Met gebruinde gezichten staan de demissionaire bewindslieden vandaag weer voor de camera's bij de ministerraad. Het is de eerste na de vakantie en de ministers praten elkaar bij over wat er de afgelopen weken is gebeurd rond onder meer Gaza en Oekraïne. Intussen zijn ook alle ogen gericht op de miljoenennota, die over twee weken af moet zijn.

Hoeveel miljarden moeten er nog op de begroting worden gezocht en is er ruimte voor eventuele cadeautjes? Vanaf komende woensdag zullen de ministers en staatssecretarissen daar twee weken lang in de begrotingsraden verder over praten. Omdat het kabinet demissionair is, worden er op Prinsjesdag in elk geval geen grote, onverwachte bezuinigingen of uitgaven op deze "beleidsarme begroting" verwacht.

Aantal moeilijke dossiers op tafel

Toch moet er in een aantal moeilijke dossiers nog een oplossing worden gezocht. Zo loopt eind dit jaar de korting op de accijns op benzine, diesel en lpg af. Als het kabinet daar geen nieuw geld voor op tafel legt, betalen mensen vanaf volgend jaar aan de pomp tot 21 cent per liter meer.

De korting werd ingevoerd na de oorlog in Oekraïne, toen de brandstofprijzen omhoogschoten. Sindsdien is er jaar op jaar grote druk op de politiek om dat voort te zetten, en met succes. Of er ook dit jaar weer 1,6 miljard euro voor wordt vrijgemaakt, is de vraag. "Het gaat om veel geld dat ik niet zomaar heb liggen en we zijn demissionair", zegt minister Heinen van Financiën bij de inloop van de ministerraad.

Kortere reis naar de 'Trêveszaal'

De reis naar de ministerraad is voor bewindslieden vanaf vandaag weer een stuk korter. Ze hoeven niet meer naar het Catshuis, dat een eindje van de ministeries afligt, maar naar het ministerie van Algemene Zaken. Daar is nu een tijdelijke 'Trêveszaal', zolang het Binnenhof nog wordt verbouwd.

Een ander duur los eindje is de huurbevriezing, die na de val van het kabinet door minister Keijzer van Wonen werd ingetrokken. Doordat de huurtoeslag, die de overheid aan huishoudens moet betalen, daardoor hoger is dan verwacht, moet er in deze miljoenennota een half miljard extra worden gevonden.

Wiersma wil geld voor stikstofdoelen

De enige die op dit moment openlijk om meer geld vraagt, is minister Wiersma (Landbouw) om haar recentelijk aangekondigde stikstofplannen verder uit te voeren. "Daar is best veel geld voor nodig om dat ook echt in de benen te krijgen", zegt Wiersma. Hoeveel ze precies nodig heeft, wil ze niet kwijt.

Maar de andere kabinetsleden lijken hier nog niet echt warm voor te lopen. Meerdere ministers toveren bij de inloop van de ministerraad een regel uit de hoge hoed die nog nooit zo stellig klonk rond het Binnenhof: bij de miljoenennota worden geen grote uitgaven gedaan, daar is de voorjaarsnota voor. Met dat mantra worden ook nieuwe defensie-uitgaven, die nodig zijn om de komende jaren de nieuwe NAVO-norm te halen, aan een volgend kabinet overgelaten.

Ook de waarschuwing van het Centraal Planbureau, dat op de lange termijn problemen voor de staatsschuld voorziet, komt op het bordje van volgende kabinetten. Het zal voor het huidige demissionaire kabinet een opluchting zijn dat volgens datzelfde planbureau op de korte termijn de koopkracht bij alle groepen toeneemt. Dat maakt het makkelijker om nu niks te doen.

Wat Heinen betreft is één ding zeker: een fiasco zoals bij de voorjaarsnota moet worden voorkomen. De fractievoorzitters van PVV, VVD, NSC en BBB maakten toen midden in de nacht, na een marathonoverleg, verstrekkende afspraken over bijvoorbeeld de huurbevriezing.

"Dat is me slecht bevallen", zegt Heinen. "Het is een beetje alsof je een gast uitnodigt, die dan toch blijft eten en dan de koelkast leegeet en blijft slapen, terwijl ik ze alleen had uitgenodigd voor een borrel." De fractieleiders zitten deze keer dan ook niet aan de onderhandelingstafel.

Toch zal hij ook de partijen in de Tweede Kamer moeten zien te overtuigen en dat wordt nog een ingewikkelde klus. De begroting moet op Prinsjesdag de wereld in, maar de stemmingen erover zijn na de verkiezingen. Er zal dan een nieuwe Tweede Kamer zitten, met mogelijk weer hele andere wensen. De verwachting is dus dat de ambities van deze begroting laag zijn, zodat straks niet te veel partijen er aanstoot aan kunnen nemen.

Demissionair minister Jansen van Volksgezondheid roept mensen op om mee te blijven doen aan bevolkingsonderzoeken en vaccinatieprogramma's van de overheid. Ze kan zich voorstellen dat met name vrouwen erg zijn geschrokken van de hack bij een laboratorium dat onderzoek deed naar baarmoederhalskanker, maar "het is echt belangrijk en weet ook dat de data bij de meeste laboratoria wel veilig zijn".

Jansen (54) wijst erop dat ze in de leeftijdscategorie zit van vrouwen die een oproep krijgen om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. "Dus ik ben zelf ook erg geschrokken, want dit gaat ook over mij." Maar ze zegt dat er op dit moment alles aan wordt gedaan om nieuwe hacks te voorkomen.

De samenwerking met het laboratorium waar hackers gegevens van honderdduizenden vrouwen hebben buitgemaakt, Clinical Diagnostics, is inmiddels opgeschort. Bij de laboratoria die de onderzoeken overnemen, wordt een extra check uitgevoerd om te voorkomen dat er nog eens zoiets gebeurt. En verder zal Jansen onder meer in gesprek gaan met de staatssecretaris voor Digitalisering en de minister van Justitie en Veiligheid.

'Belangrijk om je te laten screenen'

Jansen benadrukt dat de risico's op hacks overal liggen, in alle sectoren. Maar ze begrijpt dat het hacken van gegevens van bevolkingsonderzoeken "rampzalig" is voor het vertrouwen. Toch hoopt ze dat vrouwen zich niet laten afschrikken. "Het merendeel van de data is wel veilig, daar zitten we bovenop. En het gaat om de gezondheid. Het is belangrijk dat vrouwen zich laten screenen, zodat vroegtijdig kan worden ingegrepen als er wel wat aan de hand is."

Wat er precies is misgegaan bij het lab, wordt nog onderzocht. Maar "er zijn geen signalen dat dit op andere plekken waar bevolkingsonderzoek wordt gedaan, ook kan gebeuren", zegt de NSC-minister.

Ouderenpartij 50Plus heeft zijn conceptkandidatenlijst bekendgemaakt. Lijsttrekker wordt oud-politiebondvoorzitter Jan Struijs. Daarnaast staan er twee oude bekenden op: de oud-Kamerleden Corrie van Brenk en Martine Baay.

Struijs (64) heeft een lange loopbaan bij de politie gehad. Hij werkte onder meer bij de gemeentepolitie Rotterdam, de recherche en de Criminele Inlichtingendienst. Hij kreeg landelijke bekendheid als voorzitter van de Nederlandse Politiebond (NPB).

50Plus, dat bij de verkiezingen in 2023 geen zetel in de Tweede Kamer meer kreeg, hoopt met Struijs weer terug te keren. Zijn voordracht door het partijbestuur moet nog worden bekrachtigd door de ledenvergadering op 30 augustus.

Oud-fractievoorzitters

Van Brenk zat van 2017 tot 2021 in de Tweede Kamer namens de partij. Baay was van 2013 tot 2014 Tweede Kamerlid en van 2017 tot en met 2023 lid van de Eerste Kamer voor 50Plus. Beiden waren een poosje fractievoorzitter.

De meeste andere kandidaten in de top tien zijn lokaal of provinciaal actief namens de ouderenpartij.

Interne conflicten

50Plus werd in 2011 opgericht op initiatief van Jan Nagel. De partij haalde met lijsttrekker Henk Krol eerst twee en bij de daaropvolgende verkiezingen vier zetels.

Nadat Krol in 2020 met ruzie vertrok ging het bergafwaarts. Er waren veel interne conflicten. In 2021 verliet lijsttrekker Liane den Haan haar eigen partij. Ze nam haar zetel mee, waardoor 50Plus niet meer vertegenwoordigd was in de Tweede Kamer.

In de Eerste Kamer heeft de partij één senator: Martin van Rooijen.

Ontmoeting tussen Trump en Poetin

Het is op voorhand al een historische ontmoeting: de Amerikaanse president Donald Trump en de Russische president Poetin praten vanavond in Alaska over de Oekraïne-oorlog. Grote afwezige: de Oekraïense president Volodomyr Zelensky.

Lukt het Trump een staakt-het-vuren af te dwingen? Krijgt Poetin toezeggingen over het innemen van Oekraïens grondgebied? En komt er een vervolggesprek waarbij Zelensky wél mag aansluiten?

Als het draaiboek niet meer wijzigt, begint de ontmoeting om 21.00 uur Nederlandse tijd. Dat is een halfuur voor onze uitzending begint. We houden de situatie in Alaska in de gaten en bespreken de laatste ontwikkelingen met twee gasten: Rusland-kenner Hubert Smeets en Amerika-deskundige Casper Thomas.

VVD in zwaar weer

Twee maanden voor de verkiezingen is het onrustig bij de VVD. Partijleider Dilan Yeşilgöz lag onder vuur nadat ze zanger Douwe Bob beschuldigde van Jodenhaat. Inmiddels heeft ze daarvoor haar excuses aangeboden.

In de peilingen hebben de liberalen het ook lastig: ze verliezen de aansluiting met de PVV en GroenLinks-PvdA, terwijl het CDA hen langzaamaan voorbij lijkt te streven. Een groeiend aantal kiezers verwijt Yeşilgöz populisme en verliest het vertrouwen in haar.

Kan de VVD het tij nog keren? En zo ja, hoe? We bespreken het met politiek verslaggever Nynke de Zoeten.

NSC-Kamerlid Diederik Boomsma stapt over naar JA21. Hij komt op de zesde plaats van de kandidatenlijst van die partij. Fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven, die eerder zei te willen stoppen, heeft zich bedacht. Zij krijgt alsnog een prominente plaats op de NSC-kandidatenlijst, die maandag wordt gepresenteerd.

Boomsma neemt zijn zetel niet mee, maar laat die achter bij NSC. De afgelopen maanden hebben meerdere Kamerleden van NSC zich bij andere partijen aangesloten. Zo wordt Aant Jelle Soepboer lijsttrekker van de Fryske Nasjonale Partij.

Pensioenwoordvoerder Agnes Joseph stapte eind vorige maand per direct over BBB. Zij nam haar zetel wel mee, waardoor NSC het tot aan de verkiezingen met negentien in plaats van twintig Kamerleden moet doen.

'Doe je toch niet?'

Naar aanleiding van het besluit van Joseph zegt Van Vroonhoven in Het Parool dat haar "strijdlust" om door te gaan is teruggekomen. "Een zetel afpakken van je coalitiegenoot, dat doe je toch niet?" NSC en BBB maken allebei deel uit van het demissionaire kabinet-Schoof.

Boomsma zat sinds vorig jaar voor NSC in de Tweede Kamer. In juni dit jaar kondigde hij aan dat hij lijsttrekker wilde worden van de partij. Sinds het vertrek van oprichter Pieter Omtzigt leek dat Van Vroonhoven te worden, maar zij liet in juni weten de functie niet te willen.

Het partijbestuur droeg vervolgens Eddy van Hijum voor als beoogde nieuwe lijsttrekker. Daarop trok Boomsma zich terug als kandidaat en nu verlaat hij de partij, die in 2023 voor het eerst meedeed aan de verkiezingen, dus helemaal.

'JA21 is heel andere partij'

Van Hijum, die behalve lijsttrekker ook demissionair minister is, zei vanmorgen voor aanvang van de eerste ministerraad na het zomerreces, dat hij het besluit van Boomsma teleurstellend vindt. "Ik moet constateren dat hij een ander huis is binnengelopen. Ik heb dat te respecteren. Ik respecteer het dat hij zetel niet meeneemt."

Van Hijum voegde daaraan toe dat hij zijn best heeft gedaan om Boomsma binnenboord te houden. Hij noemt JA21 een heel andere partij dan NSC. "Het is echt een rechtse partij", vindt hij. Hij benadrukt dat zijn partij ook een streng migratiebeleid voorstaat, maar dat het daarbij niet alleen om asiel- maar vooral ook om arbeidsmigratie gaat.

JA21 presenteerde vandaag de kandidatenlijst voor de verkiezingen van 29 oktober. Joost Eerdmans, die op dit moment de enige zetel in de Tweede Kamer bezet, wordt opnieuw de lijsttrekker. Op de tweede plek staat mede-oprichter Annabel Nanninga, gevolgd door de voormalige staatssecretaris Ingrid Coenradie. Coenradie verruilde eerder deze zomer de PVV voor JA21.

'Boven het hoofd gegroeid'

In de peilingen zit JA21 in de lift. De partij staat in de Peilingwijzer, een gewogen gemiddelde, op vijf tot negen zetels. NSC doet het sinds het vertrek van stemmenkanon Omtzigt niet goed. Die komt op dit moment op nul tot twee zetels uit.

In haar interview in het Het Parool zegt Van Vroonhoven te begrijpen dat veel kiezers teleurgesteld zijn. Het is allemaal veel te snel gegaan zegt ze. Het nieuwe NSC kwam in één klap met twintig zetels in de Kamer en nam, na een poos de boot te hebben afgehouden, ook deel aan het kabinet.

"Het is ons boven het hoofd gegroeid", aldus Van Vroonhoven, die nog een keer wil laten zien "waarom we dit zijn begonnen". "Het werk is nog niet af. We willen een andere overheid die dienstbaar is aan de burger. We willen meer bestaanszekerheid voor mensen."

Stephan van Baarle stopt als lijsttrekker van politieke partij Denk. "Het handelen van het partijbestuur heeft mijn rol als lijsttrekker ondermijnd en onmogelijk gemaakt en dwingt mij tot deze stap", zegt hij op X.

Ingewijden zeggen tegen de NOS dat er een conflict is over de kandidatenlijst, maar dat dit conflict niet gaat over de positie van Van Baarle zelf. Er zou al wekenlang een patstelling zijn. Binnen de partij wordt aangedrongen op een algemene ledenvergadering om de zaak te beslechten. Ongeveer 700 leden zouden hun handtekening onder de oproep hiertoe hebben gezet, maar het partijbestuur heeft daar geen gehoor aan gegeven.

Zijn fractiegenoten Ismail el Abassi en Dogukan Ergin steunen hem. Ze vinden dat hij moet aanblijven als lijsttrekker en dat het partijbestuur moet vertrekken. "Onacceptabel dat voorzitter Köse onze politiek leider op grove en vernederende wijze heeft ondermijnd en hem tot deze stap heeft gedwongen", schrijft el Abassi op X. Het partijbestuur was vanavond niet bereikbaar voor commentaar.

Ook voormalig Denk-Kamerlid en mede-oprichter van de partij Tunahan Kuzu spreekt op X zijn steun uit voor Van Baarle. "Iemand die zich vanaf het allereerste begin zo heeft ingezet voor de partij op deze manier wegpesten is onacceptabel en niet te verkroppen", schrijft Kuzu. Hij roept het bestuur op morgen op te stappen.

Als parlementariër is Van Baarle inmiddels ruim vier jaar actief in de Tweede Kamer. Hij was bij de verkiezingen van 2023 lijsttrekker van Denk. Daarvoor was hij drie jaar fractievoorzitter voor Denk in de gemeenteraad van Rotterdam.

"Bij de oprichting van Denk was ik een van de eerste leden", staat bij zijn biografie op de website van de Tweede Kamer. De 33-jarige Van Baarle heeft sociologie gestudeerd en noemt het aanpakken van ongelijkheid en uitsluiting een van zijn beweegredenen om de politiek in te gaan.

Politiek verslaggever Ewoud Kieviet:

"Partijleider Van Baarle heeft zijn conclusies getrokken na verschillende stevige confrontaties met Denk-voorzitter Köse. Die zou hebben geschreeuwd dat Van Baarle de kandidatenlijst moet 'slikken of stikken'.

Met deze uiterste stap wil Van Baarle het bestuur dwingen tot opstappen en alsnog zijn zin krijgen in het conflict over de kandidatenlijst. De afweging die hij maakt is dat hij als gezicht van de partij de machtsstrijd uiteindelijk zal winnen van voorzitter Köse, omdat meer leden hem zullen steunen dan het bestuur. Iets dat twee jaar geleden ook gebeurde bij de Partij voor de Dieren, waar partijleider Ouwehand zich terugtrok en uiteindelijk de strijd met het bestuur won.

Gedoe in een partij vlak voor de verkiezingen betekent vaak niet veel goeds voor de verkiezingsuitslag, maar de achterban van Denk laat de partij niet snel in de steek. Bij achtereenvolgende Kamerverkiezingen haalde de partij steeds 3 zetels, ook al speelden er in het verleden conflicten tussen kopstukken Özturk en Kuzu."

Oud-lijsttrekker van de ChristenUnie Kars Veling is op 77-jarige leeftijd overleden. Dat meldt het Nederlands Dagblad. Veling werd na de oprichting van de ChristenUnie de eerste politiek leider van de partij.

Veling kwam uit het onderwijs en zat al sinds 1991 in de Eerste Kamer voor het Gereformeerd Politiek Verbond (GPV). Toen die partij fuseerde met de Reformatorische Politieke Federatie (RPF) tot de ChristenUnie, werd hij aangewezen als lijsttrekker bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2002.

IJsje op zondag

Tijdens de verkiezingscampagne ontstond ophef onder de achterban van de nieuwe partij over een uitspraak van Veling of op zondag een ijsje mocht worden gekocht. "Ga elkaar de maat maar niet te veel nemen in dat soort dingen", had hij geantwoord. Onder meer die discussie over de zondagsbesteding leidde tot een tegenvallende verkiezingsuitslag voor de partij: in plaats van de verwacht groei naar zeven zetel, verloor de partij een van zijn vijf Kamerleden.

"Ik zou het nu niet anders gedaan hebben", zei hij daar later over in het Nederlands Dagblad. "Ik vind christelijke politiek en christelijke presentie in de samenleving veel belangrijker thema's dan ijsjes."

Hij was daarna nog kort fractievoorzitter in de Tweede Kamer, tot hij door het bestuur van de ChristenUnie aan de kant werd gezet. Na zijn vertrek uit de Tweede Kamer keerde hij niet terug op de kandidatenlijst voor de daaropvolgende verkiezingen in 2003. André Rouvoet volgde hem op als lijsttrekker. Veling bleef wel lid van de partij.

ProDemos

De oud-politicus werd vervolgens actief voor ProDemos, het Haagse instituut dat achter de Stemwijzer zit en rondleidingen in de Tweede Kamer geeft aan scholieren en toeristen. Van 2011 tot 2016 was hij daar directeur.

Eerder was hij tien jaar voorzitter van de Vereniging ter Bescherming van het Ongeboren Kind, tegenwoordig bekend als Siriz.

'Hij inspireerde christenpolitici'

"Een wijs, aimabel en groots man is Thuis gehaald", schrijft ChristenUnie-leider Mirjam Bikker. "Wat zullen we Kars Veling missen. Begin deze zomer spraken we elkaar en dat was indrukwekkend. Om op te blijven komen voor de rechtsstaat. Én over het diepe vertrouwen dat God altijd een toevlucht is."

"Kars Veling heeft veel betekend voor het onderwijs, de democratie, de ChristenUnie. En hij inspireerde een nieuwe generatie christenpolitici, waaronder mij, tot het allerlaatst", schrijft voormalig fractievoorzitter van de ChristenUnie Gert-Jan Segers op X.

Strengere toelatingseisen, meer grenscontroles en de strafbaarstelling van illegaliteit: de BoerBurgerBeweging (BBB) legt in het nieuwe verkiezingsprogramma meer het accent op maatregelen tegen asielmigratie. Ook moeten migranten verplicht een cursus Nederlands volgen en mag er geen overheidscommunicatie meer in het Turks of Arabisch worden verstuurd.

Met deze standpunten lijkt de BBB meer tegen de PVV aan te schuren, mogelijk om zo kiezers uit die hoek aan te trekken. Met de verkiezingsprogrammatitel "BBB Levert" wil de partij uitstralen waar vervolgens het verschil zit met de PVV, die uit het kabinet stapte.

De partij, die zichzelf eerder sociaal-conservatief noemde, vraagt veel aandacht voor tradities en uit zorgen over hoe Nederland verandert. Het belang van de regio benadrukken ze door in het verkiezingsprogramma een aparte paragraaf per provincie uit te trekken. Verder zijn daarin veel vertrouwde BBB-punten te vinden. Zo wil de partij voedselzekerheid bevorderen, opkomen voor de belangen van plattelandsinwoners en blijft die zeer kritisch op de milieu- en klimaatregels. Volgens de BBB zijn die doorgeschoten.

Minder milieu- en klimaatregels

Deze verkiezingen wendt de partij zich nog verder af van de klimaatdoelen ("klimaatgekte"), economische belangen staan voorop. Zo moeten de CO2-heffing voor bedrijven en de zero-emissiezones in gemeenten worden afgeschaft. Extra regels voor een dierwaardige veehouderij, waar onlangs nog afspraken over zijn gemaakt, zijn volgens de partij niet nodig.

Hoewel de BBB wil dat Nederland een "serieuze en betrouwbare speler binnen de NAVO wordt", mag dit niet ten koste gaan van de AOW of de zorg. De partij wil zich dan ook niet meer vastleggen op de afgesproken NAVO-norm van 3,5 procent in 2035. Wel wil de partij nog flink in defensie investeren en minimaal 50 procent van de investeringen in materieel moeten in Nederland worden gekocht.

Waar in het vorige verkiezingsprogramma nauwelijks aandacht was voor pensioenen, is er in het BBB-verkiezingsprogramma nu een heel hoofdstuk aan gewijd. Dat heeft alles te maken met voormalig NSC-boegbeeld Agnes Joseph, die recent overstapte naar BBB, die meer pensioeninspraak wil regelen.

'Doorgeschoten symboolpolitiek'

Opmerkelijk is verder dat de BBB de Raad van State en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit "politiek gekleurd" noemt. De partij wil dat met maatregelen tegengaan. Ook op het ministerie van Landbouw is niet meer iedereen welkom: organisaties die "via extremistische uitingen of terreur" agrarische organisaties aanvallen, mogen van BBB niet meer mee overleggen.

Verder schrijft de BBB dat de partij zich zorgen maakt over de "doorgeschoten symboolpolitiek" rond lhbtiq-beleid. "Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg", schrijft de partij. "Terwijl op veel plekken de regenboogvlag wappert en basisscholen al spreken over genderdysforie, daalt op sommige plekken juist de acceptatie van homoseksualiteit." Terwijl de BBB in het vorige verkiezingsprogramma nog pleitte voor betere zorg voor (jonge) transgenders, wil het nu een stop op de behandeling van minderjarigen.

Andere voorstellen uit het BBB-verkiezingsprogramma

Op het gebied van de gezondheidszorg pleit de BBB voor het behoud van streekziekenhuizen. Ook moeten ouderen makkelijker langdurige zorg krijgen. Een ander duur plan is te kijken of de btw-verhoging op campings en vakantiehuisjes kan worden teruggedraaid. Ook moet er geen extra belasting op vermogen komen.

Voor het eerst doorgerekend

Hoe de partij dat precies wil betalen, zal pas duidelijk worden als het Centraal Planbureau de programma's heeft doorgerekend. De BBB doet voor het eerst mee aan die doorrekening. Mogelijk zijn daardoor plannen die in het vorige verkiezingsprogramma stonden, zoals de mondzorg en fysiotherapie in het basispakket en de eerste 30.000 euro voor iedereen belastingvrij, nu niet meer terug te vinden.

Wel is al duidelijk dat de BBB wil bezuinigingen op ambtenaren die in 2028 geen loonsverhoging krijgen. Ook in uitvoeringsorganisaties, zoals het UWV, kan volgens de partij gesneden worden. Daarnaast krijgen als het aan de partij ligt ook culturele organisaties in de Randstad en de Publieke Omroep minder geld.

Het verkiezingsprogramma is nog een concept, de BBB-leden mogen er nog over stemmen. Dat gebeurt op 30 augustus, tijdens een congres.

Het discriminatiemeldpunt discriminatie.nl en veertien moslimorganisaties hebben aangifte gedaan tegen PVV-leider Geert Wilders. Zij beschuldigen hem onder meer van opruiing, groepsbelediging en het aanzetten tot haat, discriminatie of geweld.

De veertien moslimorganisaties doen gezamenlijk aangifte. Het discriminatiemeldpunt heeft de aangifte ingediend namens de 19 aangesloten antidiscriminatiebureaus.

"Deze uiting draagt expliciet bij aan het aanwakkeren van haat en discriminatie tegen moslims. Dat is onacceptabel in een democratische rechtsstaat", schrijven de advocaten die de religieuze organisaties vertegenwoordigen.

"Wij zijn er voor iedereen in Nederland die zich gediscrimineerd voelt. Wij staan altijd naast hen", zegt de voorzitter van het discriminatiemeldpunt. "Juist daarom zetten wij nu de stap om aangifte te doen."

Twee halve gezichten

De aangifte van de moslimorganisaties is ingediend door Adem Çatbaş en Haroon Raza namens negen samenwerkende moskeekoepels, Muslim Rights Watch, meldpunt Meld Islamofobie, Federatie Islamitische Organisaties, collectief Jonge Moslims en vrouwencollectief S.P.E.A.K.

De aangiftes volgen na een tweet die Wilders plaatste op 4 augustus. Daarin is een afbeelding te zien van twee halve gezichten: links een jonge blonde vrouw en rechts een norse, gerimpelde, oudere vrouw met een hoofddoek. Bij de afbeelding staat de tekst "Aan U de keuze op 29/10".

De tweet maakte in korte tijd veel los, voornamelijk online. Discriminatie.nl heeft meer dan 12.500 meldingen ontvangen, hoogste aantal dat ooit is geregistreerd. "Mensen vinden de impliciete boodschap van het beeld kwetsend en het roept gevoelens op van uitsluiting en onveiligheid", zei het meldpunt.

"Door dit sterke contrast wordt het wij-zij-denken doelbewust versterkt en moslims gereduceerd tot 'de ander'. Hierin worden de moslims geportretteerd als een bedreiging voor Nederland. De boodschap is helder: wie op de PVV stemt, kiest voor het 'goede' en 'eigen'; wie op GroenLinks-PvdA stemt, kiest voor het 'slechte' en 'vreemde', schrijven de advocaten van de moslimorganisaties in een persbericht.

Nazipropaganda

De moslimorganisaties zien gelijkenissen met nazipropaganda uit de Tweede Wereldoorlog. "We zien zorgwekkende overeenkomsten met de manier waarop Joden in nazi-Duitsland werden afgebeeld: als onmenselijk, bedreigend en ongewenst, met overdreven negatieve kenmerken en gekoppeld aan het idee dat zij een gevaar vormden voor de samenleving. Toen diende deze propaganda om een bevolkingsgroep structureel uit te sluiten en te ontmenselijken; nu zien wij hetzelfde mechanisme richting moslims."

Ook online werd het bericht vergeleken met verkiezingspropaganda uit de Tweede Wereldoorlog, met aan de ene kant een fiere nazi en aan de andere kant een antisemitische karikatuur van een communist. Melders maken zich zorgen over toenemend fascisme in Nederland, zegt het meldpunt.

Eerdere aangifte

De moslimorganisaties vinden het opvallend dat Wilders door de rechter is veroordeeld voor discriminatie in de "minder-minder"-zaak, maar er toch opnieuw voor kiest om "een bevolkingsgroep weg te zetten als minderwaardig en gevaarlijk".

Ze geven aan dat zij dergelijke, herhaaldelijke uitingen niet meer zien als incidenten, maar als een patroon dat de samenleving "vergiftigt" en "de drempel voor openlijke haat verlaagt".

De PVV-leider heeft op X gereageerd op de aangifte van de veertien moslimorganisaties, die hij "waanzin" noemt.

Direct na zijn aantreden, honderd dagen geleden, reisde bondskanselier Friedrich Merz de hele wereld over. Hij wilde Duitsland internationaal opnieuw op de kaart zetten. En dat de Oekraïense president Zelensky gisteren juist naar Berlijn vertrok voor een Europese top laat zien: de Duitsers zijn terug onder leiding van Merz.

Maar nu de mijlpaal van honderd dagen voorbij is, valt het gemor in eigen land ook op. Correspondent Charlotte Waaijers maakt de balans op. Duitsers werd beloofd dat de grenzen direct dichtgingen, de kwakkelende economie aangezwengeld zou worden en de energierekening goedkoper zou worden. Maar Duitsers moeten langer wachten op resultaat. Volgens Waaijers wordt Merz gezien als "Aussenkanzler", een bondskanselier met de blik naar buiten en niet naar binnen.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Marco Geijtenbeek

Redactie: Judith van de Hulsbeek

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door de NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

VVD-leider Yesilgöz heeft excuses aangeboden aan zanger Douwe Bob voor het bericht op X waarin zij hem van Jodenhaat beschuldigde.

Ze zegt in een nieuwe verklaring samen met de zanger op X dat de beschuldiging in de tweet van 29 juni onjuist is en dat ze het oorspronkelijke X-bericht heeft verwijderd.

Daarmee is het kort geding dat de zanger had aangespannen om te bereiken dat ze het bericht zou verwijderen van de baan.

Politiek verslaggever Jorn Jonker:

"Yesilgoz heeft dit lang laten sudderen maar levert nu toch wat Douwe Bob vroeg: een rectificatie en excuses. Ze verkoopt dit statement van vandaag als een gezamenlijke stap maar het is vooral een stap die zij tot nu toe niet wilde zetten. Het laat pijnlijk zien dat ze eerder een inschattingsfout maakte.

Intern bij de VVD klonk er kritiek op dat Yesilgoz wel vaker uit de heup schiet en dit verhaal werd daar symbool van. Ze staat enorm onder druk van de slechte peilingen en komt nu dus terug van haar eerdere stelligheid.

In de VVD klonk ook kritiek op Douwe Bob, maar een partijleider zou volgens meerdere VVD'ers de zanger niet moeten beschuldigen van optredens weigeren aan mensen omdat ze Joods zijn, terwijl dat overduidelijk niet de reden was omdat hij vooraf wist dat hij naar een Joods feest zou gaan.

De VVD wil dit onderwerp nu graag sluiten en Yesilgoz zegt vandaag verder niets. De dreigende rechtszaak, die had kunnen dooretteren in verkiezingstijd, is zo voorkomen. Maar andere partijen zullen dit verhaal graag aanhalen om erop te wijzen dat Yesilgoz zich wekenlang met zulk geruzie met een zanger bezighoudt in plaats van met plannen voor het landsbestuur."

Douwe Bob zag op zondag 29 juni op het laatste moment van een optreden af bij het Joodse kindervoetbalevenement Jom Ha in Amsterdam. Volgens de zanger waren er "zionistische posters en pamfletten" te zien en dat zou tegen de afspraken zijn die hij had gemaakt met de organisatie.

"Ik hou van de Joodse gemeenschap, ik ben tegen zionisme en dat is wat daar wordt verkocht, daardoor kan ik hier nu niet spelen. Sorry", zei de artiest, waarna hij het podium afliep.

Tweede Wereldoorlog

Diezelfde dag deelde de VVD-leider beelden van Douwe Bob op X met een verwijzing naar de Tweede Wereldoorlog. "Zó gewoon is Jodenhaat geworden. Pure haat, in het volle zicht", schreef Yesilgöz erbij.

De artiest zei die avond in talkshow Renze dat hij met de dood was bedreigd. Daarna volgde nog een uitnodiging van Yesilgöz aan Douwe Bob om koffie te drinken, maar daar wilde de zanger niks van weten.

In de dagen erna weigerde Yesilgöz sorry te zeggen. Na een paar dagen zette ze na interne kritiek een filmpje online waarin ze geen directe excuses aanbood maar wel zei dat het "anders had gemoeten". Het X-bericht bleef staan.

Douwe Bob kondigde vorige week woensdag aan een kort geding aan te spannen met de eis om het X-bericht te laten verwijderen.

Nu schrijft Yesilgöz samen met Douwe Bob: "In een tijd van groeiende polarisatie kiezen wij bewust voor verbinding en verantwoordelijkheid. Hiermee willen wij gezamenlijk een streep zetten onder deze kwestie."

Beiden geven aan niet op verdere vragen of interviewverzoeken in te willen gaan.

Laurens Dassen is opnieuw de lijsttrekker voor Volt bij de verkiezingen in oktober. Dassen is sinds 2021 fractievoorzitter van de partij.

Volt heeft nu twee zetels in de Kamer, ook huidig Kamerlid Marieke Koekkoek staat opnieuw op de lijst voor Volt, op nummer twee. De 36-jarige Rens de Boer uit Amsterdam, de 32-jarige Simone Ritzer uit Utrecht en de 59-jarige Jeroen Princen uit Schiedam zijn de nummers drie, vier en vijf.

Naar eigen zeggen bevat de lijst volgens Volt mensen uit "alle hoeken van de samenleving, die met hun inzichten toe willen werken naar een Nederland dat groen, sociaal en Europees is".

Europese samenwerking

De partij is voorstander van nauwe samenwerking in Europa. "In de huidige tijd vragen politieke uitdagingen om oplossingen over grenzen heen" schrijft Dassen op de site van Volt. De partij pleit onder meer voor een Europees leger. Het leger zou er voor 2030 moeten zijn en zeker 250.000 militairen moeten hebben.

Ook wil de partij een Europese energie-unie, waarbij het gebruik van fossiele brandstoffen gaat stoppen, gezamenlijk Europees waterstof wordt ingekocht en kernenergie een grotere rol krijgt.

Op 30 augustus heeft Volt zijn congres en wordt de definitieve kandidatenlijst vastgesteld. Er kan dus nog geschoven worden in de positie van kandidaten op de lijst.

De VVD heeft zijn kandidatenlijst bekendgemaakt voor de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober. Dilan Yesilgöz voert zoals verwacht de lijst aan. Ze wordt gevolgd door Eelco Heinen, nu demissionair minister van Financiën.

Economie is voor de VVD bij deze verkiezingen een belangrijk thema en dat verklaart de tweede plek van Heinen, aldus een woordvoerder van de VVD.

Tweede Kamerlid Bente Becker staat op nummer drie, Ruben Brekelmans (nu demissionair minister van Defensie) staat op nummer vier en demissionair minister van Economische Zaken Vincent Karremans op vijf. Eric van der Burg, staatssecretaris in het vorige kabinet en nu Kamerlid, volgt op nummer zes.

Vanwege het maximumaantal termijnen dat de VVD hanteert, keert oud-staatssecretaris en Kamerlid Aukje de Vries niet terug op de kieslijst. Oud-minister en Kamerlid Christianne van der Wal liet eerder al weten niet terug te keren als Kamerlid.

'Nieuwe generatie'

De VVD zet naar eigen zeggen onder Yesilgöz een "nieuwe generatie VVD'ers" neer. Jonge mensen, maar met ervaring en de overtuiging dat "de beste tijd van Nederland nog voor ons ligt". Van de eerste 20 kandidaten zitten er nu 18 in de Kamer of het demissionaire kabinet. Renate den Hollander, op nummer 18, is wethouder in Drenthe en oud-JOVD-voorzitter Hilde Wendel staat op nummer 20.

De definitieve lijst wordt vastgesteld op 6 september, tot die tijd kunnen de VVD-leden nog stemmen.

Yesilgöz blijft leider

Yesilgöz werd in juni al voorgedragen door het bestuur. Ze was ook al lijsttrekker bij de vorige verkiezingen in 2023. Toen verloor de VVD 10 zetels en ging van 34 naar 24.

De 48-jarige Yesilgöz volgde in augustus 2023 Mark Rutte op als partijleider. Ze was toen minister van Justitie. Daarvoor was ze ook enige tijd staatssecretaris van Economische Zaken.

Veiligheid en economie

Op het partijcongres in juni zei Yesilgöz in een speech dat veiligheid en economie de speerpunten voor haar partij worden bij de verkiezingen en sprak ze minder over asiel, het thema waarop de afgelopen twee kabinetten met de VVD vielen. Wat haar betreft wordt het volgende kabinet rechts-liberaal. De PVV sluit ze uit na het vertrek van Wilders uit het kabinet, zo zei ze al eerder.

Het gaat nu volgens Yesilgöz vooral om het "eigen verhaal van de VVD". En dat gaat over veiligheid en het zeker stellen van onze manier van leven in een wereld die "instabieler is dan ooit".

Ook sprak de VVD-leider op het congres over het dalende vertrouwen van mensen in de politiek en stak ze daarbij de hand in de boezem van haar eigen partij. "Het is noodzakelijk dat ook wij dat anders gaan doen." Ze sprak over toenemende polarisatie en wantrouwen die "koste wat kost voorkomen moeten worden". "Dus laten we vandaag afspreken: hier staat een vernieuwde VVD", zei ze toen.

Kritiek om bericht over Douwe Bob

Yesilgöz lag bij een deel van haar achterban onlangs onder vuur omdat ze volgens sommigen zelf ook zou hebben bijgedragen aan polarisatie toen ze op X reageerde op Douwe Bob. De zanger blies eind juni op het laatste moment een optreden af op een Joods voetbaltoernooi in Amsterdam. Hij besloot niet te spelen vanwege "een zionistische poster en pamfletten". In een reactie daarop zei Yesilgöz op X: "Zó gewoon is Jodenhaat geworden. Pure haat, in het volle zicht."

Yesilgöz nam haar tweet niet terug en zei geen sorry, maar zei in een filmpje wel dat "het anders had gemoeten".

Inmiddels heeft de zanger een kort geding aangespannen waarin hij eist dat het bericht van X verwijderd wordt. Yesilgöz heeft nog niet gereageerd op vragen van de NOS hierover.